არჩევნის თავისუფლება და ამ არჩევანზე პასუხისმგებლობა საგრძნობლად ზრდის მოსწავლის მოტივაციას. ყოველი თემის დასრულების შემდეგ აუცილებელია ამ თემის შეჯამება და შეფასება. ამასთან, შეუძლებელია ერთი და იმავე ტიპის შეჯამების დროს ყველა მოსწავლემ თანაბარი ცოდნა გამოამჟღავნოს. ისიც გასათვალისწინებელია, რომ მხოლოდ წერითი შემაჯამებელი არ არის საკმარისი მოსწავლეების შესაფასებლად. ისინი ერთმანეთისაგან ძალიან განსხვავდებიან. ეს მეთოდი განსხვავებული შესაძლებლობებისა და მზაობის მოსწავლეებს აძლევს საშუალებას გამოამჟღავნონ ცოდნა, მიიღონ უკუკავშირები მალე და გაიღრმაონ ცოდნა. თუ რომელიმე მეთოდი არ იქნება მათი ტემპისა და მზაობის შესაფერისი ისინი სხვა მეთოდს აირჩევენ და ამის მათ არ შეეშინდებათ.
როდესაც გვინდა ერთი ან რამდენიმე თემის შეჯამება, მოსწავლეს ვთავაზობთ, აირჩიოს მინიმუმ ორი ვარიანტი შემდეგი ოთხიდან:
1) ბლიცი;
2) კითხვა-პასუხი;
3) ამოცანა;
4) ლოგიკა.
ეს არის საშუალება, მოსწავლემ მიიღოს სწრაფი უკუკავშირი და მოემზადოს განმსაზღვრელი შეფასებისათვის. შეჯამების ამ ფორმას მოსწავლეთა მოტივაციის ამაღლების ფუნქცია აკისრია.
ბლიცი, ძირითადად, ამოწმებს ფაქტობრივ ცოდნას;
კითხვა-პასუხი კი – რამდენად გაიგეს მოსწავლეებმა მასალა და შეიძინეს მისი გამოყენების უნარი.
ამოცანები მოითხოვს მაღალ სააზროვო უნარებს, ამით მოსწავლე აანალიზებს და ამთლიანებს თემას.
ლოგიკა არის საშუალება, შეაფასოს მოსწავლემ, რა ისწავლა. გააკეთოს ზოგადი დასკვნები. ეს არის ერთგვარი აღმოჩენების დავალებები.
რას გულიხმობს თითოეული მათგანი
ბლიცი შეზღუდული დროის პირობებში კითხვებზე სწრაფად პასუხის უნარია. ვირჩევთ ერთ მოსწავლეს, რომელიც დაინიშნავს დროს და მეორე მოსწავლეს – რომელიც სწორ პასუხებს დაითვლის. მოსწავლეს პასუხის არქონის შემთხვევაში უფლება აქვს, მოითხოვოს შემდეგ შეკითხვაზე გადასვლა. შეცდომის და შემდეგზე გადასვლის შემთხვევაში იქვე ვაძლევთ უკუკავშირს. მოსწავლეს არ უნდა რცხვენოდეს შეცდომის. დროის ამოწურვის შემდეგ ვატყობინებთ მას, დააგროვა თუ არა დამაკმაყოფილებელი ქულა. ეს ქულა შეიძლება განისაზღვროს კლასის შესაძლებლობის მიხედვით. სხვადასხვა კლასისთვის სხვადასხვა შეიძლება იყოს. მოსწავლეს ვაძლევთ ფერად ბარათს, რომელზეც წერია – თქვენ გაიარეთ ბლიცრაუნდი.
ბლიცის კითხვები არის მოკლე. ბლიცის შეკითხვებს ვადგენთ ისე, რომ მოსწავლემ პირდაპირ დააბოლოვოს მასწავლებლის მიერ დაწყებული წინადადება, რათა არ დაიხარჯოს ზედმეტი დრო. არ გამოვიყენოთ სიტყვები:
რას უდრის?
როგორია?
რომელია? …
მხოლოდ დავიწყოთ წინადადება და მოსწავლეს მივცეთ საშუალება, სწრაფად გააგრძელოს ის ან თქვას „შემდეგი“.
მაგალითად:
სამკუთხედების თემა.VII კლასი
1) სამკუთხედის კუთხეების ჯამი…
2) ბლაგვკუთხა სამკუთხედში ბლაგვი კუთხეების რაოდენობა…
3) ტოლგვერდა სამკუთხედის ერთი კუთხის ზომა…
4) სამკუთხედის წვეროს მოპირდაპირე გვერდის შუაწერტილთან შემაერთებელი მონაკვეთი…
5) მართკუთხა სამკუთხედში მართი კუთხის მოპირდაპირე გვერდი…
6) მართკუთხა სამკუთხედში მართი კუთხის მიმდებარე გვერდი…
7) მართკუთხა სამკუთხედის მცირე კუთხე, როცა კათეტი ჰიპოტენუზის ნახევარია…
8) სამკუთხედის კუთხის მეზობელი კუთხე…
9) სამკუთხედი, რომლის ორი კუთხე ტოლია…
10) სამკუთხედში მოპირდაპირე გვერდისადმი გავლებული მართობი…
და ასე შემდეგ.
სიმრავლეების თემა. VII კლასი
1) ორი სიმრავლის საერთო ნაწილი…
2) სიმრავლე, რომელიც ელემენტს არ შეიცავს..
3) სიმრავლიდან აღებული ნაწილი…
4) ყოველი სიმრავლის ქვესიმრავლეა თავისი თავი და …
5) ელემენტთა ერთობლიობა, რომელიც ეკუთვნის ერთ ან მეორე სიმრავლეს…
6) თვლის შედეგად მიღებული რიცხვები…
7) რა სიმბოლოთი აღინიშნება მთელ რიცხვთა სიმრავლე…
და ასე შემდეგ.
კითხვა-პასუხის დროს მოსწავლე აღარ არის შეზღუდული დროში. იგი მოისმენს ათ შეკითხვას. კლასის შესაძლებლობის და მზაობის გათვალისწინებით გადავწყვეტთ რამდენ სწორ პასუხს მივიჩნევთ საკმარისად. თუ მოსწავლე აიღებს საკმარის ქულას, იგი მიიღებს ბარათს, რომელზეც წერია: თქვენ გაიარეთ კითხვა-პასუხის რაუნდი.
მაგალითად: საკუთხედების თემა
1) რას უდრის სამკუთხედის გარე კუთხე, თუ მისი არამოსაზღვრე ორი შიგა კუთხე 60 და 80 გრადუსია?
2) რას უდრის სამკუთხედის გვერდები, თუ ისინი ისე შეეფარდება ერთმანეთს, როგორც 2:3:4 და პერიმეტრი უდრის 18სმ.-ს.
3) რას უდრის მართკუთხა სამკუთხედის კათეტი, თუ ჰიპოტენუზაა 17სმ. და ერთი კუთხე 60 გრადუსი
და ასე შემდეგ.
ამოცანების რაუნდის არჩევისას მოსწავლეს მიეცემა სულ რამდენიმე მოცულობითი ამოცანა და თუ მათ დამოუკიდებლად ჩვენი ჩარევის გარეშე გაუმკლავდება, მას მიეცემა ბარათი, რომელზეც წერია: თქვენ გაიარეთ ამოცანების რაუნდი.
ლოგიკის რაუნდი კი არის ზოგადი დასკვნის გაკეთება, თეორემის დამტკიცება, ამოცანის ამოხსნა ან შედგენა პარამეტრების გამოყენებით. ამ რაუნდში, ხშირ შემთხვევაში, ერთი დავალებაც საკმარისია. ამ დავალების წარმატებით დაძლევის შემთხვევაში მოსწავლეს ეძლევა ფურცელი: თქვენ გაიარეთ ლოგიკის რაუნდი.
მაღალი მზაობის მოსწავლეებმა შესაძლოა სურვილი გამოთქვან, გაიარონ ოთხივე რაუნდი. თუ წერითი განმსაზღვრელი შეჯამების დღეს მოსწავლეს აღმოაჩნდება ორზე მეტი ბარათი, შეიძლება უკვე შევაფასოთ განმსაზღვრელი შეფასებით.
ნაკლი ამ მეთოდისა არის ის, რომ მრავალრიცხოვანი კლასის შემთხვევაში საგაკვეთილო დრო საკმარისი არ არის. თუმცა, ისიც უნდა ითქვას, რომ მოსწავლეებს არ ეზარებათ ამ დამატებითი დროის გამოძებნა.
ბარათის მიღება გამჭვირვალეა ყველა მოსწავლისთვის. მათ წინასწარ იციან შეფასებისთვის აუცილებელი პასუხების რაოდენობაც.
მეთოდი განსაკუთრებით ეფექტურია 7-9 კლასების მოსწავლეებთან. ბევრ თემას ერგება და იძლევა მასალის დიფერენცირების საშუალებას. ვფარავთ ბლუმის ტაქსონომიის ყველა დონეს.
