თანამედროვე ცივილიზაციის ენერგეტიკული საფუძველი ძირითადად ნახშირწყალბადებს ეყრდნობა. თუმცა, მათ გამოყენებას თან სდევს გარემოს დაბინძურება, განსაკუთრებით კი, ნახშირორჟანგის (CO₂) გამონაბოლქვის ზრდა, რაც აძლიერებს სათბურის ეფექტს და აჩქარებს გლობალური კლიმატის ცვლილებას. ეს პროცესები მტკივნეულად აისახება დედამიწის ეკოლოგიურ წონასწორობაზე და ჩვენი ცივილიზაციის მომავალზე.
ბუნების პერმანენტული დაბინძურების პირობებში სულ უფრო აქტუალური ხდება ისეთი ენერგორესურსების მოძიება, რომლებიც მდგრადია, ეკოლოგიურად სუფთა და არ გამოყოფს CO₂-ს. ამ გლობალურ გამოწვევასთან გასამკლავებლად სპეციალისტები მომავალს განახლებად წყაროებსა და ბირთვულ ენერგეტიკაში ხედავენ.
დღესდღეობით, განახლებადი ენერგიის წილი საერთო მოხმარებაში დაახლოებით 18-20%-ს შეადგენს, მისი პოტენციალი კი 23-27%-ს არ აჭარბებს. შესაბამისად, მომავალში ბირთვული ენერგეტიკა ისახება კაცობრიობის ენერგეტიკული საჭიროებების უზრუნველყოფის ერთ-ერთ მნიშვნელოვან საყრდენად.
ბირთვული რესურსების მთავარი დანიშნულება ელექტროენერგიის გამომუშავებაა. ადამიანის მიერ საყოფაცხოვრებოდ თუ მრეწველობისათვის მოხმარებული ენერგიის რაოდენობა სულ უფრო სწრაფად იზრდება. ცხადია, ელექტროენერგიაზე მოთხოვნაც შესაბამისად მატულობს და ეს ტენდენცია მომავალშიც გაგრძელდება.
მდგრადი და უსაფრთხო განვითარება კი პირდაპირ უკავშირდება იაფ და ეკოლოგიურად სუფთა ელექტროენერგიის წყაროებს. ექსპერტები ვარაუდობენ, რომ მომავალი 50-100 წლის განმავლობაში, ერთ-ერთი მთავარი ენერგორესურსი ბირთვული ენერგეტიკა გახდება, თუმცა არა იმ ფორმით, როგორითაც დღეს გვაქვს: მომავალში ურანის ნაცვლად ენერგეტიკული ყურადღების ცენტრში თორიუმი მოექცევა.
ეკოლოგიური წესრიგის დასამყარებლად, კაცობრიობა ცდილობს ნულოვან ემისიაზე გადასვლას და კლიმატური კატასტროფის თავიდან აცილებას. ამ გამოწვევების საპასუხოდ, თანდათან მატულობს ბირთვული ენერგიის აქტუალურობა.
ბირთვული ენერგია ჯერ კიდევ 1950-იანი წლების დასაწყისში შემოვიდა გლობალურ ენერგეტიკაში და 1980-იანი წლების ბოლომდე ის მუდმივი განხილვის საგნად რჩებოდა. დღეს კი, როცა ცხადი გახდა, რომ მხოლოდ განახლებადი წყაროები ვერ უზრუნველყოფენ გლობალური ენერგეტიკული საჭიროებების სრულად დაკმაყოფილებას, ბირთვული ენერგია იქცა ერთ-ერთ რეალურ გზად ნულოვანი ემისიის მქონე, სუფთა ენერგეტიკული მომავლის უზრუნველსაყოფად. სწორედ ბირთვული ენერგეტიკა ესახება კაცობრიობას 2050 წლისთვის კლიმატური მიზნების მიღწევის საშუალებად.
