სამშაბათი, მარტი 19, 2024
19 მარტი, სამშაბათი, 2024

საზოგადოებრივი მეცნიერებების სწავლების ალტერნატიული ფორმები

თანამედროვე  სასკოლო  განათლების მოთხოვნები  საზოგადოებრივი მეცნიერებების  სწავლების მიმართ  საკმაოდ მაღალია.  მრავალ  ფაქტორთან ერთად  იგი    ისეთი   პრინციპებით  და მიდგომებითაა განპირობებული, როგორიცაა:
  • ტრადიციული ჰუმანიზმის  გლობალურ  მსოფლმხედველობად აღიარება და 
  • ავტორიტეტული პედაგოგიკიდან  პედაგოგიკის თანამედროვე ფორმებზე  გადასვლა. 
შედეგები რომ მაღალი იყოს, აუცილებელია არამარტო შესაბამისი პროგრამებისა და სახელმძღვანელოების მომზადება, არამედ მეთოდურად მომზადებული მასწავლებელიც. ეს კი მრავალფეროვანი სასწავლო ფორმების გამოყენებას გულისხმობს. მათ შორისაა სწავლების არატრადიციული ფორმები და ტიპები, რომლებიც საკმაოდ ეფექტური შედეგებით გამოირჩევიან. სწავლის ასეთ ალტერნატიულ  ფორმებს მიეკუთვნება:
  • გაკვეთილი-ლექცია;
  • გაკვეთილი-სემინარი;
  • ლაბორატორიული მეცადინეობა;
  • და პრაქტიკული გაკვეთილები. 
სწავლების ალტერანტიულ ფორმებში თავისი მრავალფეროვნებით გამოიკვეთება ლაბორატორიული მეცადინეობები, რომლის დროსაც მოსწავლე  სახელმძღვანელოზე ან ინფორმაციის სხვა მასალაზე დაყრდნობით დამოუკიდებელად  შეისწავლის ახალ მასალას. ზოგადად ლაბორატორიული მუშაობა  გულისხმობს:
  • მოსწავლეთა მიერ ახალი თემის დამოუკიდებელად შესწავლის მაღალი ხარისხს;
  • ცოდნის სხვადასხვა წყაროების გამოყენებას;
  • მასწავლებლის, როგორც ორგანიზატორის და კონსულტანტის, საქმიანობას.
ლაბორატორიული  მეცადინეობები ეყრდნობა:  
  • სახელმძღვანელოს ტექსტს
    დოკუმენტურ წყაროებს. 
ლაბორატორიული მეცადინეობის   მიზანია:
  • სახელმძღვანელოს გამოყენებით – ა) ისტორიულ ფაქტებზე  (პოლიტიკური, ეკონომიკური და ა.შ.) წარმოდგენების ფორმირება,  მოსწავლეთა მხრიდან პირადი შეფასებების ფორმულირება და შესაბამისი არგუმენტაცია; ბ) სასწავლო უნარ-ჩვევების (შეფასება, შედარება, შეპირისპირება და ა.შ.) განვითარება და სრულყოფა.
დოკუმენტების გამოყენებით – ა) ისტორიული ცოდნის გაღრმავება და კონკრეტიზაცია; ბ) ტექსტზე მუშაობის ანალიტიკური უნარ-ჩვევების განვითარება; გ) კრიტიკული დამოკიდებულება წყაროების მიმართ და წარსულის ფაქტების შესახებ  მოსწავლეთა ობიექტური   წარმოდგენების ფორმირება. 

ლაბორატორიული მეცადინეობა  წინასწარ  უნდა დაიგეგმოს, რაც შესაბამისი ორგანიზაციული სამუშაოს შესრულებას მოითხოვს. პროცესი  რამდენიმე ეტაპს  მოიცავს:

I – წინასწარი დიაგნოსტიკა (საჭიროა განისაზღვროს, რამდენად სიღრმისეულად ასახავს  სახელმძღვანელოს ტექსტი კონკრეტულ  თემას და გვხვდება თუ არა მასში სხვადასხვა მოსაზრებები, რომელთა შეპირისპირებაც შეიძლება); 

II – მოსწავლეთათვის  გარკვეული  ინსტრუქციის  მიცემა  და  საამისოდ  თითოეული ჯგუფისთვის (ან ინდივიდუალურად) ბარათების მომზადება. ბარათებში მითითებულია:

·ინფორმაცია  წყაროს შესახებ, ანუ მითითებულია ავტორი, სახელმძღვანელო, თავი, პარაგრაფი, გვერდები, ილუსტრაცია, სურათები, დოკუმენტები;

·შემეცნებითი ხასიათის დავალება, რომელშიც მითითებულია შესწავლის ხერხებიც (მაგ. სქემები, ცხრილები, წერილები, თემის ლექსიკონი და სხვა);

