ნაწილი 1
გიორგი ლეონიძის სახელობის ქართული ლიტერატურის მუზეუმმა სიურპრიზი გაუკეთა მკითხველს და გამოსცა ერთი საინტერესო წიგნი. ეს კრებული გალაკტიონის გარდაცვალების შემდეგ, 1961 წელსაა დაბეჭდილი, მაგრამ მას საინტერესოს ხდის „25 თებერვალი“-ის ავტორის მწვავე, სარკასტული, ვიღაცისთვის გაუმართლებელი კრიტიკული შენიშვნები და ვიღაცისთვის სახალისო მინაწერები. როდესაც კომენტარებს გადავავლე თვალი, არ მომასვენა ერთმა კითხვამ: რას მომცემს ამ ყველაფრის ცოდნა მე, რიგით მკითხველს, რომელსაც, შესაძლოა, ორივე პოეტის შემოქმედება ერთნაირი სიძლიერით არ მიყვარდეს, მაგრამ ვაღიარებდე და პატივს ვცემდე მათ მიერ შეტანილ წვლილსა და ღვაწლს ქართული პოეზიაში. ჩემს თვალში ჩრდილი არ მიადგება არც განქიქებულ პოეტს და, სხვათა შორის, არც განმაქიქებელს. ჩემთვის პოეტთა პაექრობის ეს ასპექტი დამატებითი ინფორმაციის წყარო იქნება. მაგრამ ხომ არ დააზარალებს მსგავსი ტიპის ინფორმაცია იმ მკითხველს, რომელსაც სიღრმისეულად არა აქვს გააზრებული გალაკტიონის პოეზია და ხომ არ შეიძლება, ამგვარი შენიშვნების წაკითხვის შემდეგ გაუჩნდეს ეჭვი კოლაუ ნადირაძის მიერ დაწუნებული ლექსების თაობაზე? ამ კითხვით მივმართე ჩემს ნაცნობ მუზეუმის თანამშრომლებს და მათგან შევიტყვე, რომ წითელი და ლურჯი მელნით აჭრელებული კრებული თავად პოეტის შვილმა გადასცა დაწესებულებას. ჩემთვის ეს გმირობის ტოლფასი საქციელია… გადავწყვიტე, მოსწავლეებისთვის მეჩვენებინა გამოცემა. თავიდან მათ, დიახ, იხალისეს კომენტარებზე. ერთმა მოსწავლემ, სუხო ჟვანიამ კი გადაწყვიტა, სწორედ კომენტარებზე გაეკეთებინა კომენტარი, თემა ჩემი ხელმძღვანელობით დაწერა და ამ წერილში სწორედ მის მიგნებებს წარმოგიდგენთ. მიგნებების ნაწილი სუხოს არ ეკუთვნის (და წერილში აღნიშნულია კიდეც, რომ მათი ავტორი მოსწავლე არ არის), ვინაიდან ეს წერილი არ არის სამეცნიერო ნაშრომი, ავტორებს არ დავიმოწმებ, მაგრამ ქართული ენისა და ლიტერატურის მასწავლებლებს მოგიწოდებთ, შეხვიდეთ შოათ რუსთაველის ქართული ლიტერატურის ინსტიტუტის საიტზე და გაეცნოთ გალაკტიონოლოგიის საინტერესო კრებულებს.
კომენტარებში კოლაუ ნადირაძე სხვადასხვა დიდ და მცირე „ბარლდებებს“ უყენებს გალაკტიონს. პირველი, რაც გავაკეთეთ, გადავწყვიტეთ, რომ ეს „ბრალდებები“ რაღაც პრინციპის მიხედვით გაგვეერთიანებინა ჯგუფებად. ჩვენი კლასიფიკაციის მიხედვით მივიღეთ „ბრალდებების“ სამი ჯგუფი: ეგოცენტრიზმი, პროვინციალიზმი და პლაგიტი. ამის შემდეგ შევეცადეთ, რომ ლიტერატურული კომენტირების გზით არგუმენტირებულად გაგვებათილებინა წამოყენებული ბრალდებები. ამ გზაზე დავიხმარეთ: გალაკტიონის ლექსების აკადემიური გამოცემები; ელექტრონული გვერდი – galaktion.ge, რომელზეც გაციფრულია ლიტერატურის მუზეუმში დაცული გალაკტიონის ყველა ხელნაწერი, რაც საშუალებას აძლევს მკითხველს, თვალი მიადევნოს და დააკვირდეს პოეტის მუშაობის პროცესს პოეტურ „ლაბორატორიაში“; ქართული ლიტერატურის ინსტიტუტის გალაკტიონოლოგიის განყოფილების კრებულები, რომლებიც პოეტის მემკვიდრეობის შესწავლის საქმეში უბადლო გზამკვლევია.
