(სოციალური ქსელების მნიშვნელობა დღევანდელ ცხოვრებაში)
„დუმსქროლინგი“ (Doomscrolling) – ინტერნეტში დროის გადამეტებული ხარჯვა, სიახლეების ან სხვა კონტენტის მუდმივი თვალიერება, რომლებიც ადამიანს სევდას, შფოთვას, გაღიზიანებას ან რისხვა/აღშფოთებას უჩენს“.
განმარტება – მერიამ უებსტერის ინგლისური ენის განმარტებითი ლექსიკონიდან
შემოუერთდით მასობრივ წაშლას — 10 ოქტომბერი, 2025
ეს გახლდათ აქცია-შეკრება სახელად „Delete Day“ („წაშლის დღე“) ქ. ნიუ-იორკში, Tompkins Square Park-ში, 18:00-21:00 საათამდე, ონლაინის და აპლიკაციების (ე.წ. ‘აპების“) წინააღმდეგ! (იხ. ბმული: https://www.timetorefuse.com/ ).
ქვემოთ გაგაცნობთ „Delete Day“ აქციის ტექსტსა და იმ ძირითად მოწოდებებს, რომლებიც ორგანიზატორებმა გაავრცელეს:
„შემოგვიერთდით ათასობით ადამიანთან ერთად, ვინც მზად არის უარისთვის. დარეგისტრირდით ჩვენს ვებგვერდზე, დაიწყეთ თქვენი ონლაინ-დროის შემცირება და შემოგვიერთდით იმ დღეს, როცა ერთად წავშლით ჩვენს ანგარიშებს. ყოველი ახალი მონაწილე ნიშნავს კიდევ ერთ ახალგაზრდას, რომელმაც უარი თქვა, იყოს „პროდუქტი“. #REFUSE
ჩვენი გზავნილი ახალგაზრდებისთვის მარტივია: უარი თქვით!
უარი თქვით, იყოთ [ონლაინ-ეთერში] გამოფენილი პროდუქტი; უარი თქვით თქვენი პირადი ცხოვრების საჯარო შეფასებაზე; ნუ დაკარგავთ თქვენს ცხოვრებას უსასრულო, ცარიელი კონტენტის თვალიერებაში, რომელიც მხოლოდ გაგიუარესებთ თვითშეფასებას და სამყაროსადმი რწმენას; ნუ მისცემთ თქვენს დროს იმ კომპანიებს, რომლებიც თქვენი ყურადღების მოპარვით მდიდრდებიან; უარი თქვით, რომ ეს აღარ გაგრძელდეს და განმეორდეს.
როცა ვხედავთ Gen Alpha-ის ინფლუენსერებს[1], სამი წლის ბავშვებს სმარტფონებით, ან ცხრა წლის მოსწავლეებს, რომლებიც პორნოს უყურებენ… ამ დროს მხოლოდ ერთი გამოსავალი გვრჩება: საჭიროა, ვთქვათ მტკიცე უარი!
ჩვენ უნდა გავხდეთ ზრდასრული ადამიანები, რომლებიც მომავალ თაობას სჭირდება. ზოგიერთ ჩვენგანს უკვე ჰყავს შვილები, ან ოდესმე ეყოლება – ნებისმიერ შემთხვევაში, ჩვენ უნდა გავხდეთ ცვლილების ინიციატორი — მათთვის, ვინც ჯერ კიდევ დამოკიდებულია ჩვენზე. ჩვენ ვართ ერთადერთი თაობა, რომელიც თავიდან ბოლომდე ინტერნეტში გაიზარდა; პირველები, ვინც ამ გზით დაკარგა ბავშვობა. იქნებ სწორედ ამიტომ შეგვიძლია დღევანდელი ბავშვების გადარჩენა.
საშინელია ის აზრი, რომ ჩემი მომავალი შვილი საკუთარ თავს საჯაროდ გამოფენს რომელიღაც ონლაინ-პლატფორმაზე ან ქსელში და დაელოდება „ლაიქებს“, ან უიმედოდ იგრძნობს თავს ფილტრებისა და რედაქტირების გარეშე. ვერ ვეგუები იმ აზრს, რომ ჩემი მომავალი ვაჟი, მოზარდობისას შეიძლება პორნოგრაფიაზე დამოკიდებული გახდეს, ან ვერ შეძლოს ადამიანებთან ჩვეულებრივი ურთიერთობა, ონლაინის გარეშე…
ჩვენმა თაობამ ბევრი დაკარგა, მაგრამ იქნებ სწორედ ეს დანაკარგი გვაძლევს უნიკალურ გამოცდილებას — საშუალებას, ეს გამოცდილება რაღაც უფრო დიდ მიზანს მოვახმაროთ: ბავშვობის გადარჩენას.
