ხუთშაბათი, მარტი 28, 2024
28 მარტი, ხუთშაბათი, 2024

ეკონომიკის გაკვეთილები სკოლაში- ქადების წარმოება

ეკონომიკური კონცეფციები: სპეციალიზაცია, წარმოების ფაქტორები, მწარმოებლურობა, მწარმოებლურობის გაზრდა, ალტერნატიული ღირებულება, შრომის განაწილება, სპეციალიზაცია, კაპიტალდაბანდებები

მიზანი: დაინახონ სპეციალისტების შრომაზე დამყარებული წარმოების უპირატესობა;

გაიგონ, რომ მწარმოებლურობა არის პროდუქციის გამოშვება ერთ მუშაკზე გაანგარიშებით;

გაიგონ ახალი ტექნოლოგიების გავლენა შრომის მწარმოებლურობაზე;

გაიგონ, როგორ შეიძლება მწარმოებლურობის გაზრდა სპეციალიზაციის, სპეციალისტთა მომზადებისა და სწავლების, ინვესტიციებისა და ტექნოლოგიების სრულყოფის ხარჯზე.

თეორია: საქონლისა და მომსახურების საწარმოებლად საწარმოს სჭირდება საწარმოო რესურსები, ანუ წარმოების ფაქტორები. ის ყიდულობს ბუნებრივ, ადამიანურ და კაპიტალურ რესურსებს. საწარმოს ასევე სჭირდება მეწარმეობის უნარით დაჯილდოებული ადამიანიც, რომელიც შეძლებს საწარმოო რესურსების კომბინირების საუკეთესო ვარიანტების პოვნას. ჩვენ ხშირად გვესმის ერთი ქვეყნის მუშათა მწარმოებლურობის უპირატესობის შესახებ მეორე ქვეყანასთან შედარებით. მწარმოებლები დაინტერესებულები არიან მწარმოებლურობის მუდმივი ამაღლებით. მწარმოებლურობის ამაღლებასთან მაშინ გვაქვს საქმე, როცა წარმოების ფაქტორების განსაზღვრული რაოდენობით ვაღწევთ დიდი მოცულობის პროდუქციის გამოშვებას. მწარმოებლურობის ამაღლება ხდება მაშინაც, როცა იმავე მოცულობის გამოშვებას ვაღწევთ ნაკლები რაოდენობის წარმოების ფაქტორების გამოყენებით. არსებობს მწარმოებლურობის ამაღლების სამი საშუალება: სპეციალიზაცია და შრომის განაწილება, კაპიტალდაბანდება კაპიტალურ რესურსებში და კაპიტალდაბანდება ადამიანურ რესურსებში (სწავლება და მომზადება).

მასალები: 2 მაკრატელი, წითელი ფლომასტერი, შავი ფლომასტერი, 100 ცალი თაბახის ფურცელი, ცხრილი „ქადების წარმოება და დანახარჯები“.

მსვლელობა: გამართეთ პატარა დისკუსია იმის შესახებ, რატომ არის, რომ სწრაფი კვების სასაუზმეში უფრო სწრაფად გვემსახურებიან, ვიდრე სხვა სასაუზმეში. მიაქციეთ მოსწავლეთა ყურადღება წარმოების სხვადასხვა გზებს.

  1. კლასი დაამზადებს ქადებს. აჩვენეთ დამზადების თანამიმდევრობა:

–        მოკეცეთ თაბახის ფურცელი ორად. გაკეცილი ფურცელი კიდევ ორად მოკეცეთ;

–        ოთხად მოკეცილ ფურცელს მაკრატლით მოაჭერით წვერი ისე, რომ გაშლისას წრე მიიღოთ;

–        წითელი ფლომასტერით წრეზე დახატეთ 10 ცალი პატარა წრე – „ალუბლები“;

–        შავი ფლომასტერით დახატეთ 20 ცალი პატარა წრე – „მაყვლები“;

–        ქადა მზადაა.