პირველი ბრალდება – ეგოცენტრიზმი: პირველი ბრალდება ეგოცენტრიზმია, მაგრამ კოლაუ ნადირაძის მახვილ თვალს გამოეპარა გალაკტიონის ის ლექსები, რომლებიც ასევე ეგოცენტრიზმისკენ მიმავალ გზაზე საფეხურებად უნდა ჩაითვალოს. ეს ლექსებია: „პროლოგი ასი ლექსისა“ (1925 წ.) და „ცხოვრება ჩემი“ (1922). პირველ ლექსს, რომელიც ამ კრებულს ხსნის, კოლაუ სამ ადგილას უსვამს კითხვის ნიშანს, ხოლო პირველ ექვს სტრიქონს გვერდით მიაწერს: „რა არის ეს? ნუთუ პოეზია?“-ო. მას გამორჩა ლექსის შინაარსი და, როგორც ჩანს მთლიანად სიტყვების უადგილოდ ჩართვაზე გადაერთო, თუმცა ვერ შენიშნა, რომ სწორედ ამ სიტყვებით იხსნება პოეტის სათქმელი: მოწამეთა ცხოვრების შესწავლა არა მარტო ჰაგიოგრაფებისთვის, არამედ სხვა მკვლევრებისთვისაა საინტერესო. ახალმა მოწამეებმა სრულიად ახალი ტიპის ისტორია შექმნეს და მათ განაპირობეს მეოცე საუკუნის განსაკუთრებულობა. მაგრამ ეს ისტორია, თუნდაც ომებით და სისხლისღვრით გამორჩეული, მაინც არაფერი იქნებოდა, რომ არა კულტურა და ხელოვნება. ამ გადმოსახედიდან კი მეოცე საუკუნე საინტერესო უფრო იმითაა, რომ ამ პერიოდში მოღვაწეობდნენ პოეზიის მეფე ალექსანდრე ბლოკი, ჰანგების მეფე სენ-სანსი, დირიჟორი ნიკიში. ახალ დროში მონარქი უკვე ანაქრონიაა, თუმცა არ იკარგება ტიტული და ამ ტიტულს მემკვიდრეები კი არა, კულტურის გამორჩეული წარმომადგენლები ისაკუთრებენ. მსოფლიოს კულტურის ისტორიას დიდი სახელები ქმნიან, მაგრამ მსოფლიოს კულტურულ რუკაზე საქართველოც უნდა ჩანდეს. ეს კი არ მოხდება, თუკი საქართველო ვერ გაუძლებდა უსასტიკეს კონკურენციას, ამ გზაზე ვერცერთი მგზავრი ვერ გადაურჩებოდა „ჯერ არსმენილ“ (ეს სიტყვა ჩაენაცვა ხელნაწერში გადახაზულ სიტყვას „გაუგონარ“) ქარტეხილებს და ცეცხლთა ფენებს. მაგრამ სწორედ გალაკტიონი აღმოჩნდა ის ერთადერთი პოეტი, რომელიც ამ თვალსაზრისით გადაარჩენს ქვეყანას. ლექსის ქვეტექსტიდან ჩანს, რომ გალაკტიონს, ისევე როგორც ალექსანდრე ბლოკს და სენ-სანსს, წინ ტიტული მეფე უნდა დაერთოს, ხოლო იმის ამბიცია, რომ გალაკტიონი ქართული პოეზიის ერთადერთი მეფეა, ამ ლექსში არ იგრძნობა – სხვა ლექსებში (თუნდაც „მთაწმინდის მთვარე“) გალაკტიონი ქედს იხრის რამდენიმე სახელის წინაშე, აკაკი და ბარათაშვილი იმსახურებენ ამ ტიტულს, ხოლო უკვე გვიან მან თავად შექმნა ქართველ პოეტთა ხუთეული, ხოლო საქართველოს კულტურის ისტორია ორ ხანად, შოთას და გალაკტიონის ხანად დაჰყო („გალაკტიონის ხანა“). ლექსს „ცხოვრება ჩემი“ კოლაუ ნადირაძემ გვერდით მიაწერა „სისულელეა!