დროა, დავიტიროთ ის, რაც დავკარგეთ, და გავიხსენოთ, რა დევს სასწორზე. ესაა ჩვენი უნარი — გვიყვარდეს, დავუკავშირდეთ სხვებს, გვეტკინოს სხვისი ტკივილი. ესაა ჩვენი სიხარული და მისი გაზიარება, ჩვენი შემოქმედებითობა და უბრალოდ, ერთმანეთისადმი ყურადღება. ესაა ჩვენი და მომავალი თაობის ერთადერთი შანსი ნამდვილი ბავშვობისთვის.
ჩვენ წინაშე არჩევანია: ვიცხოვროთ ნამდვილი ცხოვრებით, რომელიც აზრს ატარებს — თუ გავაგრძელოთ საკუთარი ცხოვრების, შემოქმედების, თავმდაბლობისა და ღირსების ჩაბარება იმ კომპანიებისთვის, რომლებიც არა მხოლოდ ბავშვობას, არამედ ჩვენს აწმყოს, რეალობას და მომავალსაც გვართმევენ, ჩვენი ონლაინ ყოფნით.
ჩვენ აღარ ვართ დაუცველი ბავშვები — ჩვენ ვართ ადამიანები, რომლებსაც შეუძლიათ აირჩიონ. არჩევანი მარტივია: ვიყოთ პროდუქტი თუ პიროვნება? ვიცხოვროთ ილუზიებში თუ რეალობაში? გვქონდეს ცხოვრება სრულად — თუ ნახევრად? ვუყუროთ სხვის შექმნილ, ვირტუალურ სამყაროს, თუ ვიცხოვროთ რეალურ სამყაროში, რეალური ადამიანების გარემოცვაში?
ეს არის ბრძოლა ჩვენი შინაგანი სიმშვიდისთვის, ურთიერთობებისა და ადამიანურობისთვის.
გამოსავალი – შეაჩერეთ თქვენი ანგარიშები [სოციალურ ქსელებში თუ „ჩატ“ პლატფორმებზე]. დაიცავით თქვენი ძვირფასი მომენტები და ნუ დააფიქსირებთ ყველაფერს კამერით!
თქვით უარი ონლაინ-პორნოგრაფიაზე. ნუ დაეთანხმებით, რომ ესაა სიყვარული, რომ ესაა ცხოვრება. გათავისუფლდით პოსტის დადებისგან.
თუ გსურთ, რომ ეს აპლიკაციები არ არსებობდეს — მოიქეცით ისე, თითქოს არ არსებობს. თუ გენატრებათ ნამდვილი სიყვარული და მეგობრობა — აჩვენეთ სამყაროს, რომ ეს ისევ შესაძლებელია. განსაზღვრეთ, ვინ გსურთ იყოთ და შეეცადეთ, გახდეთ ეს ადამიანი. იყავით მაგალითი, რომელიც მომავალ თაობას სჭირდება — ისინი გიყურებენ (დროა, უარი ვთქვათ! ავტორი: ფრეია ინდია (Freya India), ოქტომბერი, 2025)“.
აქვე გთავაზობთ 2023 წელს აშშ-ში დაარსებული ახალგაზრდული კოალიციის, „Design It For Us“-ის განცხადებას, რომელიც ცდილობს თავისი პროტესტით შეცვალოს დიდი ტექნოლოგიური კომპანიების , ე.წ. „Big Tech“-ის წარმომადგენელთა დამოკიდებულება ადამიანებისადმი:
„ჩვენ ვქმნით რაღაც ახალსა და აუცილებელს: უნიკალურ მოძრაობას, რომლის მიზანიც არის ისეთი ონლაინსივრცის შექმნა, სადაც ყველა ჩვენგანს შეეძლება განვითარება. „Design It For Us“ დაარსდა 2023 წლის მარტში, რათა ახალგაზრდების ხმა ისმოდეს პასუხისმგებელი ტექნოლოგიური პოლიტიკის შემუშავების დროს და ჩვენი მოსაზრებები ამ პროცესში გათვალისწინებულ იქნას. კოალიცია რამდენიმე ახალგაზრდა აქტივისტის ინიციატივით გაჩნდა და დღეს იგი უკვე ასობით აქტივისტს აერთიანებს როგორც ქვეყნის მასშტაბით, ასევე მსოფლიოში.
