მოწინავე დასავლურ საგანმანათლებლო სივრცეში ინტეგრაცია ჩვენი საგანმანათლებლო პოლიტიკის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ამოცანაა. ეს არის სივრცე, რომელიც ყოველთვის ღიაა საკმაოდ თამამი ექსპერიმენტებისათვის. ხდება სწავლების ახალი ინტერაქტიური მეთოდების კრიტიკული შესწავლა, წარმოებული კვლევებით დგინდება ახალი მიდგომების ეფექტურობა, დამაკმაყოფილებელი შედეგების შემთხვევაში სიახლეები საგანმანათლებლო სისტემებში ინერგება. თუმცა უპირობო ენთუზიაზმით სიახლეებს არსად ხვდებიან. ცნობილია, რომ სიახლეების მოყვარულები ყოველთვის უმცირესობაში არიან. როგორც ხდება ხოლმე თავდაპირველად ცოტა თუ იზიარებს ახალ შეხედულებებს, შემდეგ მათი რიცხვი თანდათან იზრდება. (უპირობო ენთუზიასტები ნებისმიერ საზოგადოებაში მხოლოდ 5-10%-ია). ამგვარად, ექსპერიმენტული მეთოდების დანერგვას ყველგან წლები სჭირდება.
ცოტა ხნის წინ პესტალოცის პროგრამით ესტონეთში გახლდით. რამდენიმე ლექცია სწავლა-სწავლების თანამედროვე ტენდენციებს დაეთმო. დღეს თქვენს ყურადღებას იქ განხილულ ერთ მეთოდზე მივაპყრობ, რომელიც სემინარზე დაწვრილებით არ განხილულა (ამიტომ დამატებითი ინფორმაციაც მოვიძიე), თუმცა რამდენიმე მიზეზის გამო საინტერესოდ მომეჩვენა და დღევანდელი სტატიის თემადაც შევარჩიე. მეთოდი უპირველესად ორიგინალური, ამასთან საკმაოდ გამომწვევია. მიმაჩნია, რომ იგი არ შეიცავს გაუმართლებელ რისკებს. ამასთანავე მასწავლებელს შეუძლია იგი გამოიყენოს როგორც ტექნოლოგიების დახმარებით, ასევე მათ გარეშეც. თუმცა სრულყოფილი სახით ამ მეთოდით სწავლება ტექნოლოგიების გამოყენებას მოითხოვს. აღნიშნულ მეთოდს ინგლისურად „flipped classroom” ეწოდება, ხოლო ქართულად მას „შეტრიალებული სასწავლო პროცესი” შეიძლება ვუწოდოთ.
შეტრიალებული სასწავლო პროცესი ნიშნავს ისეთ სწავლებას, როცა მოსწავლეები ახალ მასალას კლასის მიღმა ეცნობიან. უმეტეს შემთხვევაში თვითონ კითხულობენ ახალ მასალას ან უყურებენ მასწავლებლის მიერ მიწოდებულ ვიდეო-ლექციას, ხოლო საკლასო დროს უფრო რთული აქტივობების შესასრულებლად იყენებენ. მაგ; პრობლემაზე დაფუძნებული სწავლება, დისკუსია, დებატები, ექსპერიმენტები და ა.შ. შეტრიალებული სასწავლო პროცესი ითვლება კონსტრუქციულ პედაგოგიკად, რომელიც ქმნის ნიადაგს პასიური სასწავლო პროცესის აქტიურ სასწავლო პროცესად გარდაქმნისათვის. იგი ფოკუსირებულია ისეთი მაღალი სააზროვნო უნარების განვითარებაზე, როგორიცაა ანალიზი, სინთეზი და შეფასება. თუ შეტრიალებულ სასწავლო პროცესს ბლუმის ტაქსონომიის ჭრილში განვიხილავთ, შეგვიძლია ვთქვათ, რომ მოსწავლეები დაბალი დონის (ცოდნა და გაგება) შესატყვის მოქმედებებს სკოლის გარეთ ახდენენ, ხოლო გაკვეთილზე მაღალი კოგნიტური უნარების განვითარება ხდება (გამოყენება, ანალიზი, სინთეზი, შეფასება). წესისამებრ, შეტრიალებული სასწავლო პროცესი არ იყენებს ინდივიდუალურ მუშაობას. ყველაზე მისაღებ ფორმად წყვილებში მუშაობა ითვლება. ეს მეთოდი დიდად განსხვავდება ტრადიციული სწავლებისაგან, როცა ახალი მასალა მოსწავლეს აუცილებლად გაკვეთილზე მიეწოდება, ხოლო ახალი ცოდნის ასიმილაცია საშინაო დავალებით ხდება.
შეტრიალებული საკლასო ოთახი ცვლის როგორც მასწავლებლების, ასევე მოსწავლეების როლებს, მათ მოლოდინებს. მოსწავლეები უფრო მეტ პასუხისმგებლობას იღებენ თავიანთი სწავლის პროცესზე. ტრადიციული ლექციის ნაცვლად დროდადრო მათ საშუალება ეძლევათ ინფორმაცია ალტერნატიული გზებით მიიღონ და საგაკვეთილო დრო საინტერესო აქტივობებს დაუთმონ. ამ მეთოდით სწავლებისას მასწავლებელი ბუნებრივად ირგებს ფასილიტატორის და მოდერატორის როლს. იზრდება მოსწავლეთა ჩართულობა სასწავლო პროცესში, ისინი უფრო თამამად გამოთქვამენ თავიანთ მოსაზრებებს, თანაკლასელების ან მასწავლებლის დახმარებით ძალდაუტანებლად ასწორებენ შეცდომებს, ახდენენ არასწორი წარმოდგენების რევიზიას, მასწავლებელსა და მოსწავლეს შორის დამყარებულია მუდმივი უკუკავშირი, ხდება სხვადასხვა პედაგოგიური სტრატეგიების ეფექტური გამოყენება.
შეტრიალებული სასწავლო პროცესის ძალზე მნიშვნელოვანი ნაწილია ტექნოლოგიები, რომელიც მრავალმხრივ შეიძლება იქნეს გამოყენებული. მოსწავლეები მათი დახმარებით ხდებიან უფრო თავდაჯერებულები, უკეთ განსაზღვრავენ სწავლის მათთვის ყველაზე სასურველ ხერხს (მაგ; ლექცია, კითხვა, ინტერაქტიური მულტიმედია). ეცნობიან რა სასწავლო მასალებს სხვადასხვა ფორმატში, შეუძლიათ უკეთ მიუსადაგონ სწავლის მათთვის სასურველ სტილს (მაგ. ტექსტი, ვიდეო, აუდიო, მულტიმედია). შეტრიალებული სწავლება საკლასო ოთახში ქმნის შესანიშნავ შესაძლებლობებს დისკუსიებისა და ინტერაქციისათვის. შესაძლებელი ხდება მოსწავლეების აკადემიური მოსწრების მონაცემების უფრო სრულყოფილად დაფიქსირება, მოსახერხებელია მათი პროგრესის ანალიზის ჩასატარებლად, ის აგრეთვე ახდენს რისკის ჯგუფში არსებული მოსწავლეების იდენტიფიკაციას. შეტრიალებული სასწავლო პროცესი თავიდან განსაკუთრებით პოპულარული ჰუმანიტარულ საგნებში გახდა. მოგვიანებით მისი აქტიურად გამოყენება ტექნიკურ და საბუნებისმეტყველო საგნებშიც აქტიურად დაიწყეს.
მეთოდის ავტორებმა იმაზეც იზრუნეს, რომ მოსწავლეები გაკვეთილისათვის სათანადოდ მომზადებულიყვნენ, რათა საკლასო დრო მაქსიმალურად სასარგებლოდ გამოეყენებინათ. ამისათვის მათ შექმნეს სპეციალური ფორმები (სამუშაო ფურცლები), რომელთა დახმარებით მოსწავლეები ახალი მასალის პრიორიტეტულ საკითხებს შეისწავლიან (კითხვებზე პასუხის გაცემა, პრობლემების გამოკვეთა და სხვა). თეორეტიკოსები იზიარებენ მოსაზრებას, რომ სწავლების შეტრიალება მხოლოდ იმ შემთხვევაში იქნება სასარგებლო, თუ მოსწავლეები წინასწარ საფუძვლიანად მოემზადებიან. მხოლოდ ამ შემთხვევაში იქნება ნაყოფიერი ის მრავალფეროვანი აქტივობები (დებატები, დისკუსიები, ექსპერიმენტები), რომლებიც გაკვეთილზე უნდა წარიმართოს.
