პარასკევი, მარტი 29, 2024
29 მარტი, პარასკევი, 2024

მუსიკა, როგორც სასწავლო რესურსი

ადამიანის ცხოვრებაში მუსიკას რომ საკმაოდ დიდი ადგილი უჭირავს, ამაზე აღარავინ კამათობს. ადრე მუზიცირებით თავის მოწონება ადამიანებს შორის კომუნიკაციის დამყარების საკმაოდ გავრცელებული ხერხი გახლდათ (ამინდზე საუბარს ნამდვილად სჯობდა მომღერალი თუ აკომპანიატორი ქალბატონების მოსმენა). დღეს კი მუსიკა სმენის დამატკბობელ საშუალებაზე ბევრად მეტია ადამიანებისთვის.

სასწავლო რესურსად მუსიკის გამოყენება საკმაოდ ხშირად მიწევს, რასაც პროგრამული მასალის თემატიკა განაპირობებს. მაგალითად ავიღოთ იაკობ გოგებაშვილის „იავნანამ რა ჰქმნა?!“. როგორ დავარწმუნოთ მსმენელი იავნანას ჯადოსნურ ძალაში, თუ არ მოვასმენინებთ მას?! სახელმძღვანელოებში ხშირად გვხვდება ფოლკლორული ტექსტები, რომლებიც ბევრჯერ დაუმღერებიათ ფანდურსა თუ სალამურზე და მათ მუსიკალურ ვერსიასაც სიამოვნებით გაეცნობოდნენ მოსწავლეები.

თავის მხრივ, მუსიკა  საკმაოდ მიმზიდველ მოტივატორს წარმოადგენს. აკაკისა და ილიას, გალაკტიონისა თუ ანა კალანდაძის ამღერებული პოეტური ნიმუშები უფრო ადვილად აღწევს პატარა მკითხველების გულამდე. მეტიც, სიმღერით ლექსის დასწავლა საკმაოდ ეფექტური და სახალისო მეთოდია, თუმცა უცხო ენების გაკვეთილზე მას უფრო ხშირად იყენებენ.

უნდა აღინიშნოს, რომ მოსწავლეთა უმრავლესობას უჭირს ლექსის გააზრება. ერთ-ერთ მიზეზს ისიც წარმოადგენს, რომ დრო გადის და პოეზიის ენა თანამედროვე მოზარდისთვის უფრო რთული გასაგები ხდება. მუსიკა კი ამ მიმართულებითაც ეფექტურ დამხმარე რესურსს წარმოადგენს. მაგალითად მოვიტან ერთ-ერთ გაკვეთილს, რომელიც ლექსის მუსიკას, ე.წ. ამღერებულ პოეზიას დაეთმო.

გაკვეთილის თემად „ამინდის მუსიკა“ ავირჩიე. ლექსის სტრუქტურული მახასიათებლების ზოგადი მიმოხილვის შემდეგ მთავარ სათქმელსაც მივადექით:

„ქარი ქრის, ქარი ქრის, ქარი ქრის,
ფოთლები მიჰქრიან ქარდაქარ,
ხეთა რიგს, ხეთა ჯარს რკალად ხრის
სადა ხარ, სადა ხარ, სადა ხარ…“

ჯერ ლექსი წავიკითხე. როგორც ყოველთვის, საოცარი შთაბეჭდილება მოახდინა ქარივით პირდაპირი, დამანგრეველი მონატრების ფონზე აჟღერებულმა სამსამმარცვლედი სუნთქვის მუსიკამ. შემდეგ გია ყანჩელის შესანიშნავი კომპოზიციის მოსმენის დრო დადგა:

კლასში ლექსისა და მისი მუსიკალური ვერსიის გარშემო პატარა დისკუსიაც გაიმართა. მოსწავლეთა უმრავლესობამ აღნიშნა, რომ მათ შორის ყველაზე დიდი განსხვავება განწყობაშია. ლექსს „მინორი“ ბოლომდე მიჰყვება, ბატონი გია კი ლექსში გამომწყვდეულ უიმედობის ქარს გეზს უცვლის, შეიძლება ითქვას, სასოწარკვეთას სევდამდე ამსუბუქებს.

„წვიმის მუსიკა“ პოეტების საყვარელი  თემაა. მას ძალიან უხდება „სტოკატოებით“ შესრულება. აქაც გალაკტიონი მოვიშველიე:

„მოსვლას აპირებს წვიმა,

იგრძნო ღრუბლების გემმა,

გაიწკრიალა სიმმა

 შენი სახელი – ემმა“.

არც იმის აღნიშვნა დამვიწყებია, რომ წვიმაზე დაწერილი ლექსების უმეტესობა ავტორის შინაგანი სამყაროს, მისი სულიერი მდგომარეობის ანარეკლი უფროა, ვიდრე უბრალოდ „ამინდის სიმღერა“. ამ მოსაზრების დამადასტურებელი ლექსიც მზად მქონდა:

„გარეთ ისევ წვიმს და ჯერ ადრეა.

გარეთ ისევ წვიმს და სულ იწვიმებს.

მე ვგრძნობ რომ მცივა და მენატრები,

მაგრამ ვერ გხედავ, როგორც სიცივეს.