III – თემის  წარდგენა:  თემის გამოცხადება ლაბორატორიული მეცადინეობისთვის  შესაბამის მოტივაციაზე აქცენტირება; სასწავლო პრობლემის გამოკვეთა; ტექსტის გაცნობა; მუშაობის ფორმის განსაზღვრა (ჯგუფური, ინდივიდუალური, დიფერენცირებული); ინსტრუქციის მიცემა; შედეგების წარდგენის/პრეზენტირების ფორმა;

IV – მოსწავლეთა  მიერ ტექსტზე დამოუკიდებელად მუშაობა (მიცემული მოთხოვნების შესაბამისად). ამ დროს მასწავლებელი მხოლოდ კონსულტანტი და კოორდინატორია, მაგრამ შესაძლოა საჭირო გახდეს კონსულტანტის მოწვევაც  (ინტერაქტიური სტრატეგია);

V – შედეგების კოლექტიური განხილვა (მაგალითად, წარმოდგენის გამართვა; პრეზენტაცია;  რეფერატის ან ჟურნალის მომზადება; წერილობითი დავალების შესრულება;  შედეგების  საჯაროდ განზოგადება და სხვა);

VI     – შედეგების შეჯამება  (მაგ., რეიტინგული ქულების განსაზღვრა).  
ლაბორატორიული სამუშაო  გულისხმობს ტექსტის კითხვისას სანიშნი სისტემის გამოყენებას ანუ შენიშვნების გაკეთებასაც (+ „ვიცი”,  –  „არ ვიცი”,  „ შეკითხვა  მაქვს”, !,  „ძალიან დავინტერესდი”).

განვიხილოთ  კონკრეტული მაგალითი:

კომბინირებული ლაბორატორიული მეცადინეობა საზოგადოებრივ მეცნიერებებში  

თემის დასახელება: „სამართალდამცავი ორგანოები”.

გაკვეთილის ტიპი: განმაზოგადებელი, განმამტკიცებელი.

ფორმა: ლაბორატორიული მეცადინეობა.

მიზანი – მოსწავლეთათვის სამართალდამცავი ორგანოების როლისა და ფუნქციის შესწავლა, წარმოდგენების ფორმირება „სამართლის დაცვაზე”, მოსწავლეთა შემეცნებითი საქმიანობის ორგანიზება, მოცემულ თემაზე ინფორმაციის მოპოვება, სახელმძღვანელოს ტექსტის გაანალიზება; ჯგუფური სამუშაოს შესრულება; საკუთარი მოსაზრებების არგუმენტირება.

მოსწავლეთა საქმიანობის ძირითადი სახეები: 

Øდაასახელებენ სამართალდამცავ ორგანოებს; განასხვავებენ სამართალდამცავ და სასამართლო ორგანოებს; ჩამოთვლიან სამართალდამცავი ორგანოების საქმიანობის მიზეზებს; გამოიკვლევენ სამართალდარღვევის შედარებით მსუბუქი ფორმის სიტუაციებს. 

გაკვეთილის მიმდინარეობა: 

1)ორგანიზაციული ეტაპი;
2) ძირითადი ნაწილი;
3)მოტივაციის ასამაღლებლად სასურველია  მასალის  ვიზუალიზაცია  (მასწავლებელი სთავაზობს სლაიდებს ძველბერძნული მითოლოგიიდან თემაზე   „თემიდა”. სლაიდებს  ახლავს თემიდას გამოსახულება ახვეული თვალებით და ხელში სასწორით და ასევე მასწავლებლის შეკითხვები).
 
 

4)ჯგუფების ძირითადი სამუშაო ვერსიაა:  
·ვინ და როგორ უნდა დაიცვას მართლმსაჯულება?
· რას ნიშნავს „კანონის დაცვა”? 

დავალებასთან  ერთად  მოსწავლეებს ზუსტად მიეთითებათ ინფორმაციის წყარო, ხოლო  თუ არასაკმარისად ჩაითვლება სახელმძღვანელოს ტექსტი,  მაშინ მიეწოდებათ დამატებითი ინფორმაციაც. რაც შეეხება დასკვნებს და ანალიზისთვის საჭირო არგუმენტებს, ისინი თითოეულმა ჯგუფმა დამოუკიდებლად უნდა გააკეთოს. 
რაც შეეხება  ინსტრუქციის ბარათებს, ისინი, მაგალითად, ასეთი შინაარსისაა:

 N1 ჯგუფის ბარათი:  შეადგინეთ „სამართალდამცავი ორგანოების” სქემები; გააანალიზეთ სიტუაცია, რომელიც აღწერილია ნაწყვეტში (მითითებულია ზუსტი მისამართი);  გააკეთეთ  ძირითადი სამართალდამცავი ორგანოების დავალებების და ფუნქციების ფორმულირება;