გარეგნულად ბირთვული სადგური სხვა თბოელექტროსადგურის მსგავსად გამოიყურება – აქაც ტურბინები ბრუნავს და გენერატორები ელექტროენერგიას აწარმოებენ. თუმცა მისი „გული“, რეაქტორი – ბირთვული ფიზიკის მიღწევებს ემყარება.
ბირთვული რეაქტორი ატომის ბირთვის დაშლის პრინციპზე მუშაობს – პროცესზე, რომელსაც ბირთვული დაშლა ეწოდება. ამ პროცესში მძიმე ატომი (მაგალითად, ურანი ან თორიუმი) იყოფა ორ მსუბუქ ნაწილად და შედეგად თერმული სახით გამოთავისუფლდება უდიდესი რაოდენობის ენერგია.
ჩნდება ახალი ნეიტრონები, რომლებიც სხვა ატომებს ეჯახებიან და მათ დაშლას იწვევენ – ჯაჭვური რეაქცია უზრუნველყოფს რეაქტორში სითბოს მუდმივ გენერაციას. ეს ყველაფერი ძალიან სწრაფად ხდება, წამში უამრავი ატომი იშლება და შედეგად გამოიყოფა დიდი რაოდენობით სითბო.
ბირთვული ენერგია ბევრად უფრო სუფთა და ეფექტურია. ბირთვულ რეაქტორში სითბო წყალს ადუღებს და დიდი წნევით ორთქლად გარდაქმნის. ორთქლის ენერგია ატრიალებს ტურბინას, რომელიც გამომუშავებულ სითბურ ენერგიას გენერატორის მეშვეობით გარდაქმნის ელექტროენერგიად. მსგავსად, როგორც ქვანახშირით ან გაზით ვიღებთ ენერგიას, მაგრამ ბევრად უფრო სუფთად და ნაკლები გამონაბოლქვით. საბოლოოდ ვიღებთ ენერგიას, რომელიც ყოველდღე ჩვენი სახლების განათებას, კომპიუტერის ეკრანების ციმციმს და ტრანსპორტის მოძრაობას უზრუნველყოფს.
კაცობრიობის წინაშე მდგომი ერთ-ერთი ყველაზე მწვავე პრობლემა, კლიმატის ცვლილება, მოითხოვს ისეთი ენერგორესურსების გამოყენებას, რომლებიც არ გამოყოფენ სათბურის აირებს. ბირთვული ენერგია არის ემისიის თითქმის ნულოვანი წყარო, ის არ გამოყოფს ნახშირორჟანგს ან სხვა მავნე აირებს. მისი წყალობით მნიშვნელოვნად მცირდება ჰაერის დაბინძურება და ჯანმრთელობის რისკები, რაც უკავშირდება წიაღისეული საწვავის დაწვას.
მიუხედავად გარკვეული რისკებისა, ბირთვული ენერგია ერთ-ერთ ყველაზე დაბალემისიურ ტექნოლოგიად ითვლება. მისი წარმოების პროცესში პრაქტიკულად არ გამოიყოფა ნახშირორჟანგი. სწორედ ამიტომ, ის კლიმატის ცვლილების წინააღმდეგ ბრძოლაში განახლებად წყაროებთან ერთად განიხილება.
თანამედროვე ბირთვული ტექნოლოგიები სულ უფრო უსაფრთხო და ეფექტური ხდება. ახალი თაობის რეაქტორები, მათ შორის თორიუმზე დაფუძნებული მოდელები, გვთავაზობენ ენერგიის მიღების გზებს, რომლებიც გაცილებით ნაკლებ ბირთვულ ნარჩენს წარმოქმნიან და ბევრად დაბალი საფრთხის შემცველია.
