ძილის უკმარისობა უარყოფითად მოქმედებს ნებისმიერი ასაკის ბავშვზე, მაგრამ განსაკუთრებულ პრობლემებს ის მოზარდებს უქმნის. საქმე ისაა, რომ სქესობრივი სიმწიფის პერიოდში მოზარდის ბიოლოგიური საათი „ფაზებს იცვლის“ და თუ მათ რამე აერიათ, „არეული მდგომარეობა“ მომავალშიც ნარჩუნდება. თუკი ზრდასრულის ტვინი შებინდების პარალელურად ძილის გამომწვევ ჰორმონ მელატონინს გამოჰყოფს, მოზარდებში ეს სისტემა ჯერ კიდევ აუწყობელია, ისინი მელატონინისგან 90 წუთის დაგვიანებით თავისუფლდებიან. ასე რომ, თუ მოზარდი საღამოს თერთმეტ საათზე გაეშურება დასაძინებლად, არ უნდა გაგვიკვირდეს, რომ სინამდვილეში გაცილებით გვიან დაეძინება.
ალბათ შეგიმჩნევიათ, რომ ხმაურიანი მაღვიძარაც კი გაჭირვებით აფხიზლებს მოზარდებს. მონდომების მიუხედავად, ისინი ფეხზე ვერ დგებიან და კარგა ხანს ვერ ფხიზლდებიან ბოლომდე. ბევრი მათგანი პირველ ორ გაკვეთილზე თვლემს, ან გონებას ვერაფრით იკრებს. ასეთი ნახევრადმღვიძარი, მოტოებზე ამხედრებული მოზარდები განსაკუთრებით დიდ საშიშროებას უქმნიან როგორც საკუთარ, ისე სხვა მძღოლების ჯანმრთელობას.
ამიტომ აშშ-ში რამდენიმე სკოლამ საგაკვეთილო პროცესის დაწყება ერთი საათით გვიან გადაწყვიტა. ედინში, მინესოტას შტატში, გაკვეთილები არა 7:25 საათზე, არამედ 8:25 საათზე იწყება. შედეგები განსაკუთრებით იმ მოზარდებზე აისახა, რომლებიც ნორმალურად სწავლობდნენ. ერთსაათიანმა დილის ძილმა მათემატიკის ტესტების შედეგები 56 პუნქტით, ენის კი – 156 პუნქტით გააუმჯობესა. მოზარდები აღნიშნავენ, რომ გამოძინებულებს სწავლის მოტივაცია გაეზარდათ და დეპრესია ნაკლებად აწუხებთ.
მანამდე, დარმერის უნივერსიტეტში, კენტუკის შტატში, მკვლევრებმა დაადგინეს, რომ საჯარო სკოლებში მოსწავლეთა ძილის პერიოდი სულ უფრო და უფრო კლებულობდა. ეს კი დიდი პრობლემა იყო. მათ დაასკვნეს, რომ თუკი პირველ წელს გამოკვლეული მოზარდების 60%-ს რვა საათი ეძინა ხოლმე, მეორე წელს რვასაათიანი ძილით მხოლოდ 30%-მა დაიტრაბახა. ეს მონაცემები ლოგიკურად მოზარდებში გაორმაგებული დეპრესიის სტატისტიკას მიება.
გარდა ამისა, შტატ კენტუკიში სწავლის გვიან დაწყებას დილის ავარიების 25%-ით შემცირება მოჰყვა.
მიუხედავად ამ შედეგებისა, აშშ-ის სკოლების 85% გაკვეთილებს მაინც 8:15 საათზე იწყებს, სკოლების 35% კი 7:30 საათზე ან უფრო ადრე.
სწავლის დროის გადატანას ბევრი სკოლა აპროტესტებს. ზოგიერთი სკოლის დირექტორი ამბობს, რომ ამისათვის დამატებითი სასკოლო ავტობუსები დასჭირდება, ხშირად კი უკმაყოფილებას მასწავლებლებიც გამოთქვამენ. მათი თქმით, დილით ადრე საცობები ნაკლებია და თუ სწავლა გვიან დაიწყო, საცობებში გაიჭედებიან.