“, პირველ სტროფს გვრედით სამი კითხვის ნიშანი დაუსვა, ხოლო მეორე სტროფის პირველ სტრიქონს „არ ვარგა“-ო და დანარჩენ სამს „რა შუაშია ეს?!“-ო. ალბათ კოლაუს რომ სცოდნოდა, რამდენჯერ გადახაზა ლექსის ბოლო და რამდენი რამ შეცვალა პოეტმა ხელნაწერში, მას რომ მისცემოდა საშუალება და ამ ხელნაწერს გასცნობოდა, სულ სხვა კომენტარით შეამკობდა. კრებულში ბოლო სტრიქონი ასეთია: „მე არც წარსულის, არც მომავლის არ მეშინია“, თუმცა მანამდე ეს ლექსი რვა სტრიქონისგან კი არა, თოთხმეტისგან შედგებოდა. პირველი და მეორე სტროფები ოთხტაეპიანი იყო, ხოლო მესამე და მეოთხე სამსამტაეპიანი. ბოლო სამტაეპიანი სტროფი არც ისე უწყინარი იყო და ასე იკითხებოდა: „და შურიანი პოეტების, მარადი ყეფა/ დეე ისმოდეს: რისთვისაა პოეტი მეფე?/ უფრო ხმამაღლა დაიძახონ… არ მეშინია“. ამ და სხვა ლექსებით გალაკტიონი ერთგვარად წინასწარმეტყველებს შურიანი პოეტების ჟინიან გატაცებებს – წითელი მელნით ააჭრელონ წიგნების ფურცლები, გადახაზონ „უადგილო სიტყვები“, დაბრმავებულებმა ვერ გამოიტანონ აზრი და ბოღმით ავსებულებმა ვერ შეძლონ ნამდვილი პოეზიის გამორჩევა მართლა სისულელეებისა და ნაბოდვარისგან. ეს წინასწარმეტყველება სხვა ლექსებშიც ისმის. ერთ ასეთ ლექსს, „შენ ერთი მაინც“ (1918), კოლაუ ნადირაძემ მიაწერა „გლუპოსწ“ (სისულელე). მან ისიც ვერ გაიგო, როგორ უნდა შეებრალოს ვინმეს კაენი, თუკი მას პოეტის სახელი ჰქვია, ვერც „ჩამავალ მზეთა მგლოვიარება“ გაიგო და ზმნიზედა „ოდესმე“-ს არასათანადო გამოყენებაც უსაყვედურა, რომელიც ლექსს სიყალბეს სძენს. მაგრამ ყველაზე გულსატკენი მაინც ეს სიტყვებია: „შენ არავინ გყვარებია“, რომელიც სტრიქონს „ოჰ, ჩემი სული ბევრს დაიმონებს, მეგობრები კი არ მეყვარება…“ მიემართება. სამწუხაროდ, კოლაუ ნადირაძემ ვერ გაიგო, რომ გალაკტიონის ჩამავალ დღეთა მგლოვიარება სხვაგვარ თიბათვის დღეებს იგონებს (აქ, სავარაუდოდ, ტიციანზე გულისტკივილი ისმის) და ამ მოგონებების ხათრით მაინც უნდა დაიჯეროს, რომ „საქართველოში შენ ერთი მაინც/ არ იტყვი, როგორც იტყვიან სხვები“ და რომ ამ წიგნს, რომელსაც უგზავნის ოდესღაც ახლობელ ადამიანს, რომლის „ღიმილი უბოროტესი“ ოდესმე მაინც დაინდობს წიგნსაც და „შემწირველსაც“.