ბირთვულ ენერგიას ერთი განსაკუთრებული უპირატესობა აქვს, ის მზის ამოსვლასა და ქარის წარმოქმნაზე არ არის დამოკიდებული. განსხვავებით მრავალი განახლებადი ენერგიის წყაროსგან, როგორიცაა მზის ან ქარის ენერგია, ატომურ ელექტროსადგურებს ენერგიის გამომუშავება შეუძლიათ 24 საათის განმავლობაში, წლის ნებისმიერ სეზონზე. სწორედ ეს უწყვეტობა აქცევს ბირთვულ ენერგიას საიმედო საყრდენად გლობალურ ენერგეტიკულ სისტემაში.
განახლებადი ენერგიის ზოგიერთი წყარო ბუნებრივი პირობების გამო ხანმოკლე ან არამდგრადი შეიძლება იყოს, ბირთვული ენერგია კი უზრუნველყოფს ენერგეტიკულ სტაბილურობასა და უსაფრთხოებას. გამოირჩევა მუდმივი, პროგნოზირებადი და უწყვეტი გენერირების უნარით. მცირე მოდულური რეაქტორები (SMR), შექმნილია ისე, რომ დატვირთვის მიხედვით ავტომატურად და მარტივად ადაპტირდებიან — ზრდიან ან ამცირებენ გამომუშავებას მომხმარებლის მოთხოვნის შესაბამისად.
თანამედროვე ბირთვული რეაქტორები არა მხოლოდ ეფექტურობით, არამედ ხანგრძლივობითაც გამოირჩევიან. ზოგიერთი მათგანი უკვე სერტიფიცირებულია 80-წლიანი ექსპლუატაციისთვის – რაც გაცილებით აღემატება წიაღისეულ საწვავზე მომუშავე სადგურების ან თუნდაც ზოგიერთი განახლებადი სისტემის გამოყენების ხანგრძლივობას. თუმცა, მათი ფუნქციონირების ვადა დამოკიდებულია არა მხოლოდ ტექნოლოგიურ, არამედ ეკონომიკურ ფაქტორებზეც – ოპერაციულ შემოსავალზე, მომსახურების ხარჯებზე, დემონტაჟისა და გამოყენებული ბირთვული მასალების უსაფრთხო შენახვაზე.
ბირთვულ ენერგიას ხშირად მიაკუთვნებენ სუფთა ენერგიის კატეგორიას. მისი გამომუშავებისას პრაქტიკულად არ გამოიყოფა ნახშირორჟანგი ან სხვა სათბურის ეფექტის მქონე აირები, რომლებიც მავნე გავლენას ახდენენ ჰაერის ხარისხსა და კლიმატზე. ატომური სადგურები მნიშვნელოვნად ამცირებენ ჰაერის დამაბინძურებელი ნაერთების რაოდენობას, რაც, ზოგადად, დაკავშირებულია წიაღისეული საწვავის წვასთან.
სერიოზულ გამოწვევად რჩება ბირთვული ნარჩენების გრძელვადიანი და უსაფრთხო განთავსება. მიუხედავად იმისა, რომ ეს ნარჩენები მოცულობით მცირეა, მათი რადიოაქტივობა ათასობით წელიწადს გრძელდება და ჯერჯერობით არ არსებობს მათთვის რისკისგან სრულიად თავისუფალი საბოლოო განთავსების გზა.
უნდა აღინიშნოს რეაქტორის მუშაობის უსაფრთხოების საკითხიც – ბირთვული ენერგიის ისტორიას არაერთი კრიზისული შემთხვევა ახლავს თან, რადიოაქტიური ორთქლის უნებლიე გამოყოფა და ტექნოლოგიური ხარვეზები, რომლებმაც საზოგადოებრივი შიში და კრიტიკა გამოიწვია. თუმცა, გასული ათწლეულების განმავლობაში ამ სფეროში ბიოუსაფრთხოებისა და კონტროლის სტანდარტები მნიშვნელოვნად გაუმჯობესდა. თანამედროვე რეაქტორები უკვე შენდება მკაცრი რეგულაციებისა და უახლესი ინჟინერიის გათვალისწინებით, რაც სისტემის საიმედოობისა და უსაფრთხოების ახალ სტანდარტს უზრუნველყოფს.
