სანამ ხელში ჩამივარდებოდა, წიგნს რა აღარ გადახდენოდა თავს: სოფლის ბიბლიოთეკიდან მოეპარათ, მწერალთან კამათი იქვე, მის ფურცლებზევე წამოეწყოთ, გულწრფელი აღფრთოვანებაც დაუფარავად გამოეხატათ, ერთ ღამეს კი უგონოდ მთვრალ მკითხველს ყდის შიდა მხარეზე საკუთარი ბრძნული აზრები მიეწერა და მიძღვნაც დაერთო, რომლის წაკითხვაც ყოველთვის მამხიარულებდა ხოლმე. ის მკითხველი – ჩემი მეგობარი – ბოლოს მეტისმეტად შეაწუხა სინდისმა და მოპარული წიგნი მაჩუქა. ჰერმან ჰესეს „მოხილვა დილის ქვეყნისა“, ანუ „მორგენლანდფართი“, როგორც იმხანად ვეძახდით (გერმანული არც ერთმა არ ვიცოდით, მაგრამ სიტყვის ხმოვანება მოგვწონდა) მალევე დავკარგე – წიგნმა გზა გააგრძელა სხვა მკითხველების გულებისკენ, სხვა მოგზაურთა დღეებისა და ღამეებისკენ.
1932 წელს გამოსული ეს პატარა წიგნი ქართულად 1982 წელს თარგმნეს რეზო ყარალაშვილმა და რუსუდან ქებულაძემ. თხელი, რბილყდიანი გამოცემა იყო – თუ ავტორზე წარმოდგენა არ გქონდა, ქართულ თარგმანზე თვალს, ალბათ, არც შეაჩერებდი. რატომღაც, მწერლის ადრეული ნამუშევარი მეგონა, არადა, ჰესეს ამ მოთხრობის დაწერამდე მოესწრო და საყოველთაოდ ცნობილი ისეთი ნაწარმოებები შეექმნა, როგორიც „ტრამალის მგელი“ თუ „ნარცისი და გოლდმუნდია“.
კი, „ტრამალის მგელი“ მოზარდობისას წასაკითხი წიგნების ჩამონათვალში უდავოდ უნდა იყოს. თუმცა მას აუცილებლად მივუწერდი გვერდით იმ წიგნის სათაურსაც, რომელზეც ამ წერილს ვწერ. „მოხილვა დილის ქვეყნისა“ – ყველაზე უკეთ რომ ეპასუხება მოზარდის მოთხოვნას – გასცდეს ყოველგვარ საზღვრებს, იმოგზაუროს დროსა თუ საკუთარ წარმოსახვაში, შორეულ ადგილებსა და უხილავ ქვეყნებში, ფორმა მისცეს სინამდვილეს, ფორმა მისცეს მას, ვისაც ყველაზე კარგად და ამავე დროს ყველაზე ცუდად იცნობს – საკუთარ თავს.
ამ წიგნის ახალ გამოცემას წიგნების ფესტივალზე გადავაწყდი და გულით გავიხარე – ძველი თარგმანი ხელუხლებლად გამოუციათ, რეზო ყარალაშვილის შენიშვნებითვე, რაც უდავოდ დაეხმარება ჰესეს ქვეყანაში ახლად ფეხშედგმულ მკითხველს. მთვარის ზღვის, ცისფერი ქვაბის, ფარვანების კუნძულის, ბავშვთა ჯვაროსნული ლაშქრობისა და კიდევ ბევრი სხვა რამის შესახებ შეიტყობთ წიგნის ბოლო გვერდებიდან.