გარეთ კი წვიმით სველი აბრები

აშიშინებენ შერჩენილ სიცხეს.

მეც აღარ მინდა, რომ სხვებს დაბრალდეს

ჩემი სიჩუმე და ხმაურს ვიწყებ.

გათავდა! აღარ ჩამოგეხსნები,

არ მახსოვს, ვის რა ვუთხარი გუშინ

და ვაფათურებ სიცხიან ლექსებს

შენს თმებზე, მხრებზე, მუხლებზე …… სულში.

ნარბენი კაცის გულივით ფეთქავს

საათიც, ქუჩაც, ფოთოლიც , წვეთიც….

შენ ხარ – აქამდე რაც უნდა მეთქვა,

შენ ხარ ოთახში ჰაერზე მეტი“.

(ო.ჭილაძე)

წვიმის ხმა იმ ბუნებრივ მადანს ჰგავს, რომლის პირველსახეც ისეთივე  ძვირფასია, როგორც ხელოვანის მიერ მისგან გამოძერწილი ნიმუშები. ამიტომაც წვიმიანი ლექსების მუსიკალურ გაფორმებად თავად წვიმა ავირჩიე:

ზამთარი თოვლის გარეშე ისევე არ არსებობს, როგორც – პოეზია. ამ ბოლო დროს თოვლის დანახვაზე სულ სხვა ლექსი მახსენდება („თოვლი, თოვლი. ცხოვრება მშვენიერია“ ზ.რატიანი), მაგრამ აუდიტორიის ასაკიდან და გაკვეთილის მიზნიდან გამომდინარე არჩევანი იისფერი ბარდნაზე შევაჩერე. ამას წინათ გალაკტიონის „თოვლის“  მუსიკალური ვერსია აღმოვაჩინე. ჩემი აზრით, კომპოზიცია ლექსის ემოციურ „ამინდთან“ არც თუ ისე ახლოს დგას, თუმცა ტექსტის  საინტერესო ვარიაციას ნამდვილად წარმოადგენს:

მიუხედავად იმისა, რომ ზამთრის მოკლე დღეებს მზე იშვიათად სტუმრობს, გაკვეთილის დასასრულად სწორედ მზიანი ამინდი ავირჩიე. მნათობი თავის მაცოცხლებელ, იმედით გაჟღენთილ სხივებს ლექსებშიაც ისევე ბარაქიანად ღვრის, როგორც რეალურ სამყაროში. თუმცა მზის სიმბოლოს სიღრმისეული კვლევა შორს წაგვიყვანდა და მზის სახლში შემოპატიჟების ამბიდან ყურადღება მხოლოდ ლექსის მუსიკაზე გავამახვილე:

„მზე შინა და მზე გარეთა,

მზევ, შინ შემოდიო.

უკივლია მამალსაო,

მზევ, შინ შემოდიო.

გათენდი, თუ გათენდები,

მზევ, შინ შემოდიო.

მზე დაწვა და მთვარე შობა,

მზევ, შინ შემოდიო…“

ეს ლექსი დიდი ხანია სხვადასხვა ხალხური ანსამბლის რეპერტუარს ალამაზებს. ამჯერად დამხმარე რესურსად ლიზა ბაგრატიონის მიერ შესრულებული კომპოზიცია ავირჩიე:

გაკვეთილის ბოლოს ერთგვარი ექსპერიმენტიც ჩავატარეთ – თავადაც  ვცადეთ ამინდის გალექსვა, ანუ მისგან გამოწვეული განწყობის ფურცელზე გადატანა. დამხმარე რესურსად  საკვანძო სიტყვები (ზამთარი, სოფელი, ტყე, სერი, თოვლი, კერია, ძაღლი, პაპა, ზღაპარი, შეშა) და ანტონიო ვივალდის „ზამთარი“ გამოვიყენეთ.  არ გეგონოთ, რომ მოსწავლეებისთვის ლექსის წერის სწავლება მინდოდა (პირადი გამოცდილება მკარნახობს, რომ გარკვეული ნიჭის გარეშე ზოგიერთი რამ არ ისწავლება). ამ აქტივობის დახმარებით მხოლოდ იმას შევეცადე, რომ თანამედროვე მოზარდებისთვის პოეზიის ენა ბევრად უფრო გასაგები და ახლობელი გამხდარიყო. წერილსაც ზემოხსენებული ექსპერიმენტის შედეგით დავასრულებ:

***

ვიხსენებ ზამთრის ნისლიან დილას,

სოფლის ეზოებს, თოვლიან სერებს,

კერიის პირას მურიას სძინავს,

პაპა კი ცეცხლთან ითბობს ცივ ხელებს.

რა სჯობს ზამთარში სოფელში ყოფნას,

პაპას მოყოლილ ჯადოსნურ ზღაპრებს?!

ტკაცუნით იწვის ფიჭვის შეშა და

ირგვლივ საოცარ ტყის სურნელს აფრქვევს.

 

კომენტარები

მსგავსი სიახლეები

ბოლო სიახლეები

ვიდეობლოგი

ბიბლიოთეკა

ჟურნალი „მასწავლებელი“

შრიფტის ზომა
კონტრასტი