ბირთვული ენერგიის საკითხზე მსჯელობისას ხშირად ჩნდება კითხვა – განახლებადია ის, თუ არა? ბირთვული საწვავი განახლებად ენერგორესურსად არ ითვლება, იმიტომ, რომ ის მოიპოვება დედამიწის ქანებიდან და მისი მარაგი ამოწურვადია. ასევე, შესაბამისი ნივთიერებები ბუნებაში მხოლოდ კონკრეტულ რეგიონებში გვხვდება, რაც მას გეოგრაფიულად შეზღუდულ რესურსად აქცევს. ბირთვული რესურსების გამოყენებას უპირატესობას ანიჭებს დიდი ენერგიის მისაღებად ძალიან მცირე მასის საწვავის საჭიროება. 1 კილოგრამი ურანი შეიცავს იმდენივე ენერგიას, რამდენსაც დაახლოებით 2,7 მილიონი კილოგრამი ქვანახშირი. ეს ნიშნავს, რომ ატომური ელექტროსადგურები უმცირესი რაოდენობის საწვავის გამოყენებით გამოიმუშავებენ წარმოუდგენლად დიდი რაოდენობით ელექტროენერგიას.
მიუხედავად იმისა, რომ ბირთვული საწვავი განახლებად კატეგორიას არ მიეკუთვნება, ის განიხილება, როგორც საიმედო, მდგრადი და გრძელვადიანი ენერგორესურსი – განსაკუთრებით იმის გათვალისწინებით, როდესაც კაცობრიობა ცდილობს სათბურის გაზების ემისიის შემცირებას და ენერგეტიკული უსაფრთხოების განმტკიცებას.
ახალი თაობის რეაქტორები აღჭურვილია მოწინავე სისტემებით:
- ავარიული გაგრილების სისტემები;
- სარეზერვო ენერგიის წყაროები;
- თვითდამცავი ბირთვული დიზაინი — რეაქტორები ავარიის ან გაგრილების შეწყვეტის შემთხვევაში, წყვეტენ რეაქციას და პროცესი ავტომატურად ჩერდება.
დღევანდელი ატომური ელექტროსადგურები ექვემდებარებიან ერთ-ერთ ყველაზე მკაცრ უსაფრთხოების სტანდარტს მთელ ინდუსტრიაში. უსაფრთხოება დაცულია ყველა ეტაპზე- პროექტირებიდან და მშენებლობიდან, ექსპლუატაციის დასრულებამდე.
ინოვაციური რეაქტორები SMR (მცირე მოდულური რეაქტორები) გამოირჩევიან დაბალი სიმძლავრით, თვითრეგულირებადი დიზაინით და შედარებით მცირე ზომის უსაფრთხოების ზონით. შესაბამისად, მათი განთავსება შესაძლებელია ქალაქებთან და სამრეწველო ობიექტებთან ახლოს, რაც სითბოსა და ენერგიის ადგილობრივ მიწოდებას გააიოლებს.
გლობალური ენერგეტიკული საჭიროებების ზრდასთან ერთად სულ უფრო მნიშვნელოვანი ხდება ისეთი ენერგორესურსების პოვნა, რომლებიც სტაბილურობასთან ერთად, ეკოლოგიურად სუფთაც არის. სწორედ ასეთ კონტექსტში ბირთვული ენერგია ჯერ კიდევ რჩება ერთ-ერთ ყველაზე იმედისმომცემ და რეალურად გამოსაყენებელ ტექნოლოგიად. მთელი რიგი სახელმწიფოები, რეგიონები და საზოგადოებები უკვე იყენებენ ბირთვულ ტექნოლოგიას, როგორც მდგრადი განვითარების გზას – ენერგიის საიმედო, სუფთა და ეკონომიური წყაროს საშუალებას.
