გასულ წელს „სტოკჰოლმის მშვიდობის კვლევის ინსტიტუტმა“ იარაღით ვაჭრობის შესახებ არსებული ოფიციალური მონაცემების შეგროვება კიდევ ერთხელ გადაწყვიტა. შვედმა მეცნიერებმა 2012 და 2017 წელს ჩატარებული ორი იდენტური კვლევის შედეგები ერთმანეთს შეადარეს. აღმოჩნდა, რომ უმოკლეს პერიოდში მსოფლიოში იარაღით ვაჭრობის მაჩვენებლები 10%-ით გაიზარდა.
ჩვენს პლანეტაზე წარმოებული სამხედრო პროდუქციის 30%-ზე მეტი ახლო აღმოსავლეთის რეგიონში იყიდება. იარაღის ექსპორტიორ ქვეყნებს შორის პირველ ადგილს აშშ იკავებს. იგი გაეროს წევრ 98 ქვეყანას ამარაგებს სხვადასხვა ტიპის საომარი ტექნიკით. აშშ-ის სამხედრო ინდუსტრიის მიერ წარმოებული ყოველი მეორე პროდუქტი არაბეთის ნახევარკუნძულისა თუ აღმოსავლეთ ხმელთაშუაზღვისპირეთის ბაზრებზე იგზავნება. იარაღის მწარმოებელთა და ექსპორტიორთა სიაში საპატიო მეორე პოზიცია რუსეთის ფედერაციას ხვდა წილად. რუსული ავტომატები, ჯავშანტრანსპორტიორები და ბომბდამშენებიც მრავლად შეგიძლიათ აღმოაჩინოთ სირიის უდაბნოს მიმდებარე ტერიტორიაზე, ირანსა თუ ინდოსტანის სუბკონტინენტზე. საკმაოდ შემოსავლიან საქმიანობაში ლიდერებს მციდერით ჩამორჩებიან ევროკავშირის ქვეყნები (ძირითადად საფრანგეთი, გერმანია) და ჩინეთი. მაშასადამე, თანამედროვე სამყაროს ოთხივე უმნიშვნელოვანესი აქტორი საკუთარი ეკონომიკის რეალური სექტორის მდგრადობისა და მომგებიანობის უზრუნველყოფას, ძალაუფლებისა და დამატებითი ფინანსური რესურსების მოპოვებას სამხედრო ნაწარმის რეალიზებით ცდილობს.
ვინ არიან იარაღის მთავარი იმპორტიორები? რომელი ქვეყნები ყიდულობენ აშშ-ის, რუსეთის, ევროკავშირისა და ჩინეთის მიერ წარმოებულ პროდუქციას?
იარაღის იმპორტიორი სახელმწიფოების ჩამონათვალში მოწინავეთა შორის საუდის არაბეთი, სპარსეთის ყურის ქვეყნები, თურქეთი და ერაყი არიან. დასახელებული სახელმწიფოები სირიის ომში აქტიურად მონაწილეობენ. ისინი პირდაპირ ან ირიბად არიან ჩართულნი რეგიონის სხვა კუთხეებში მიმდინარე სამხედრო შეაიარაღებულ დაპირისპირებებშიც. იარაღის იმპორტიორი ქვეყნები შეძენილი საქონლით მხოლოდ საკუთარ რეზერვებს არ ავსებენ. იმპორტიორები თავიანთი პარტნიორებისა და მოკავშირეების მომარაგებასაც ცდილობდნენ.
ევროპასა და ამერიკის სხვადასხვა ქალაქში უკვე დიდი ხანია დაწყებულია იარაღით ვაჭრობის საწინააღმდეგო მოძრაობა. ოპოზიციონერი აქტივისტები მიიჩნევენ, რომ სამხედრო პროდუქციის ექსპორტით მდიდარი ქვეყნები ღარიბ რეგიონებში ომების წამოწყებას უწყობენ ხელს. მილიტარისტული ინდუსტრიის შეკვეცის მომხრეები მიიჩნევენ, რომ იარაღის მწარმოებელთა უმრავლესობისთვის მნიშვნელოვანია სარფიანი გარიგებების დადება. მოგებაზე ორიენტირებული პირები აღარ ფიქრობენ, თუ რამდენი ადამიანის სიცოცხლისა თუ ბედნიერების ხარჯზე აღწევს მათი კომერციული საქმიანობა წარმატებას. მოძრაობის წევრები მხარს უჭერენ მოთხოვნას, რომლის მიხედვითაც განვითარებულ ქვეყნებს არაჰუმანური დესპოტიებისთვის იარაღის მიყიდვა აეკრძალებათ. აქტივისტები კატეგორიულად ითხოვენ იმასაც, რომ ომის გამჩაღებელ რეგიონალურ ზესახელმწიფოებსაც დაუწესდეთ იარაღის ემბარგო. საუბედუროდ, მშვიდობისთვის მებრძოლი მოქალაქეების დამოკიდებულებებს ძალაუფლების მქონე პირები არ იზიარებენ. იარაღის ინდუსტრიის წინააღმდეგ მიმართული პროტესტი უშედეგოა. განვითარებულ ქვეყნებში მცხოვრები რიგი მოქალაქეები „მესამე სამყაროში“ მიმდინარე ომებით ცდილობენ გამდიდრებას. მათი გავლენების დაძლევა კი სხვადასხვა თანამდებობაზე არჩეულ პოლიტიკოსებს არ შეუძლიათ. პროგნოზი შემაშფოთებელია – მომავალი ხუთი წლის განმავლობაში კვლავ მოიმატებს იარაღის ინდუსტრიის საერთო მოცულობა და მისი შემოსავალი. იარაღით ვაჭრობის ზრდა ომების კვლავწარმოების, დევნილთა ახალ ნაკადების წარმოქმნის, ტერორიზმის გაძლიერებისა და გლობალური უწესრიგობის გახანგრძლივების წინაპირობა შეიძლება გახდეს.
თანამედროვე სამყაროში იარაღით ვაჭრობა გლობალური დათბობაზე, მილიონობით ადამიანის შიმშილობაზე, საყოველთაოდ გავრცელებულ დაავადებებზე არანაკლებ მნიშვნელოვანი პრობლემაა, რომლის შესახებ ზედმიწევნით კარგად უნდა იცოდნენ სოციალური მეცნიერებებით დაინტერესებულმა მომავალმა სტუდენტებმა.