და რა არის დილის ქვეყანა, რომლის მოხილვაც განუზრახავთ ძმობის წევრებს და რომლის შესახებაც მოგვითხრობს ის, ვინც მოგვიანებით თვითმბრალდებელ ჰ.ჰ.-დ იქცევა? (ვინ არ ყოფილა თვითმბრალდებელი თუნდაც რამდენიმე წუთით?! ჰერმან ჰესე უნივერსალურ გამოცდილებაზე გვესაუბრება). ამ წიგნის სათაურს ხშირად თარგმნიან „აღმოსავლეთში მოგზაურობად“, „აღმოსავლეთის ქვეყანაში მოგზაურობად“, „აღმოსავლეთის მიწაზე მოგზაურობად“ – მზე აღმოსავლეთიდან ამოდის, დასავლელ კაცს კი გული მუდამ იქით მიუწევს: შეუცნობელისკენ, გაურკვეველისკენ, იდუმალი განძის მაცდუნებელი საუფლოსკენ, თუმცა ეს მოგზაურობა უფრო მეტია: „ჩვენი მიზანი მარტოოდენ დილის ქვეყანა კი არ გახლდათ, უფრო სწორედ: დილის ქვეყანა მარტოოდენ ერთი ქვეყანა და, ამრიგად, გეოგრაფიული ცნება კი არ იყო, არამედ იგი იყო სიყრმე და სამშობლო სულისა, იგი იყო ყველგან და არსად, იყო ყველა ჟამისა და დროის ერთიანობა“. ეს არის მოგზაურობა დროსა და სივრცეში, როგორც წარმოსახვით სანახებში, ასევე რუკაზე იოლად მოსაძებნ ადგილებში, როგორც სხვადასხვა ეპოქის შვილებთან, ისტორიულ პირებთან, ასევე წიგნების იმ გმირებთან ერთად, შემქმნელებზე ბევრად ნამდვილები, ბევრად სიცოცხლით სავსენი რომ მოჩანან… მოკლედ, დიდი თავბრუსხვევაა. პითაგორა, მოცარტი, პაულ კლეე, დონ კიხოტი, ჩექმებიანი კატა…
„სასოწარკვეთა არის შედეგი ყოველი ბეჯითი ცდისა – გაიაზრო, განჭვრიტო და გაამართლო ადამიანის ცხოვრება. სასოწარკვეთა არის შედეგი ყოველი დაჟინებული ცდისა – სათნოების, სამართლიანობისა და ჭკუა-გონების დახმარებით გაუმკლავდე ცხოვრებას და შეასრულო მისი მოთხოვნები. ამ სასოწარკვეთის გამოღმა ცხოვრობენ ბავშვები, გაღმა – გამოღვიძებულნი“. სასოწარკვეთასთან გამკლავება კი ყველაზე რთული სწორედ მისთვისაა, ვის ბავშვურ უდარდელობასაც ნელ-ნელა შეეპარა უჩვეულო განცდა – ფორიაქის, ავი წინათგრძნობის, სამყაროსეულ უთავბოლობაში გარკვევის შეუძლებლობის. ჰერმან ჰესე გვარწმუნებს, რომ უიმედობის ეს ხანა მხოლოდ ერთი საფეხურია და ჩვენზეა დამოკიდებული, რამდენ ხანს შევყოვნდებით მასზე, შევძლებთ თუ არა იმ უსაზღვრო შესაძლებლობების გამოყენებას, რასაც აქ, ამ მიწაზე ადამიანად ყოფნა გვთავაზობს. ბოლოს და ბოლოს, ყოველ წუთს შეგვიძლია ხელი ჩანთას წამოვავლოთ, შიგ ყველაზე აუცილებელი ნივთები ჩავყაროთ და გზას გავუდგეთ.
დილის ქვეყნის ქუჩები, ბაღები, ტაძრები, სახლები და სასახლეები მომხილველებს ელის. ვერცხლისფრად მოჩრდილულ კლდოვან ნაპირზე მდინარიდან ამოსული წყლის ფერიები ერთობიან, მთვარესავით გრილ მათ საცხოვრისში კი დრო შეჩერებულა – ვერც მიხვდები, წამი დაჰყავი თუ მთელი წელი.