ბირთვული კვლევები თანდათან ფართოვდება ახალი ტიპის საწვავებზე, როგორიცაა თორიუმი, რომელიც ურანზე ბევრად უფრო ფართოდ არის გავრცელებული. უსაფრთხოების ეკოლოგიური რისკებისა და მარაგების თვალსაზრისით, თორიუმი მომავალში შესაძლოა გახდეს უფრო მისაღები ალტერნატივა.
რა არის თორიუმი?
რადიოაქტიური ქიმიური ელემენტი თორიუმი (232Th), ურანის მსგავსად, შესაძლებელია გამოყენებულ იქნეს, როგორც საწვავი ბირთვულ რეაქტორებში. ამასთან, ურანთან შედარებით გააჩნია მთელი რიგი უპირატესობები:
- დედამიწის ქერქში მისი მარაგები 4-5-ჯერ მეტია;
- მოპოვება და გამდიდრება გაცილებით იაფია;
- ნაკლებად რადიაქტიურია;
- შესაძლებელია მისი ნარჩენების სრული უტილიზაცია;
- გაცილებით მეტ ენერგიას გამოიმუშავებს და სხვ.
ამ თვისებების გამო, მკვლევართა დიდი ნაწილი თორიუმს მიიჩნევს ჩვენი ცივილიზაციის მე-3 ათასწლეულის უმთავრეს, მწვანე ენერგორესურსად.
თორიუმი (Th) არის სუსტი რადიაციის მქონე, პერიოდული ცხრილის 90-ე ელემენტი და ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული რადიოაქტიური ელემენტი. თორიუმი 1828 წელს აღმოაჩინა ნორვეგიელმა მინერალოგმა მორტონ ესმარკმა. როგორც დამოუკიდებელი ქიმიური ელემენტი, ის მოგვიანებით განსაზღვრა შვედმა ქიმიკოსმა იაკობ ბერცელიუსმა და მას სკანდინავიური ჭექა-ქუხილის ღმერთის თორის პატივსაცემად თორიუმი უწოდა.
მისი ყველა იზოტოპი არასტაბილურია, მათ შორის ყველაზე მდგრადია 232Th, რომლის ნახევარდაშლის პერიოდი 14,05 მილიარდ წელს შეადგენს. ეს იზოტოპი ძალიან ნელა ალფა-გამოსხივების გზით იშლება, რომლის საბოლოო პროდუქტს 208Pb წარმოადგენს.
ეს მცირედით რადიაქტიური ელემენტი შეიძლება გამოყენებული იქნეს ისეთი ტიპის ატომური ელექტროსადგურის შესაქმნელად, რომელსაც ეწოდება გამდნარი მარილის რეაქტორი და უზარმაზარი ენერგიის მიწოდება შეუძლია. მდნარი მარილის რეაქტორები წარმოქმნიან მნიშვნელოვნად ნაკლებ ბირთვულ ნარჩენებს. თორიუმის პერიოდულ სისტემაში ადგილმდებარეობამ და ატომის ბირთვის სტრუქტურამ განაპირობა მისი გამოყენება მშვიდობიან ატომურ ენერგეტიკაში. თორიუმის კარბიდი, თორიუმის ოქსიდი და თორიუმის ფტორიდი გამოიყენება ურანის, პლუტონიუმის ნაერთებთან და დამხმარე დანამატებთან ერთად. გარდა ატომური ენერგეტიკისა, თორიუმი წარმატებით გამოიყენება მეტალურგიაში. თორიუმის ოქსიდს უჟანგაობის გამო ყველაზე საპასუხისმგებლო ნაკეთობების და კონსტრუქციების დასამზადებლად გამოიყენებენ.
