კონფლიქტების კონსტრუქციული გადაჭრა კლასში

ავტორი: ცვატა ბერძენიშვილი

კონფლიქტის კონსტრუქციული გადაჭრა არსებითი საკითხია კლასში, რადგან კონფლიქტი სწავლებისას გარდაუვალი და საჭიროც კია. პიაჟეს განვითარების თეორია და კონცეპტუალური ცვლილებების სწავლების გამოკვლევა გვეუბნება, რომ ნამდვილი სწავლება კოგნიტურ კონფლიქტს მოითხოვს. მოსწავლეებს, რომლებიც ცდილობენ, იყვნენ ჯგუფის შემადგენლობაში, ერთმანეთში ინტერპერსპონალური კონფლიქტები ექნებათ, რამაც ასევე შეიძლება მიგვიყვანოს სწავლამდე. მე-10-კლასელ მოსწავლეებს შორის ჩატარებული ერთ-ერთი კვლევის შედეგად დადგინდა, რომ ის მოსწავლეები, რომლებიც სხვადასხვა მიზეზის გამო შეცდომას უშვებდნენ, ამ შეცდომებს ერთად მსჯელობისას ასწორებდნენ, როცა საკუთარ მცდარ, მაგრამ ურთიერთსაწინააღმდეგო მოსაზრებებს განიხილავდნენ.

თანაკლასელთაკონფლიქტი. სკოლაში გავრცელებული კონფლიქტის ერთი ფორმა გაღიზიანება და გამოჯავრებაა. მასწავლებლები ცდილობენ, აღმოფხვრან ეს მოვლენა. მაგალითად, გამოკითხული მე-8 კლასელებიდან 60%-მა თქვა, რომ მათ ცხოვრებაში ყოფილა ასეთი ფაქტები. თუმცა მასწავლებლებმა თქვეს, რომ ასეთი შემთხვევები შეიძლება მხოლოდ 16% იყოს. კვლევებით დადგინდა, რომ მე-6-10-კლასელთა დაახლოებით 33% ჩართულია ასეთ კონფლიქტებში. საზღვარი კარგ ურთიერთობასა და ასეთ მტრულ დამოკიდებულებას შორის ძალიან მერყევია, მაგრამ ვიღაცისკენ თითის მიშვერა ნიშნავს იმას, რომ არავინ გამოიჩენს ტოლერანტობას იმის მიმართ, ვისაც ნაკლები ძალა აქვს, ნაკლებად პოპულარულია ან რაიმე ეთნიკური ან რელიგიური ნიშნით აბუჩადაააგდებული.

რაუნდა გააკეთონმასწავლებლებმა? თითქმის ყველა კლასში ხდება კონფლიქტები. მათი მოგვარების სწავლა ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი უნარ-ჩვევაა. ერთ-ერთი ლონგიტუდური კვლევის საშუალებით, რომელიც ორი წლის განმავლობაში წარმოებდა, აღმოჩნდა, რომ იმ აგრესიულ ბავშვებში, რომელთაც მასწავლებლები კონფლიქტის მოგვარების სტრატეგიებს ასწავლიდნენ, აგრესიამ და ძალადობამ იკლო. მაგრამ, როდესაც მასწავლებლები დუმილით ხვდებიან აგრესიას, მოსწავლეებმა ეს შესაძლოა შეურაცხყოფად აღიქვან.

კონფლიქტის მოგვარება ძალიან რთულია, განსაკუთრებითახალგაზრდებისთვის. სკოლებში ძალადობასთან დაკავშირებით თუ საზოგადოების მოსაზრებას განვიხილავთ, გავოცდებით, რა მწირი ინფორმაცია აქვს ხალხს მოსწავლეებს შორის არსებული კონფლიქტების შესახებ. დაწყებით სკოლებში კონფლიქტი ხშირად ხდება რესურსების გამო (სასკოლო ინვენტარი, კომპიუტერი, სპორტული აღჭურვილობა, სათამაშოები), უპირატესობების მინიჭების გამო (რომელი აქტივობა უნდა განხორციელდეს თავდაპირველად და ჯერ რომელი თამაში უნდა ითამაშონ). 30 წლის წინ სამ დიდ ქალაქში 8000 მოსწავლეზე ჩატარდა კვლევა და აღმოჩნდა, რომ მოსწავლეებს შორის კონფლიქტების 90% ან დესტრუქციულად გვარდება, ან საერთოდ არ გვარდება. მას შემდეგ ჩატარებულმა შედარებით მცირე კვლევებმაც იგივე შედეგები აჩვენა. როგორც ჩანს, კონფლიქტების არსებობის პირობებში მთავარი სტრატეგიაა უგულებელყოფა, ძალა და მუქარა. თუმცა არსებობს უკეთესი გზებიც – თანატოლთა მედიაცია და მოლაპარაკების სტრატეგიები, რომლებიც მთელი ცხოვრების მანძილზე ისწავლება.