ჩინოვნიკების უმეტესობას სტატისტიკა საერთოდ არ აინტერესებს. მაგალითად, ერთ-ერთმა მაღალჩინოსანმა, რომლის გადაწყვეტილებაზეც იყო დამოკიდებული ვესტჩესტერის სკოლაში სწავლის დაწყების დროის დაკანონება, განაცხადა, რომ კვლევების საერთოდ არ სჯეროდა.
დოქტორ მარკ მეჰუოლდი ზემოთ ჩამოთვლილ მიზეზებს სისულელეს უწოდებს, რადგან საუბარია მოსწავლეების ჯანმრთელობისა და განათლების ხარისხზე. მარკი ძილის დარღვევის მინესოტის რეგიონური ცენტრის დირექტორიცაა. მისი თქმით, ამ საკითხზე საუბრის დროს უფროსი თაობა მხოლოდ საკუთარ კომფორტზე ფიქრობს, მოსწავლეები კი არც ახსოვს: „სკოლა იმისათვის არსებობს, რომ მოსწავლემ მის სივრცეში განათლება მიიღოს. განათლებას კი ხელშეწყობა და არა ხელის შეშლა სჭირდება“.
„გვეგონა საკმარისზე მეტი მტკიცებულება გვქონდა“, – აცხადებს კეროლ იანგ-კლეინფელდი. კეროლი შტატ კენტუკიში, ნიუ-იორკიდან 30 მილში ცხოვრობს. ვილტონიც ცდილობდა სასკოლო ავტობუსებზე ფულის ეკონომია გაეწია, მისი შვილი სკოლაში სწავლას 7:35 წუთზე იწყებდა, მაგრამ რამდენიმე წლის წინ ის კევინ სალივსნს, შტატის იმდროინდელ სენატორს შეხვდა, რომელმაც უამბო, თუ რა სიკეთის მოტანა შეეძლო სწავლის გვიან დაწყებას. კეროლს, რომელსაც მოზარდი შვილი ჰყავდა, ეს იდეა მოეწონა. მან და სხვა მშობლებმა დაარწმუნეს ადგილობრივი ჩინოვნიკები და სწავლის დაწყების დრო ერთი საათით წინ გადაწიეს. „მანამდე ჩემი შვილი ყველაფრით უკმაყოფილო იყო. ბუზღუნებდა და უბედური მოზარდის შთაბეჭდილებას ტოვებდა. მერე კი სასწაული მოხდა – ის აღარ უჩიოდა ძილის უკმარისობას. კარგ ხასიათზე იღვიძებდა. გაიზარდა მისი აკადემიური მოსწრება“.
ძილის მკვლევრები მიიჩნევენ, რომ კაპრიზულობა, აგრესიულობა, იმპულსურობა, გაუცხოება ქრონიკული გამოუძინებლობის შედეგი შეიძლება იყოს. იქნებ, მოზარდებს გამოძინების შესაძლებლობა უნდა მივცეთ? ამასთან დაკავშირებით პიტსბურგის უნივერსიტეტის დოქტორი, რონალდ დალი ამბობს, რომ ზუსტად არავინ იცის, რამდენად მძიმდება მოზარდის მდგომარეობა უძილობით, მაგრამ ფაქტია, რომ ძილის უკმარისობა მას ძალიან ვნებს.
ძილის ნაციონალური ფონდის ერთ-ერთი კვლევის თანახმად, ამერიკელ მშობელთა 90% მიიჩნევს, რომ მათ შვილებს საკმაოდ დიდხანს სძინავთ, მაგრამ ბავშვები სხვა რამეს ამბობენ. 60% აცხადებს, რომ დღის განმავლობაში ძილი ერთხელ მაინც ერევა, 20-დან 33%-ს კი კვირაში ერთხელ კლასში მერხზე ეძინება.
სტატისტიკა ჯიუტია: ბავშვებს ძილი არ ჰყოფნით. დასვენების დღეებს თუ არ ჩავთვლით, სხვა დღეებში მათ 7 საათზე ნაკლები სძინავთ – უფროსკლასელებს 6,5 საათი და უფროსკლასელების მხოლოდ 5%-ს სძინავს 8 საათი.
რასაკვირველია, სკოლაში სიარული დამღლელია, მაგრამ თანამედროვე მოზარდებს მაინც გაცილებით ნაკლები სძინავთ, ვიდრე 30-წლისწინანდელ თაობას. საბავშვო ბაღის ასაკის ბავშვთა ძილმაც 30 წუთით იკლო. ადრინდელთან შედარებით ჩვილებიც კი გაცილებით მეტ დროს ატარებენ სიფხიზლეში.