დედამიწის ქერქში თორიუმის მარაგი ურანზე დაახლოებით 3-ჯერ მეტია. ქვეყნებს, როგორიცაა – ინდოეთი და ჩინეთი, განსაკუთრებულად აინტერესებთ თორიუმზე დაფუძნებული ბირთვული ენერგეტიკა, რადგან მათი რესურსები გაცილებით მდიდარია ამ ელემენტით.
თორიუმის გამოყენება საწვავად მოითხოვს მის ტრანსფორმირებას ურანში ნეიტრონების შთანთქმის გზით. დღევანდელი ზოგიერთი ბირთვული რეაქტორი, მაგალითად CANDU, თორიუმის გამოყენებას ურანთან ერთად ახდენს, თუმცა სრულად თორიუმზე დაფუძნებული საწვავის გამოყენება ჯერ კიდევ ლიცენზირების ეტაპზეა.
თორიუმის რეაქტორებისთვის საჭირო ნეიტრონების მიღება ძირითადად U235-ის, U233-ის ან Pu239-ის გამოყენებით ხდება, ამიტომ ამ პროცესს უწოდებენ თორიუმ-ურანის საწვავის ციკლს.
თორიუმს დიდი პოტენციალი აქვს, განსაკუთრებით იმიტომ, რომ დედამიწის ქერქში მისი რაოდენობა ურანისას სამჯერ აღემატება. მომავალში თორიუმის რესურსები შესაძლოა უფრო ფართოდ გამოიყენონ, თუ მათი მოპოვება და გამოყენება ეკონომიკურად გამართლებული იქნება.
თორიუმის მთავარი უპირატესობები:
- უხვი რესურსი: დედამიწაზე თორიუმი ფართოდ არის გავრცელებული;
- ეკოლოგიურად სუფთა: თორიუმით მომუშავე რეაქტორები ნაკლებ ბირთვულ ნარჩენს ტოვებენ და არ გამოყოფენ სათბურის აირებს;
- მდიდარი საწვავი: თორიუმი უფრო მეტი გახლეჩადი მასალის წარმოქმნას უზრუნველყოფს.
გამოყენების სირთულეები:
- თორიუმის მოპოვება და გამოყენება დღეს შედარებით ძვირია;
- მისი საწვავად გადამუშავება რთულია და მოითხოვს დამატებით ტექნოლოგიებს;
- თორიუმით მომუშავე რეაქტორების განვითარება ჯერ კიდევ ახალ ეტაპზეა და საჭიროებს მეტ კვლევასა და ინვესტიციას.
თორიუმის პოტენციალი დიდია და შეიძლება მომავალში გახდეს მნიშვნელოვანი ალტერნატიული, უსაფრთხო და მდგრადი ენერგიის წყარო. კვლევები და განვითარების სამუშაოები აქტიურად მიმდინარეობს მთელი მსოფლიოს მასშტაბით. თორიუმის რეაქტორები წარმოქმნიან ნაკლებად საშიშ და სწრაფად დაშლად ბირთვულ ნარჩენებს, რაც ამცირებს საცავის საჭიროებასა და გარემოზე ზემოქმედებას. მისი მოპოვება ურანთან შედარებით უფრო უსაფრთხოა და ეკოლოგიურად ნაკლებად დამაზიანებელი. ამ ენერგორესურსის მთავარი მადანი, მონაზიტი, შეიცავს დიდი რაოდენობით თორიუმს და მისი მოპოვება ხშირად ღია კარიერული მეთოდით მიმდინარეობს, რაც უსაფრთხოების თვალსაზრისით უფრო მომგებიანია ურანის სამთო მოპოვებასთან შედარებით.