შეტრიალებული საკლასო ოთახის თეორეტიკოსები ჯონ ბრენსფორდი, ენ ბრაუნი, როდნი კოკინგი თავიანთ ერთობლივ ნაშრომში, რომელსაც „როგორ სწავლობენ ადამიანები” ჰქვია, ასახელებენ სწავლა-სწავლების მეცნიერების სამ მთავარ მიმართულებას. „იმისათვის რომ მოსწავლეებს კვლევის უნარი განუვითარდეთ საჭიროა: ა) ფაქტობრივი მასალის საფუძვლიანი ცოდნა; ბ) ფაქტებისა და იდეების გაგება კონტექსტში; გ) ცოდნის ორგანიზების ისეთი უნარი, რომელიც განაპირობებს მის ტრანსფორმაციას და შემდგომში გამოყენებას”. მკვლევრები მიიჩნევენ, რომ შეტრიალებული საკლასო ოთახი კარგად პასუხობს ამ ამოცანებს. მოსწავლეები ეფექტურად იყენებენ ახალ ფაქტობრივ ცოდნას, ახერხებენ სწრაფი უკუკავშირის მიღებას თანაკლასელებისა და მასწავლებლისგან, ძალდაუტანებლად ახდენენ მცდარი წარმოდგენების შეცვლას და საბოლოო ჯამში ახდენენ ცოდნის ისეთი ფორმით ორგანიზებას, როგორსაც სამომავლოდ ეფექტურად გამოიყენებენ. ამასთანავე შეტრიალებული საკლასო ოთახი მოსწავლეებს საშუალებას აძლევს უკეთ გაიაზრონ საკუთარი შესაძლებლობები, ირწმუნონ თავიანთი ძალები. ბრანსფორდი და მისი კოლეგები ამტკიცებენ, რომ „ამგვარი მეტაკოგნიტური მიდგომა ეხმარება მოსწავლეებს სასწავლო პროცესის კონტროლში. ისინი ახერხებენ უკეთ დაისახონ სასწავლო ამოცანები, მონიტორინგი გაუწიონ თავიანთ პროგრესს, მიაღწიონ დასახულ მიზნებს”. დაბოლოს, დასკვნის სახით მოკლედ ჩამოვთვლით შეტრიალებული სასწავლო პროცესის მთავარ მიმართულებებს :
1.რადგან ახალ მასალას სახლში ეცნობიან, მოსწავლეებს საშუალება ეძლევათ თავად გააკეთონ პირველი აღმოჩენები
ამასთანავე, როგორც აღვნიშნეთ, ახალი მასალის გაცნობა შესაძლებელია მრავალი გზით – ტექსტის წაკითხვით დაწყებული და ლექციის ვიდეოვერსიით და პოდკასტებით დამთავრებული. ამასთან მეთოდი საგანმანათლებლო მიზნებით ტექნოლოგიების აქტიურად გამოყენების შესანიშნავ საშუალებას იძლევა.
2.ითვალისწინებს ისეთ აქტივობებს, რომლებიც მოსწავლეების პასუხისმგებლობას ამაღლებს, ეხმარება მათ სასწავლო პროცესისათვის სათანადოდ მოსამზადებლად.
მოსწავლეებმა დროდადრო უნდა შეავსონ სპეციალური ფორმა, რომელიც არამარტო მათ მზადებასთანაა დაკავშირებული, არამედ მათი მეშვეობით ისინი შესაძლოა ქულებითაც შეფასდნენ. შეფასების ფორმები შესაძლოა იყოს განსხვავებული, მაგრამ ნებისმიერ შემთხვევაში მოსწავლეები სკოლაში მომზადებულები უნდა მოვიდნენ.
3.ქმნის მექანიზმს მოსწავლეების გაგების შესაფასებლად.
წინასწარი მომზადება ეხმარება როგორც მასწავლებელს, ასევე მოსწავლეს. მოსწავლეები მაქსიმალურად რეალურად ხედავენ თავიანთ შესაძლებლობებს, მასწავლებლები აფიქსირებენ, რისი გაგება უჭირთ მოსწავლეებს. სასწავლო პროცესი სწორედ ასეთ მომენტებზე ფოკუსირდება. მნიშვნელოვანია, რომ უკუკავშირი მოსწავლეებს სწრაფად და ეფექტურად მიეწოდებათ.
4.აწარმოებს საკლასო აქტივობებს, რომლებიც ორიენტირებულია მაღალ სააზროვნო უნარებზე.
ეცნობიან რა ინფორმაციულ ცოდნას სკოლის მიღმა, მოსწავლეები კლასში დროის უმეტეს ნაწილს საკითხის არსში უფრო ღრმად ჩასაწვდომად, სხვადასხვა უნარების განსავითარებლად იყენებენ. სასწავლო პროცესი, რომელიც დებატებით, მონაცემთა ანალიზით, სხვადასხვა სინთეზური აქტივობებითაა გაჯერებული, ბევრად ნაყოფიერი და აქტიური ხდება.