ახლა, კოლაუ ნადირაძის კომენტარების კონტექსტში, განვიხილოთ ლექსი „წელიწადები წავლიან ძველი“ (1916). პირველ სტროფს ერთადეთი კომენტარი „ამშვენებს“: „მანია გრანდიოზა!“ თუმცა ამავე სტროფში „ვით კამათელი“-ც დაწუნებულია. გაგულისებული კოლაუ მეორე სტროფის მინაწერში ფურცლის მარცხენა მხარეს „პროვინციალურ თქმას“ უწოდებს „წავლიან“-ს და მარჯვენა მხარეს ამ სიტყვებს ასე განმარტავს: „ძველი წლები უკვე წასული არ არის?“ მაგრამ ლექსის ბოლოს ჯერ წითელი, მერე კი წითელზე ლურჯმელანგადასმული კომენტარი გაგულისების მიზეზს ცხადყოფს: „ეგოცენტრიზმის ნიმუში – ფსიქოზის მონათესავე!!!“ მაგრამ ავტორი ამ კომენტარს არ დასჯერდა და განმარტა კიდეც: „ყოველი ადამიანი, როგორც პიროვნება, ერთია და არა ორი! ორი ასეთივე გალაკტიონი ძნელი წარმოსადგენია, მაგრამ საჭირო კი არის?! არ ამჯობინებდა მეორე რუსთაველი, ნ. ბარათაშვილი, ილია, აკაკი ან ვაჟა და გურამიშვილი მოგვვლინებოდა?!“ საბედნიეროდ, ქართველ მკითხველს ალღომ არ უღალატა და პოეტის ეს ლექსი ისე მიიღო, როგორც შედევრს შეეფერება და ფსიქიკურად დაავადებულის მანიაკალურ განაცხადად არ შერაცხა წინასწარმეტყველება.
განდიდების ბრალდების გამოა დაწუნებული ლექსები „შერიგება“ (1915 წ.) და „ეფემერა“ (1922 წ.). პირველს ასეთი კომენტარი აქვს „აპიაწ ეტა მანია ვილიჩია – სამავლუბლიონნასწ“ (ისევ ეს თავის თავში შეყვარებული ადამიანის განდიდების მანია) ასეთი შეფასება ლექსმა იმიტომ დაიმსახურა, რომ გალაკტიონი პირველ სტროფში პოეტი საკუთარ თავს ავსტრიელ კომპოზიტორს ადარება: „და წავალ ქარში, როგორც მოცარტი, გულში სიმღერის მსუბუქ ზვირთებით“. ხოლო მეორე ლექსისთვის განაჩენივით მიუწერია ბრალდება: „ბრედ სუმასშედშეგო ილი სლაბოუმნოგო გრაფომანა“-ო (შეშლილი ან გონებასუსტი გრაფომანის აბდაუბდა). თუმცა ამ უკანასკნელს სხვა მრავალი მიზეზის გამოც იწუნებს და ეს იმით ვლინდება, რომ თავზე აწერია: „არ ვარგა სრულებით!“, პირველ გვერდს გვერდულად გასდევს სიტყვა „ბოდვაა“, მეორეს – „ტარაბარშჩინა“ (სიტყვების რახარუხი), მესამეს გვერდზე გაკეთებული მინაწერით კი ლიტერატორები არიან გალანძღულნი: „ყოველივე ამას ლექსი, ან პოეზია ქვია, ჰეი, ბრძენო, უვიცო და უნიჭო კრიტიკოსებო??“ მაგრამ, თუკი ლექსს მივყვებით, დავინახავთ, რომ აქ ყველა სიტყვა თავის ადგილზეა და არაფერი აქვს მას საერთო არც ბოდვასთან და არც გრაფომანიასთან. ლექსი პოეტურ შეჯიბრებას გულისხმობს. გალაკტიონი წუხს, რომ ერთადერთია და მას პოეტური დიდებისკენ მიმავალ მარადისობის გზაზე დადევნებული ქარიც კი ვერ ეწევა, ვერ აგნებს. რა დააცხრობს სხვა ცოცხალ პოეტთა შურიან თვალებს, რომლებიც მხოლოდ იბრალებენ და იჩემებენ პოეტის სახელს? მათ ღირსეულად დანებება არ შეუძლიათ, არადა, ყველა შეჯიბრში სამართლიანად გამარჯვებული ამ ლექსის ავტორია. ამ გადასახედიდან სიბერეც დასაცინია, რადგან წარსულში რჩება მოწყვეტილი ფოთლები, რომლებიც იმედიანად გაჰყირებენ მომავალში გადაშვებულ ლურჯა ცხენებს, რომლებმაც