თორიუმის რეაქტორის ნაკლოვანებები:
- მაღალი საწყისი ხარჯები: რეაქტორის შექმნას დიდი ინვესტიციები სჭირდება, ვინაიდან საჭიროა ინტენსიური ტესტირება, ანალიზი და ლიცენზირება. საწვავის წარმოება და გადამუშავება ასევე დიდ ხარჯებთან არის დაკავშირებული;
- თორიუმის ოქსიდის მაღალი დნობის წერტილი: ThO₂-ის დნობის მაღალი ტემპერატურის გამო, საწვავის დასამზადებლად მაღალი ტემპერატურის პირობებია საჭირო, რაც ტექნიკურად უფრო რთულია;
- გამა–გამოსხივება: თორიუმის საწვავში U232-ის შემცველობა იწვევს ძლიერ გამა-გამოსხივებას, რაც ქმნის დამატებით ტექნიკურ და უსაფრთხოების გამოწვევებს.
თორიუმისა და ურანის ბირთვული რეაქტორების საწვავად გამოყენების იდეას საფუძველი ჩაეყარა მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ. თორიუმზე მომუშავე პირველი ბირთვული რეაქტორი (MSRE) გასული საუკუნის 60-იან წლებში შექმნეს აშშ-ში, ოაკ-რიჯის ნაციონალურ ლაბორატორიაში. ამ რეაქტორმა წარმატებით გაიარა ტესტირება. მიუხედავად აღნიშნულისა, 1973 წელს აშშ-ის მთავრობამ ეს პროგრამა დახურა. თანამედროვე მეცნიერთა დიდ ნაწილს მიაჩნია, რომ თორიუმზე მომუშავე ბირთვული ელექტროსადგურების პროგრამის დახურვა კაცობრიობის გამოუსწორებელი შეცდომა იყო.
მსოფლიოში შექმნილი ენერგოკრიზისის გამო, 1996 წელს, თორიუმის, როგორც ბირთვული საწვავის შესწავლა განაახლა საერთაშორისო ატომური ენერგიის სააგენტომ (IAEA), ხოლო 1997 წელს აშშ–ს ენერგეტიკის დეპარტამენტმა. მას შემდეგ, რაც ცნობილი გახდა თორიუმის დიდი ენერგოშესაძლებლობები და რადიაციული დაბინძურების ნაკლები საშიშროება, მსოფლიოს განვითარებულმა ქვეყნებმა (გერმანია, აშშ, საფრანგეთი, ინგლისი, იაპონია და სხვ.) და მათ შორის ინდოეთმა და ჩინეთმაც, დაიწყეს ინტენსიური მუშაობა თორიუმის ბირთვული რეაქტორების შექმნაზე. წარმატება მნიშვნელოვანია და არაა გამორიცხული, რომ ამ რეაქტორებმა უახლოეს 30-50 წელიწადში მთლიანად ჩაანაცვლოს ურანზე მომუშავე ატომური ელექტროსადგურები.
საერთაშორისო ატომური ენერგეტიკის სააგენტოს მონაცემებით, ამჟამად, ჩინეთში თორიუმის შვიდი ტიპის ბირთვულ რეაქტორზე მიმდინარეობს მუშაობა. ჩინეთი იმედოვნებს, რომ 2030 წლისათვის ქვეყანაში დაამთავრებს თორიუმზე მომუშავე კომერციული ბირთვული ელექტროსადგურების მშენებლობას და ამავე დროს, ანალოგიური სადგურების შექმნას დაიწყებს იმ 30 ქვეყანაში, რომლებიც მონაწილეობენ ჩინურ ინიციატივაში „ერთი სარტყელი, ერთი გზა“.
მსოფლიოს განვითარებული ქვეყნები წარმატებულად მუშაობენ თორიუმის ბირთვული რეაქტორების ტექნოლოგიურ გაუმჯობესებაზე და ინტენსიურად იკვლევენ მის მარაგებს დედამიწის ქერქში. ამ მიმართულებით ყველაზე დიდი მიღწევები აქვს ინდოეთს, რომელიც თორიუმის მსოფლიო მარაგების დაახლოებით 25%-ს ფლობს. ეს ქვეყანა 2050 წლისათვის გეგმავს ქვეყნის ელექტროენერგიის 30% გამოიმუშაოს თორიუმის ბირთვულ რეაქტორებში.