„Design It For Us“-მა მიაღწია მნიშვნელოვან წარმატებებს ონლაინ-უსაფრთხოებისა და კონფიდენციალურობის პოლიტიკის გაძლიერების მიმართულებით აშშ-ში, როგორც შტატების, ისე ფედერალურ დონეზე. ეს მიმართულია იმისკენ, რომ გაუმჯობესდეს ახალგაზრდების უსაფრთხოება და დაცულობა როგორც ონლაინ, ისე – ოფლაინ-სივრცეებში. ორგანიზაცია იყენებს კოლექტიურ ახალგაზრდულ ძალას, რათა დიდმა ტექნოლოგიურმა კომპანიებმა ეს გაიაზრონ და მეტი პასუხისმგებლობა გამოიჩინონ ახალი პროდუქტების მარკეტინგისა და რეკლამირების დროს.
„ჩვენი დამოკიდებულება ონლაინზე უკვე სახიფათო ხდება“ – ამას ხმამაღლა ამბობს ჰარვარდის უნივერსიტეტის სამედიცინო სკოლის პროფესორი, დოქტორი რიჩარდ მოლიკა: „რა გააკეთეთ პირველი, როდესაც დღეს დილას თვალები გაახილეთ? თუ პირველი ქმედება ტელეფონის ეკრანის გახსნა და ახალი ამბების სათაურების ნახვა იყო, ეს ნიშნავს, რომ თქვენ ე.წ. „დუმსქროლინგს“ აკეთებთ… და ამაში მარტო არ ხართ. ასეთი ქცევა დღეს სრულიად გასაგებია: მსოფლიოში ომები მძვინვარებს, ხშირია მასობრივი მკვლელობები და სროლები, ბევრი კატასტროფა კლიმატის ცვლილების გამო ხდება, ხოლო საზოგადოება, რომელიღაც ქვეყანაში კიდევ ერთი საპრეზიდენტო არჩევნებისთვის ემზადება…
ჩვენთვის „მომზადებული“ სიახლეების (ე.წ. „ნიუსების“) ნაკადები სავსეა შემაშფოთებელი ამბებით. ბევრი ჩვენგანი ამას მტაცებლის თვალით ვადევნებთ თვალს: ვაჭერთ “refresh”-ს და ახალი „ნიუსების“ დაუშრეტელი ნაკადი ისევ ახლიდან მოედინება ჩვენს ეკრანებზე…
დუმსქროლინგი (Doomscrolling) — სიტყვა, რომელიც ოქსფორდის ინგლისური ლექსიკონის 2020 წლის სიტყვად შეირჩა, პოპულარული პანდემიის დროს გახდა, როცა ყველანი, ყველგან, ყოველდღე და დაუსრულებლად, COVID-ით გარდაცვლილთა სტატისტიკას ვადევნებდით თვალყურს. მაგრამ ოთხი წლის შემდეგაც ჩვენ ჯერ კიდევ ვცხოვრობთ დიდ სოციალურ, პოლიტიკურ და ეკონომიკურ დაძაბულობაში, და ჰარვარდის ექსპერტების თქმით, დუმსქროლინგი ჩვენი გონებისა და სხეულისათვის საშიში, ფარული საფრთხეა. „ჩვენ აღარ გვაწვდიან იმედიან ამბებს – თითქმის ყველა ახალი ამბავი ნეგატიურია“, – წერს დოქტორი რიჩარდ მოლიკა, ჰარვარდის სამედიცინო სკოლის პროფესორი.
სტატიის სათაურში გამოტანილი შეკითხვა კი კვლავ აქტუალურ შეკითხვად რჩება: დროა უარი ვთქვათ (შევზღუდოთ, შევამციროთ, ზღვარი დავუწესოთ, ავკრძალოთ და სხვა) ონლაინ სამყაროზე და ცხოვრების სტილზე, თუ უკვე გვიანია?
[1] Gen Alpha, ინგლისურევოვან სამყაროში ასე ეძახიან 2010 – 2025 წწ. დაბადებულ თაობას. Gen Alpha-“ინფლუენსერები” არიან ბავშვები, რომელბიც თვითონ ქმნიან ე.წ. „კონტენტს“ და ჰყავთ ათასობით გულშემატკივარი და მიმდევარი.