გაიტაცეს პოეტი. ეს პოეტი მზადაა საბოლოოდ გასცეს პასუხი საიდუმლოს, თუ ვინაა პირველი, პოეზიის მეფეთა შორის რომელი იმსახურებს ამ ტიტულს. ამ პოეტთა რიგებში დგანან წარსულიდან გამოხმობილი ლანდები, ქართველებიც და არაქართველებიც და რაოდენ საამაყოა, რომ მათ შორის გაარჯვებული ალბათ ის იქნება, ვისაც არცერთი წვეთი სისხლის არა აქვს არაქართული! რა სამქუხაროა, რომ კოლაუ ნადირაძე ისეა შურით დაბრმავებული, რომ ვერც ამ გასაოცარი ლექსის რიტმს ვერ მიჰყვება, ვერც მის შინაარსს და ვერც ამ თოთხმეტმარცვლიანი საუკეთესოდ გარითმული ლექსის ფორმას ვერ იგებს…
გაბრაზებული ტონი იგრძნობა იმ მინაწერებში, რომლებსაც ლექსის შინაარსით გაღიზიანებული კოლაუ ნადირაძე აკეთებს 93-ე გვერდზე. კრებულში ამ ლექსს სათაური არა აქვს, ხოლო სხვა გამოცემებში მას „სტანსები“ (1946 წლის 26 ივნისი, აკაკი წერეთლის ბაღი) ჰქვია. ვინც არ იცის, რომ ეს ლექსი აკაკი წერეთლის ბაღშია დაწერილი, იფიქრებს, რომ გალაკტიონი საკუთარი ძეგლის დადგმას წინასწარმეტყველებს. ამიტომაც მიაწერა ამ სიტყვებს კოლაუმაც „ვისი?“ შემდეგ კი მომდევნო შეკითხვა დასვა: „თუ არ დაიდგმება, სად მოვლენ ბავშვები?“ და „რა იქნება, დეგენერატო?“ ლექსის ბოლოს კი არ დასჯერდა ამ ეპითეტს და მეორე მძიმე ეპითეტით შეამკო მგოსანი; „რას, კრეტინო!“ დაბრმავებული კოლაუ ისე გაამწარა კოლეგის სტრიქონებმა, რომ არათუ ვერ წარმოიდგინა, რომ გალაკტიონი სხვა პოეტი-მეფის ძეგლის დადგმას წინასწარმეტყველებს, არამედ ვერც ის წარმოიდგინა, რომ ნამდვილი მკვლევრები ემოციას კი არ აჰყვებოდნენ, არამედ ჩახედავდნენ ხელნაწერს და, მიუხედავად იმისა, რომ ერუდირებული და გემოვნებიანი მკითხველის ინტუიცია მათ ეტყოდა, რომ გალაკტიონიც იმსახურებდა ძეგლს, ერთს კი არა, ბევრს და რომ მომავალში ამ პოეტის არაერთი ქანდაკება დაამშვენებდა არაერთ ბაღს, არც წიგნებით ხელდამშვენებული ბავშვების ნაკადი მოაკლდებოდა მნახველთა რიგებს, მიხვდებოდნენ, რომ ეს სიტყვები აკაკის მიემართება. აი ლექსის ბოლო, მესამე სტროფი კი ნამდვილად მომავლის გადასახედიდან გალაკტიონისა და აკაკის ერთ სიბრტყეზე მოთავსების მანიშნებელია და, ცხადია, სტრიქონებს შორის სწორედ საკუთარი ძეგლის დადგმის წინასწარმეტყველება იგულისხმება: „ოხ, მომავალო, შენ ერთი მაინც/ არ იტყვი, როგორც იტყვიან სხვები!“ „უარესს იტყვიან, ჩემო გალაქტიონ“ – პასუხობს კომენტარით კოლაუ ნადირაძე გალაკტიონს. თუმცა კარგად ჩანს, რატომაცაა გაგულისებული კრიტიკოსებზე კომენტარების ავტორი და მათაც იმავე ეპითეტით ამკობს, რომლითაც მანამდე პოეტი შეამკო: „კრიტიკოსებო! ამას საერთოდ ლექსი ჰქივა? ეგ არ არის ჩმახვა? მოგწონთ? დეგენერატებო?“ ასევე გადაწვდა კრიტიკოსებს სხვა ლექსზე შეფასების გაკეთებისას. „ისევ ეფემერა“ (1922 წ.) მან ჯერ „შედევრად“ გამოაცხადა „შედევრი, როგორც აბდაუბდისა და ბოდვის სრული გამოვლინება“, ბოლოში მიაწერა: „ღმერთო, რა აბდაუბდაა“-ო, „ყოჩაღ, „დიდო“ პოეტო!“-ო, მერე კი კრიტიკოსები „შეაქო“: „თქვენც ვაშა, „დიდო“ კრიტიკოსებო!“-ო. შურით დაბრმავებული კოლაუ ბადირაძეს ამ ლექსში ბევრი რამ მიაჩნია სადავოდ, ხან უგემოვნობას მიაწერს პოეტს („როგორი უგემოვნობაა“), ხან ქართულს უწუნებს („კვიპაროსი ჩინარად გადაიქცა?“, „რატომ „ჩანს“ და არა ქრის?“, „სიმაღლე ტანის თუ ჭკუის“, „ქარი არა ქრის? ქარის დანახვა საერთოდ არ შეიძლება. სისულელეა!“, „სად წინიდან თუ უკნიდან“, „რა ქართულია „მას მოიგონებს ბედის სხვა წერა“, „რატომ წყნარად“), ხან გრაფომანს უწოდებს („ჩუშ ი ბრედ სუმასშედშეგო გრაფომანა“, ‘აბდაუბდა გალაქტიონ ტაბიძისებური, რაც ასე მოსწონთ ევიც დეგენერატებს“ – აქვე შევნიშნავ, რომ კოლაუ ნადირაძე ჯიუტად არ წერს ასო კ-ს და ყველგან ქ-თი გადმოაქვს სახელი „გალაკტიონი“), ხანაც გაუნათლებლობაში სდებს ბრალს („რას ბოდავ, რა შუაშია აქ ვერლენი, რა ესარკება, გრაფომანო, ვერლენს“, „ვერჰარნი არავის მოუკლავს! იგი შემთხვევით მატარებლის მსხვერპლი გახდა“). ალბათ დროის დახარჯვაც არ ღირს იმის სამტკიცებლად, რომ ეს ლექსი თუნდაც მხოლოდ იმიტომაა შედევრი, რომ ის, რასაც კოლაუ ნადირაძე უწუნებს გალაკტიონს, საუკეთესო პოეტური მიგნებაა და „ქარი არა ჩანს, ქარი არა ჩანს, ქარი არა ჩანს“ სულ სხვა რამეს ნიშნავს: ლექსში დახატული ჩინარისა და კვიპარისის ფოთლებში ქარი გადასარევად უნდა მოჩანდეს („რა ამოძრავებს კიპარისის ტანს, ჩუმი შრიალი საიდან არი?“), მაგრამ ლექსში გარკვეული თანხმოვნების მონაცვლეობა სწორედ ქარის იმიტაციას იწვევს და ამ სტრიქონებში ქარი „არა ჩანს“, მაგრამ ქარი გადასარევად „ისმის“. სწორედ ეს მიგნება აძლევს გალაკტიონს იმის უფლებას თქვას: „მარად და მარად ტყდება ჩინარი./ როგორც ჩინარი – ისე პოეტი:/ მისთვის სიმაღლე არის წამება…“ ამ ლექსშიც ხომ ქარი, რომელიც მწვერვალებს ეთამაშება, რომელიც წელში ტეხავს ჩინარებს, ვითომ დადუმებულ მტერთა ცილისწამების ტოლფასია. რა სამწუხაროა, რომ ვერც ეს გადაკრული სიტყვა გაიგო კოლაუ ნადირაძემ…
სრულიად მიუღებელია კოლაუ ნადირაძისთვის ის ანალოგია, რომელსაც უსათაურო ლექსში (1916 წ.) მიმართავს: „და ვით ქრისტემ გალილეა აირჩია,/ მე თბილისი ავირჩიე ბებერი“. მინაწერი დაბნეულობაზე მიგვანიშნებს: „კაცო, რა შუაშია აქ ქრისტე? რომელსაც შენ თავს ადარებ?!“ და მისთვის ის კი არაა მთავარი, რომ ქრისტეს „არ აურჩევია, იქ დაიბადა“, არამედ ის, რომ გალაკტიონის არჩევანსა და ქრისტეს არჩევანს შორის ანალოგია გამოკრთის. ერთი შეხედვით, ეს ანალოგია მცდარი ანალოგიების კატეგორიაში შეიძლება ჩაისვას, ისევე როგორც ის ანალოგია, რომელიც მეორე სტროფში გვხვდება. მაგრამ, თუკი კარგად დავაკვირდებით და ამ დაკვირვების საფუძველს მეორე სტროფის პირველი ორი სტრიქონი იძლევა, გალაკტიონი ქრისტეს მხოლოდ იმით ედრება რომ ორივეს ცხოვრებაში ჯვარცმა აღმოჩნდა უკვდავების საწინდარი. გასაგებია, რომ ერთი ამბავი ღმერთის შესახებაა, მეორე კი პოეტის ბედზე მოგვითხრობს, მაგრამ ჯვარცმული ღმერთის შედარება არც ისე უცხოა ლიტერატურისთვის.