როგორც მეორადი პროდუქტი, თორიუმის მოპოვება მიმდინარეობს მსოფლიოს მხოლოდ ხუთ ქვეყანაში. ეს ქვეყნებია: ინდოეთი, ბრაზილია, მალაიზია, ტაილანდი და ვიეტნამი. თორიუმის გლობალური მარაგები შეფასებულია დაახლოებით 6.2 მილიონი ტონით.
განვითარებული ქვეყნები დიდ იმედებს ამყარებენ თორიუმის ენერგიაზე. მაგ. ავტოკონცერნი „კადილლაკი“, ამჟამად, ამუშავებს თორიუმის საწვავზე გათვალისწინებული ავტომობილის კონცეფციას. კონცერნი ცდილობს, შექმნან თორიუმის ბირთვულ ენერგიაზე მომუშავე ისეთი ავტომობილი, რომლის მუშაობასაც 100 წლის განმავლობაში უზრუნველყოფს 8 გრამი თორიუმი.
სხვადასხვა წყაროებიდან გახდა ცნობილი, რომ NASA უკვე ქმნის კოსმოსური ხომალდებისთვის თორიუმზე მომუშავე ძრავების ახალ ტიპს.
მეცნიერები ამუშავებენ თორიუმის პლაზმურ აკუმულატორების სრულიად ახალ მოდელს, რომელსაც შესაძლებლობა ექნება, შეინახოს ელექტროენერგიის უზარმაზარი რაოდენობა. მაგალითად, თუ ასეთი აკუმულატორი ექნება ჩვენს მობილურს, მას არ დასჭირდება დატენვა ერთი წლის გამნავლობაში. ასეთი აკუმულატორების შემთხვევაში ადვილი წარმოსადგენია თუ როგორ შეიცვლება ჩვენი ცხოვრება და ამაღლდება ადამიანთა კეთილდღეობა.
აღსანიშნავია, რომ ეს სამუშაოები მკაცრად გასაიდუმლოებულია და ყველა ქვეყანა თორიუმის გამოყენების ახალ ტექნოლოგიებს დამოუკიდებლად ამუშავებს. როგორც ჩანს, ამ ტექნოლოგიების სრულყოფას ჯერ კიდევ გარკვეული დრო დასჭირდება.
ატომური ენერგეტიკის ცნობილი ექსპერტი, საერთაშორისო ატომური ენერგეტიკის სააგენტოს (IAEA) ყოფილი ხელმძღვანელი, ჰანს ბლიკსი, მოუწოდებს სახელმწიფოებს, რომ გააფართოონ თორიუმის ტექნოლოგიური კვლევა და აცხადებს: „თორიუმის ვარიანტი მსოფლიოს სთავაზობს არამარტო ახალ მდგრად საწვავს, არამედ იმას, თუ როგორ გამოვიყენოთ ენერგეტიკული ფასეულობანი“ (CERN conference, 2013).
დასასრულ უნდა აღინიშნოს, რომ საქართველოში რუსთაველის ეროვნული სამეცნიერო ფონდის ფუნდამენტური პროექტის (FR-18-8122) დაფინანსებით, ქართველი მეცნიერების მიერ ჩატარდა კვლევა „თორიუმი – მომავლის ენერგია და მისი მადანგამოვლინებები საქართველოში“.
წარმოგიდგენთ ამ კვლევის ფარგლებში შექმნილ საქართველოს სქემატურ-გეოლოგიურ რუკას.
ჩატარებული კვლევის შედეგების შესაბამისად, საქართველოში მოკვლეულია თორიუმისა და ურანის რამდენიმე პერსპექტიული მადანგამოვლინება, რომლებიც შემდგომ დეტალურ შესწავლას საჭიროებს.
გამოყენებული ლიტერატურა:
