მინდა გაგიზიაროთ ჩემი გამოცდილება იმ გაკვეთილის შესახებ, რომელიც ჩავატარე მესამე კლასში და მზის დაბნელებას ეხებოდა. გაკვეთილის მიზანი იყო მოსწავლეთა ცოდნის გაღრმავება და მათი პრაქტიკული ჩართულობის უზრუნველყოფა. მოსწავლეებმა მოამზადეს საინტერესო მასალები. ერთ-ერთმა მოსწავლემ გაკვეთილის ფარგლებში შექმნა და წარმოადგინა მანიპულატივი, რომელიც მზის დაბნელების პროცესს თვალსაჩინოდ ასახავდა.
გაკვეთილზე მოსწავლეებმა განიხილეს:
- რა არის მზის დაბნელება?
მზის დაბნელება ასტრონომიული მოვლენაა, რომელიც მაშინ ხდება, როდესაც მთვარე დედამიწასა და მზეს შორის აღმოჩნდება და ნაწილობრივ ან სრულად ფარავს მზის დისკოს. ამ მოვლენის დროს დღისით დროებითი სიბნელე ისადგურებს, რაც კოსმოსში მიმდინარე განსაკუთრებული ფენომენის შედეგია. მზის დაბნელებას სხვადასხვა კულტურები განსხვავებულად აღიქვამდნენ – ზოგიერთი მას მიიჩნევდა ღვთის რისხვად, ზოგი კი კეთილ ნიშნად.
- საინტერესო ფაქტები მზის დაბნელების შესახებ:
- სრული მზის დაბნელების დროს შესაძლებელია დავინახოთ მზის გარეგანი ფენა – კორონა, რომელიც ჩვეულებრივ პირობებში უხილავია.
- მზის დაბნელების დროს ცხოველთა ქცევა იცვლება – ფრინველები წყვეტენ გალობას, ხოლო ცხოველები ძილისთვის მზადებას იწყებენ.
- ყველაზე ხანგრძლივი სრული მზის დაბნელება 7 წუთსა და 32 წამს გრძელდება.
- მზის დაბნელების ტიპები
- სრული დაბნელება – მთვარე მთლიანად ფარავს მზეს და დედამიწაზე დროებითი სიბნელე ისადგურებს.
- ნაწილობრივი დაბნელება – მთვარე მხოლოდ ნაწილობრივ ფარავს მზეს, რის გამოც მისი ნაწილი ხილული რჩება.
4.როგორ ვუყუროთ მზის დაბნელებას უსაფრთხოდ?
მოსწავლეებმა ისწავლეს, რომ მზის დაბნელების ყურება შეუიარაღებელი თვალით არ შეიძლება, რადგან ეს შეიძლება საფრთხის შემცველი იყოს მხედველობისთვის. მისი დაკვირვება შესაძლებელია სპეციალური მზის სათვალეებით, ტელესკოპებით ან წყლით სავსე კონტეინერში არეკლილი გამოსახულების საშუალებით.
მოსწავლის ნამუშევარი – მზის დაბნელების მანიპულატივი
განსაკუთრებით აღსანიშნავია მოსწავლის ()მიერ შექმნილი ინოვაციური მანიპულატივი, ეს ხელსაწყო რეალურად აჩვენებს მზის დაბნელების მოვლენას. მანიპულატივი შედგება ორი მთავარი ნაწილისგან:
- მზის მოდელი – ყვითელი წრიული ობიექტი, რომელიც განათებულია და წარმოადგენს მზეს. მოსწავლემ ეს გააკეთა ბრტყელი ყვითელი დისკოსგან, რომელსაც უკან განათება აქვს, რაც მზის ბრწყინვალებას იმიტირებს.
- მთვარის მოდელი – მუქი ფერის რუხი დისკო, რომელიც წარმოადგენს მთვარეს. ეს მოდელი მოძრავია და მოსწავლეს შეუძლია გადააადგილოს მზის მოდელის წინ.
როდესაც მოსწავლე მთვარის მოდელს გადააადგილებს მზის წინ, ის ქმნის დაბნელების ეფექტს – მთვარე ფარავს მზის შუქს და ხდება ზუსტად ის, რაც ხდება ნამდვილი მზის დაბნელებისას. მოსწავლის შექმნილი ეს სიმულაცია ძალიან თვალსაჩინოდ აჩვენებს, თუ როგორ ხდება ასტრონომიული მოვლენა რეალობაში.
მანიპულატივის ქვედა ნაწილში ჩანს მეორე ყვითელი განათებული წრე, რომელიც იმეორებს ზედა ნაწილის პროცესებს და ამით კიდევ უფრო საინტერესოს ხდის მოდელს. ეს მოსწავლის მიერ კარგად გააზრებული დეტალია, რომელიც ხაზს უსვამს მზის დაბნელების ეფექტების მნიშვნელობას.
გაკვეთილის განმავლობაში მოსწავლეებმა:
- უყურეს ანიმაციურ ვიდეოს მზის დაბნელების შესახებ;
- განიხილეს, როგორ ხდება დაბნელება და რატომ გვხვდება ის მხოლოდ გარკვეულ ადგილებში;
- იმუშავეს ჯგუფებში და წარმოადგინეს საკუთარი ახსნა-განმარტებები;
- დაბოლოს, წარმოადგინეს საინტერესო პროექტები, მათ შორის – რეალურად მოქმედი მზის დაბნელების მანიპულატივი.
მოსწავლეებმა არა მხოლოდ შეიძინეს ახალი ცოდნა, არამედ ხელით შესრულებული სამუშაოთი კიდევ უფრო გაიღრმავეს წარმოდგენა ასტრონომიულ მოვლენებზე. შესასწავლი საკითხისადმი ასეთმა მიდგომამ მათ განუვითარა კვლევითი უნარები და ხელი შეუწყო მეცნიერული აზროვნების ჩამოყალიბებას.
მოსწავლის მიერ შექმნილი მანიპულატივი არა მხოლოდ შემეცნებითი ღირებულების მქონეა, არამედ ის აჩვენებს, რომ სამეცნიერო ცოდნა შეიძლება იყოს სახალისო და ხელმისაწვდომი. ეს პროექტი შესანიშნავი მაგალითია იმისა, თუ როგორ შეიძლება STEAM (მეცნიერება, ტექნოლოგია, ინჟინერია, ხელოვნება და მათემატიკა) მიდგომების გამოყენება დაწყებით განათლებაში.
იტალიური სკოლის სასწავლო პროგრამაში ასტრონომიის და ბუნებისმეტყველების საკითხების ჩართვა ხელს უწყობს მოსწავლეების სამეცნიერო ცნობისმოყვარეობის განვითარებას და პრაქტიკული უნარების გამომუშავებას.