შეიძლება ვინმესთვის ერთი საათით მეტი ძილი არაფერს ნიშნავს, მაგრამ არა მოზარდებისთვის. ბავშვების ტვინი 21 წლამდე ვითარდება და განვითარების პროცესი უმეტესად ძილის პერიოდზე მოდის. შესაბამისად, სხვადასხვა ტიპის მოზარდული პრობლემის სათავე ძილის ქრონიკულ უკმარისობაში იმარხება. ცუდი ძილი დაკავშირებულია სიმსუქნესთან, ყურადღების დეფიციტთან და ჰიპერაქტიურობასთან. ბავშვის ფორმირების დროს ძილის პრობლემა ტვინის სტრუქტურას ცვლის და აზიანებს. ამიტომ ტიპური მოზარდული პრობლემები – კაპრიზულობა, დეპრესია და ჭამის დაუოკებელი მადა ძილის ქრონიკული უკმარისობის ნიშანია.
დოქტორ ავი სეიდხი თელ-ავივის უნივერსიტეტიდან ძილს იკვლევს. ორიოდე წლის წინ მან 77 მეოთხე და მეექვსეკლასელის ძილი გამოიკვლია. სამი დღის განმავლობაში ბავშვების ერთი ნაწილი ადრე იძინებდა, მეორე – გვიან. აქტივობის რეგისტრატორის გამოყენებით (ეს მოწყობილობა ძილის რეალურ დრო აფიქსირებს), დოქტორის გუნდმა დაადგინა, რომ პირველი ჯგუფის ბავშვებს ღამით 30 წუთით მეტი ეძინათ, მეორე ჯგუფისას კი – 31 წუთით ნაკლები. მესამე ღამის შემდეგ მკვლევარმა ნეირობიოლოგიური ტესტი ჩაატარა, რომელსაც უნდა დაედგინა მოსწავლისა და მასწავლებლის მუშაობის ხარისხი, თუ როგორ აფასებდა მასწავლებელი მოსწავლის შრომისუნარიანობას. შედეგი ის იყო, რომ გამოუძინებელი მეექვსეკლასელი მეოთხეკლასელივით მუშაობდა.
აი, რას ამბობს ძილის დამარეგულირებელი ბიოლოგიური სისტემების სპეციალისტი დოქტორი მერი კარსკადონი: „უქმეებზე მშობლები ხშირად აძლევენ პატარებს გვიან დაძინების უფლებას. დაკარგულ საათებს ბავშვები შემდგომ დღეებში ინაზღაურებენ. თუმცა დოქტორ მონიკ ლებერჟუამ აღმოაჩინა, რომ არასტანდარტულ დროს დაძინება უჩვეულოდ აისახება სტანდარტულ IQ-ტესტზე. ყოველი გადაწეული საათი ბავშვს ტესტში 7 პუნქტად უღირს. დოქტორ პოლ სერატმა ვირჯინიის უნივერსიტეტიდან კი დაადგინა, ამავე მიზეზით დაბალ კლასებში ბავშვებს ლექსიკონთან მუშაობა უჭირთ“.
ძილის ხანგრძლივობასა და სასკოლო ნიშნებს შორის კორელაცია მკვეთრად ჩანს საშუალო სკოლაში, რადგან სწორედ სკოლის კედლებში მოხვედრის შემდეგ უმცირდებათ ბავშვებს ძილის საათები. მინესოტას შტატის უნივერსიტეტის დოქტორმა, ქეილ ვალსტრემმა 7 ათასზე მეტი უფროსკლასელის ძილთან დაკავშირებული ჩვევა შეისწავლა. აღმოჩნდა, რომ ფრიადოსნებს „კარგოსნებთან“ შედარებით 15 წუთით მეტხანს სძინავთ, „კარგოსნებს“ კი საშუალო ნიშნების მქონე ბავშვებთან შედარებით 15 წუთით მეტხანს. ვალსტრემის კვლევის შედეგი ზუსტად ემთხვევა მანამდე როდ-აილენდში ჩატარებული კვლევის შედეგებს, რომელშიც 3 ათასი მოსწავლე მონაწილეობდა.