N 2 ჯგუფის ბარათი:  მითითებულია პარაგრაფი  და სათანადო გვერდები, რომელშიც საუბარია პოლიციის სტრუქტურაზე და ქვედანაყოფებზე; სისხლის და სამოქალაქო სამართლის საქმის ძიებაზე; საპატრულო სისტემაზე; ეკონომიკურ დანაშაულთან ბრძოლაზე; არასრულწლოვანთა საქმეების განყოფილებაზე; ნარკოტიკებთან ბრძოლის და სხვა სახის განყოფილებებზე; საპასპორტო-სავიზო სამსახურზე. მოცემულია  დამატებითი  ინფორმაცია თითოეული მათგანის მუშაობის შესახებ.  მოსწავლეებმა უნდა წარმოადგინონ არგუმენტირებული მსჯელობა და საკუთარი პოზიციის დასაბუთებაც;

N3 ჯგუფის ბარათი: მასში დახასიათებულია სასამართლო უწყების ფუნქციები, ნაფიც მსაჯულთა მონაწილეობა სამართალწარმოებაში, სახალხო და სამოქალაქო სასამართლოს მსგავსებების ახსნა-განმარტებები (ნაწყვეტები სასამართლოს საქმიანობის  შესახებ); ცნობილი მოაზროვნეების გამონათქვამები (მაგ. ფ. ბეკონის და სხვა). მოსწავლეებმა ისინი უნდა გამოიყენონ, როგორც წყარო და მათზე დაყრდნობით გამოიკვლიონ

 სამართალდარღვევის შედარებით მსუბუქი ფორმის სიტუაციები;

N4  ჯგუფის  ბარათი:  დავალება –  სახელმძღვანელოს ტექსტზე და კონსტიტუციაზე დაყრდნობით (აუცილებელია ზუსტი მითითება) იმსჯელეთ მოსამართლეთა უფლება-მოვალეობებზე; ჩამოთვალეთ მასრთლმსაჯულების პრინციპები; განმარტეთ ტერმინები: უდანაშაულობის პრეზუმცია, სახალხო მოსამართლე, განაჩენის გასაჩივრება, სანქციის გაცემა;  

N5 ჯგუფის ბარათი: იგი მოიცავს პროკურატურის ორგანოების დახასიათებას, ადვოკატურის და ნოტარიატის ფუნქციების განსაზღვრებებს; მოსწავლეებმა უნდა  განსაზღვრონ, რატომ მივმართავთ მათ? რატომ უწოდებენ პროკურატურას სამართალდამცავ ორგანოს?

5) ჯგუფებში  მოსწავლეთა დამოუკიდებელი მუშაობის შემდეგ ხდება შედეგების შეჯამება – პრეზენტირება. ტექნიკური მხარდაჭერის შემთხვევაში სასურველია პრეზენტაციები  power-point -ის ფორმატში;

6)ბოლოს  დავალება  ეძლევათ  მსმენელებსაც  –  მოიფიქრონ შეკითხვა, რომელიც გარკვეულწილად შეაფასებს შესრულებულ სამუშაოს;

7)განმაზოგადებელი დასკვნა  ასეთი  ხასიათისაა: „კანონის დაცვა გულისხმობს ისეთი პირობების შესრულებას, რომ არ დაირღვეს სამართალი; კანონის დარღვევისას  საჭიროა სამართლის აღდგენა; კანონის დარღვევას შედეგად მოსდევს დასჯა” (სლაიდები); 

8)ლაბორატორიული მეცადინეობა მოიცავს საგნობრივ ინტეგრაციას საზოგადოებრივ მეცნიერებებს შორის: 
მოსწავლეებმა უნდა უპასუხონ შეკითხვებს:

·როგორ საზოგადოებაში ცხოვრებისკენ მიისწრაფვიან ადამიანები?  

·რა იგულისხმება „სამართლებრივ სახელმწიფოში” და „სამოქალაქო საზოგადოებაში”?  

9)შეფასება და რეფლექსია: „10-ბალიანი ცხრილით შეაფასე შენი საქმიანობა გაკვეთილზე, ჯგუფში და მთლიანად ლაბორატორიული მეცადინეობისას”. 

საზოგადოებრივი  მეცნიერებების   სწავლებისას   ალტერნატიული  ფორმების გამოყენება და ლაბორატორიული მეცადინეობის ჩატარება ხელს უწყობს ცოდნის გაღრმავებას, კრიტიკული და შემოქმედებითი აზროვნებისა და კომუნიკაციური უნარების განვითარებას და ეფექტურად აისახება სასწავლო პროცესზე. 
                                                                                                                       

კომენტარები

მსგავსი სიახლეები

ბოლო სიახლეები

ვიდეობლოგი

ბიბლიოთეკა

ჟურნალი „მასწავლებელი“

შრიფტის ზომა
კონტრასტი