თანატოლთა მედიაცია და მოლაპარაკება. დევიდ ჯონსონმა და მისმა კოლეგებმა ჩაატარეს კონფლიქტის მოგვარების ტრეინინგი მე-2-5-კლასელ 227 მოსწავლესთან. მოსწავლეებმა შეისწავლეს მოლაპარაკების5-საფეხურიანი სტრატეგია.

კერძოდ:

1. ერთობლივად განსაზღვრეთ კონფლიქტი. განაცალკევეთ პიროვნება პრობლემისა და აქტივობისგან, თავი აარიდეთ გამარჯვება-წაგებაზე ფიქრს და ნათლად წარმოაჩინეთ თითოეული მხარის მიზნები;

2. გაცვალეთ პოზიცია და ინტერესები. წარმოადგინეთ საცდელი მიზანი. მოუსმინეთ მეორე მხარის მიზნებს და გაიგეთ მისი ემოციების შესახებ. იყავით თანამშრომლური და მოქნილი. შეატრიალეთ პერსპექტივა. შეაფასეთ სიტუაცია სხვა ადამიანის თვალით, შეცვალეთ როლები და იმსჯელეთ ამ კუთხიდან;

4. გამოყავით სულ მცირე სამი შეთანხმება, რომელიც ორმხრივ სარგებელს მოიტანს. დასახეთ მიზნები, იაზროვნეთ შემოქმედებითად და დარწმუნდით, რომ ყველას აქვს ძალა, მოიფიქროს პრობლემის გადაჭრის გზა;

5. მიაღწიეთ ინტეგრაციულ შეთანხმებას. დარწმუნდით, რომ გათვალისწინებულია ორივე მხარის მიზნები. თუ არაფერი გამოვა, სცადეთ ცვლილებები ან ჩართეთ საქმეში მესამე მხარე – მედიატორი.

კონფლიქტის მოგვარების სწავლების გარდა, ჯონსონის კვლევისას ყველა მოსწავლეს ავარჯიშებდნენ მედიაციის სტრატეგიებში. მედიატორები იცვლებოდნენ. ყოველდღიურად მასწავლებელი ირჩევდა ორ მოსწავლეს, რომელიც კლასის მედიატორი უნდა ყოფილიყო და მედიატორის მაისური უნდა ეტარებინა. ჯონსონმა და მისმა კოლეგებმა აღმოაჩინეს, რომ მოსწავლეები კონფლიქტის მოგვარებისა და მედიაციის სტრატეგიებს ეუფლებოდნენ. წარმატებით იყენებდნენ მათ როგორც სკოლაში, ისე სახლში.

თანატოლთა მედიაცია წარმატებული აღმოჩნდა უფროს მოსწავლეებშიც, იმათშიც, ვისაც სერიოზული პრობლემები ჰქონდა. ერთ პროგრამაში ბანდების შერჩეულ წევრებს უტარდებოდათ ტრეინინგი მედიაციაში. შემდეგ მათ მედიაციის პროცესში მონაწილეობას სთავაზობდნენ, რომელსაც სკოლის მრჩეველი გაუწევდა მეთვალყურეობას. პროცესი იმართებოდა მკაცრი წესებით, რასაც მხარეები წერილობით შეთანხმებამდე უნდა მიეყვანა, რომელსაც ორივე მხარე მოაწერდა ხელს. სანჩესმა და ანდერსონმა აღმოაჩინეს, რომ სკოლაში ძალადობა მინიმუმამდე შემცირდა: „მედიაციის პროცესის მთელი მაგია კომუნიკაცია იყო”.

თუ თქვენ სკოლაში ასეთი ტრეინინგების ჩატარების საშუალება არ გაქვთ, სხვაგვარად მაინც შეგიძლიათ დაეხმაროთ თქვენს მოსწავლეებს, უფრო ეფექტურად გაუმკლავდნენ კონფლიქტს. მაგალითად, ერთმა მასწავლებელმა თავის მე-5- კლასელ მოსწავლეებს კონფლიქტის თავიდან ასარიდებლად ოთხსაფეხურიანი გზა შეასწავლა. მან ეს საფეხურები თვალსაჩინო ადგილას გამოაკრა:

1. უთხარით სხვებს, რა არ მოგეწონათ;

2. უთხარით მათ, რა გრძნობა გამოიწვია მათმა ნათქვამმა (ან ნამოქმედარმა) თქვენში;

3. უთხარით მათ, რა გინდათ იყოს მომავალში;

4. ისინი გიპასუხებენ, რის გაკეთება შეუძლიათ. გილოცავთ! თქვენ კონფლიქტების საუკეთესო მომგვარებლები ხართ!