გულსატკენია, როგორ ვერ ამჩნევს კოლაუ ნადირაძე გალაკტიონის უნიკალურ უნარს, მკითხველს ეთამაშოს სიტყვებით, რაც არაჩვეულებრივადაა გამოვლენილი ლექსში „გემი დალანდი“ (1918 წ.). ამ ლექსში, როგორც მკვლევრები შენიშნავენ, „დალანდს“ ერითმება სიტყვა ლანდი, ლანდი ასოცირდება ბერძნული მითოლოგიის პერსონაჟთან, თავის ანარეკლში, საკუთარ ლანდში შეყვარებულ ჭაბუკ ნარცისთან, მოყვითალო და მქრქალ ყვავილ ნარცისს კი ლექსში მეორე ყვავილი, ზამბახი ჩაენაცვლება. ეს ყვავილი ღამესთან და მთვარის მქრქალ შუქთან სხვა ლექსშიცაა შედარებული. მეორე სტროფში ნარცისის ხსენებამ თითქოს ისევ ამბიციური პოეტის ნარცისიზმამდე უნდა მიგვიყვანოს, მაგრამ, არა, აქ ასეთი, თავის თავში შეყვარებული გემი „დალანდია“, გემი, რომელიც უდაბურ ზღვას გადმოჰყრებს ზემოდან. პოეტი კი თავისი გვირგვინისთვის ღამეულ და მთვარეულ ზამბახებს ირჩევს. მაგრამ ლექსის სწორად გასაგებად მნიშვნელოვანია, თუკი სათურში გამოტანილ სიტყვასაც დავშლით და „გემი „დალანდის“ ნაცვლად წავიკითხავთ „გემი და ლანდი“. ამ შემთხვევაში ყველაფერი საკუთარ ადგილს დაიჭერს და ამ ლექსის წაკითხვისას არა მარტო 1918 წელს სევასტოპოლიდან ფოთში მიმავალ გემზე ვიფიქრებთ, არამედ იმ გემზეც, რომელსაც „მფრინავი ჰოლანდიელი“ ერქვა და მართავდა კაპიტანი დალანდი. ლეგენდას გზააბნეული იალქნიანი ხომალდის შესახებ რიხარდ ვაგნერმაც მიუძღვნა ოპერა. ეს გემი ლეგენდების საკუთრებაა და უკვე საუკუნეებია, რაც უგზოუკვლოდ დაცურავს ოკეანეებში, მას სხვადასხვა ეკიპაჟები აღწერდნენ, მაგრამ როგორია სინამდვილეში, არავინ უწყის, რამეთუ იგი მხოლოდ ლანდია და არა რეალობა. როგორ შეიძლება, საქმეში ოდნავ ჩახედულმა მკითხველმა არ შენიშნოს სიტყვების ეს თამაში და გალაკტიონის ლექსი მის სხვა შედევრებთან ერთად არ მოიხსენიოს?
უსათაურო ლექსის (სამწუხაროდ, საიტზე ვერ მივაგენით ამ ლექსის ხელნაწერს და ვერც კვლევებს გავეცანით ამ თემაზე) ბოლოში სტრიქონისთვის „შენ უკვდავების ხარ ბინადარი“ – მიუწერია: „თავის თავზე ხომ არ ლაპარაკობ, ეგოცენტრიკო?“ არადა, ამ მშვენიერ ლექსში ნებისმიერი შეიძლება იგულისმებოდეს, ნებისმიერი ადამიანი, რომლის სიკვდილმაც და იმქვეყნად წასვლამაც შთააგონა პოეტს ეს სიტყვები. მომავალი კვლევისთვის ალბათ საინტერესო იქნება სწორედ ლექსის თარიღის მიხედვით ამ ლექსის შესწავლა და მისი დაკავშირება რომელიმე ცნობილი ადამიანის გარდაცვალებასთან (თუნდაც ეს ლენინი აღმოჩნდეს).