  1. დაალაგეთ საწარმოო მასალები მაგიდაზე.
  2. აირჩიეთ მოსწავლეებიდან ერთი „ქადების მწარმოებელი“ და ერთი „ხარისხის კონტროლის ინსპექტორი“. „ინსპექტორი“ შეამოწმებს, შეესაბამება თუ არა ქადა საწარმოო სტანდარტებს. დაავალეთ „ქადების მწარმოებელს“, „გამოაცხოს“ რაც შეიძლება მეტი ქადა სამი წუთის განმავლობაში.
  3. სამი წუთის შემდეგ საწარმოო პროცესი უნდა შეწყდეს. „ინსპექტორი“ შეამოწმებს ქადების ხარისხს და განზე გადადებს წუნიანებს.
  4. დაურიგეთ მოსწავლეებს ცხრილი „ქადების წარმოება და ხარჯები“. ჩაწერეთ ერთი მცხობელის მიერ გამოცხობილი ქადების რაოდენობა.
  5. აირჩიეთ მეორე მოსწავლეც მცხობელად. ახლა უკვე ორმა მოსწავლემ იმავე კაპიტალური რესურსით სამი წუთის განმავლობაში უნდა დაამზადოს რაც შეიძლება მეტი ქადა.
  6. ინსპექტორი ამოწმებს ქადების ხარისხს და ითვლის ხარისხიან ქადებს. მოსწავლეები ავსებენ ცხრილს ორი მცხობელისთვის.
  7. იმავეს ვაკეთებთ 3, 4, 5, 6, 7 და 8 მოსწავლისთვის. ყველა შემთხვევაში დაცული უნდა იყოს ორი მთავარი პირობა – მოსწავლეები იდგნენ მაგიდის ერთ მხარეს და კაპიტალური რესურსების რაოდენობა არ იცვლებოდეს.
  8. გაყავით კლასი ორად. ერთი ნახევარი კერძო მცხობელი იქნება, მეორე ნაწილი კი – საცხობის მუშაკი. გამოყავით ხარისხის კონტროლის ინსპექტორი თითოეული ჯგუფისათვის.
  9. კერძო მცხობელები ვერ გაანაწილებენ შრომას, ისინი თავიდან ბოლომდე თვითონ უპატრონებენ ქადებს. საცხობის მუშაკებს კი შეუძლიათ შრომის განაწილება. თითოეული მათგანი შეასრულებს სამუშაოს გარკვეულ ნაწილს.
  10. მიეცით მასალები და დრო სამუშაოს ორგანიზებისთვის.
  11. მიეცით სამი წუთი ქადების დასამზადებლად. სამი წუთის შემდეგ ინსპექტორები ითვლიან დამზადებულ ქადებს და ამოწმებენ მათ ხარისხს. (დაუმთავრებელი ქადები არ ითვლება).
  12. პირველი პერიოდისათვის შეავსეთ გრაფები 1-4. მე-5 გრაფა აჩვენებს შრომის მწარმოებლურობას. გამოთვალეთ ის პროდუქციის მოცულობის (4) მცხობელთა რაოდენობაზე (3) გაყოფით.
  13. იმსჯელეთ:

–        რომელ ჯგუფში იყვნენ უფრო პროდუქტიული მცხობელები?

–        რომელი მეთოდია უფრო პროდუქტიული?

–        რა უარყოფითი და დადებითი მხარეები აქვს თითოეულ მეთოდს? (საცხობის მუშაკები: დადებითი მხარეები – სისწრაფე და უნარები, რომლებიც საჭიროა სამუშაოს მხოლოდ ერთი ნაწილის შესასრულებლად;  მაღალი მწარმოებლურობა; არ არის საჭირო ადგილის შეცვლა და წარმოების ფაქტორების ლოდინი; უარყოფითი მხარეები – მოსაწყენია ერთი და იმავე სამუშაოს კეთება. ხელოსნები: დადებითი მხარეები – მეტი კმაყოფილება წარმოების სრული პროცესით, მრავალფეროვნება; უარყოფითი მხარეები – ბევრი დრო და ძალისხმევა, დაბალი მწარმოებლურობა.)

  1. უთხარით, რომ გსურთ მათი შრომის ანაზღაურება, ოღონდ არ იცით, რომელი მეთოდი ჯობს ამისათვის. თუ თავად არ შემოგვთავაზებენ, უნდა გადავუხადოთ ხელფასი წარმოებული ქადების მოცულობის შესაბამისად. სთხოვეთ, ჯერ არ დახარჯონ ხელფასი.
  2. იმსჯელეთ მწარმოებლურობის ამაღლების გზებზე (დავაოსტატოთ მუშაკები ამა თუ იმ კონკრეტულ საქმეში და მივცეთ მეტი რესურსი). უთხარით, რომ იქნება წარმოების კიდევ ერთი პერიოდი, მაგრამ მათ არ შეეძლებათ არც წარმოების მეთოდის შეცვლა, არც რესურსების რაოდენობის გაზრდა (გარდა ქაღალდისა). ისინი უნდა ეცადონ მწარმოებლურობის გაზრდას უცვლელი პირობებით. მათ შეუძლიათ გადაწყვიტონ სხვა პრობლემები ან გაუცვალონ ერთმანეთს სამუშაო.
  3. ამ პერიოდის შემდეგ შეამოწმეთ შედეგები, გადაუხადეთ ხელფასი და ყურადღება მიაქციეთ მწარმოებლურობის ცვლილებას.
  4. უთხარით, რომ გსურთ მწარმოებლურობის გაზრდა, რისთვისაც სთავაზობთ ახალ გამოგონებას – სახვრეტელას. სამწუხაროდ, ის მხოლოდ ერთი ცალია. სთხოვეთ გირჩიონ, ვის და რა ნიშნით უნდა ერგოს ის – არამწარმოებლურ ჯგუფს თუ მწარმოებლურს. მათ შეუძლიათ სახვრეტელას ყიდვა აღებული ხელფასით. მიჰყიდეთ ის იმ ჯგუფს, რომელიც მეტს გადაიხდის.
  5. ჩაატარეთ მესამე პერიოდი.
  6. იმსჯელეთ:

–        რის ხარჯზე მოახერხა სახვრეტელას არმქონე ჯგუფმა მწარმოებლურობის გაზრდა? (გამოცდილება, შრომის ორგანიზაციის ახალი მეთოდი ან მეტი კაპიტალი, რომელიც მათ შეიძინეს სახვრეტელას მქონე ჯგუფისგან)

–        რა გავლენა მოახდინა სახვრეტელამ მწარმოებლურობაზე? (მოსალოდნელია, რომ არ შეეცვალა)

–        რა გავლენა მოახდინა სახვრეტელამ იმ მუშაკების შრომაზე, რომლებსაც ადრე გაზომვა და მონიშვნა უხდებოდათ? (ისინი აღარ არიან საჭირონი, უმუშევრები რჩებიან და სხვა საქმე უნდა მოძებნონ)

–        რა მოხდება, თუ მუშაკები არ იქნებიან მზად ახალი მანქანების (კაპიტალის) სამართავად? (მწარმოებლურობა დაეცემა)

–        ამ შემთხვევაში როგორ უნდა ავამაღლოთ მწარმოებლურობა? (სწავლებითა და მომზადებით)

–        რა უნდა გაითვალისწინოს მეწარმემ კაპიტალში ფულის ჩადების, ინვესტირების დროს? (ღირებულება, ფულის სესხით გამოტანის რისკი, მუშაკთა სწავლების საფასური)

განმტკიცება.

საზოგადოებასთან კავშირი. შეიძლება, წავიყვანოთ მოსწავლეები ნებისმიერ საწარმოში და ვაჩვენოთ, მწარმოებლურობის ამაღლების რა გზებს იყენებენ იქ. დასვან კითხვები და ჩაინიშნონ საინტერესო ინფორმაცია მშრომელთა მომზადებისა და სწავლების, სპეციალიზაციისა და შრომის განაწილების, კაპიტალდაბანდების შესახებ.

პრესასთან კავშირი. მოძებნონ სტატია, რომელშიც საუბარი იქნება რომელიმე ფირმის მწარმოებლურობაზე.

 

ცხრილი „ქადების წარმოება და დანახარჯები

 

1 2 3 4 5
ქადების რაოდენობა მწარმოებლურობა (ქადა/მუშაკი)
ჯგუფის სახელწოდება წარმოების მეთოდი მუშაკები I

რაუნდი

II რაუნდი III რაუნდი I რაუნდი II რაუნდი III რაუნდი

 

 

წყარო: Caulson E., McCorkle S., (1996). Master Curriculum Guide in Economics Teaching Strategies 5-6, National Council on Economic Education.

კომენტარები

მსგავსი სიახლეები

ბოლო სიახლეები

ვიდეობლოგი

ბიბლიოთეკა

ჟურნალი „მასწავლებელი“

შრიფტის ზომა
კონტრასტი