BRICS ბლოკი (Brazil, Russia , India, CHina, South Africa) განვითარებადი ეკონომიკის ყველაზე გავლენიანი გაერთიანებაა მსოფლიოში.
ტერმინი BRIC პირველად გამოიყენა 2001 წელს ამერიკული საფინანსო-საინვესტიციო კომპანიის „გლობალ საქსის“ გლობალური ეკონომიკის კვლევების განყოფილების ხელმძღვანელმა, ეკონომისტმა ჯიმ ო’ნილმა, მშპ-ის მოცულობით ყველაზე დინამიკურად ზრდადი ოთხი ძირითადი ქვეყნის – ბრაზილიის, რუსეთის, ინდოეთისა და ჩინეთის აღსანიშნავად.
BRICS-ის შექმნის ინიციატორი რუსეთი იყო.
2006 წლის 20 სექტემბერს, ნიუ-იორკში გაეროს გენერალური ასამბლეის სესიაზე, რუსეთის პრეზიდენტის ვლადიმერ პუტინის წინადადებით, BRICS-ის პირველი მინისტრთა შეხვედრა გაიმართა, რომელშიც მონაწილეობა მიიღეს რუსეთის, ბრაზილიისა და ჩინეთის საგარეო საქმეთა მინისტრებმა და ინდოეთის თავდაცვის მინისტრმა. მათი შეხვედრის მიზანი თანამშრომლობის გაფართოება იყო.
რუსეთის ინიციატივით 2008 წლის 16 მაისს ეკატერინბურგში გაიმართა BRICS-ის საგარეო საქმეთა მინისტრების შეხვედრა, რომლის შემდეგ გამოქვეყნდა ერთობლივი კომუნიკე, სადაც ასახულია საერთო პოზიციები გლობალური განვითარების აქტუალურ საკითხებზე.
BRIC-ის ქვეყნებმა პირველი სამიტი 2009 წელს კვლავ მოსკოვის ინიციატივით რუსეთში, ეკატერინბურგში გამართეს. ყურადღება გაამახვილეს გლობალური ეკონომიკური მდგომარეობის გაუმჯობესებასა და ფინანსური ინსტიტუტების რეფორმაზე; თუ როგორ შეიძლება, განვითარებადი ქვეყნები უფრო მეტად ჩაერთონ გლობალურ პროცესებში.
2009 წლის ეკატერინბურგის სამიტის შემდეგ, BRIC-ის ქვეყნებმა განაცხადეს ახალი გლობალური სარეზერვო ვალუტის საჭიროების შესახებ, რომელიც უნდა იყოს „მრავალფეროვანი, სტაბილური და პროგნოზირებადი“.
BRIC 2009 წლიდან ყოველწლიურად ატარებს სამიტებს, რომლებსაც წევრი ქვეყნები რიგრიგობით მასპინძლობენ.
2010 წელს ბლოკში კიდევ ერთი სწრაფად მზარდი ეკონომიკის ქვეყანა, სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკა, გაწევრიანდა. ახალი წევრის დამატებამ ორგანიზაციის სახელწოდება შეცვალა და გადაკეთდა, როგორც „BRICS“.
BRICS, რომელსაც ინდოეთის პრემიერმა ნარენდრა მოდიმ „გლობალური სამხრეთის ხმა“ უწოდა, აერთიანებს სწრაფად განვითარებადი ეკონომიკის ხუთ ქვეყანას:
B: ბრაზილია – სამხრეთ ამერიკის უდიდესი ქვეყანა, რომელიც მდიდარია ბუნებრივი რესურსებით;
R: რუსეთი – ამ დრომდე ძირითადი მოთამაშე აზიასა და ევროპაში, ასევე მდიდარი ბუნებრივი რესურსებით, განსაკუთრებით ნავთობითა და გაზით;
I: ინდოეთი – მსოფლიოში ყველაზე ხალხმრავალი ქვეყანა, სწრაფად მზარდი ეკონომიკით, რომელშიც დიდი წილი უკავია საინფორმაციო ტექნოლოგიებსა და პროგრამული უზრუნველყოფის მომსახურების [software] სერვისებს;
C: ჩინეთი – ახლა რიგით უკვე მეორე ყველაზე ხალხმრავალი ქვეყანა მსოფლიოში, გლობალური წარმოების „ჰაბი“ და საერთაშორისო ვაჭრობის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი მოთამაშე, რომელმაც სწრაფ ინდუსტრიალიზაციასა და ეკონომიკურ ზრდას მიაღწია.
S: სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკა, – ერთ-ერთი მსხვილი მოთამაშე აფრიკის კონტინენტზე, 2024 წლამდე კონტინენტის ერთადერთი წარმომადგენელი.
2024 წლის 1 იანვარს ირანი, ეგვიპტე, ეთიოპია და არაბთა გაერთიანებული საამიროები ოფიციალურად შეუერთდნენ BRICS-ს, რითაც მისი ეკონომიკური და პოლიტიკური გავლენა მსოფლიო ასპარეზზე გააფართოვეს და გაზარდეს. სამიტზე მიწვეული იყო საუდის არაბეთის საგარეო საქმეთა მინისტრიც, რომელმაც განაცხადა, რომ ქვეყანა მხოლოდ გააძლიერებს BRICS-თან პარტნიორობას და არ განიხილავს წევრობას, თუმცა ჯერ კიდევ 2022 წელს ქვეყანამ გამოხატა ბლოკში გაწევრების ინტერესი. ნავთობის მთავარი ექსპორტიორის საუდის არაბეთის წევრობა ხელსაყრელი იქნებოდა BRICS-ისთვის.
ბლოკში მიწვეული იყო არგენტინაც, თუმცა, სამხრეთ ამერიკელმა ერმა შეთავაზებაზე ოფიციალური უარი 2023 წლის 29 დეკემბერს გამოაცხადა. არგენტინის პრეზიდენტმა ხავიერ მილეიმ განაცხადა, რომ წევრობა „ამ დროისთვის მიზანშეწონილად არ იყო მიჩნეული“. ვრცელდება უფრო რადიკალური განცხადებაც: არგენტინის პრეზიდენტმა ხავიერ მელეიმ უარყო ბრიქსი და თქვა, რომ ის „კომუნისტებთან მოკავშირეობას არ დაამყარებს“.
2024 წლის სექტემბერში ბლოკში გაწევრიანებაზე უარი განაცხადა ალჟირმაც.
2024 წლის BRICS-ის სამიტის შემდეგ, ბრაზილიამ დაბლოკა ვენესუელის განაცხადი ბლოკში, ძირითადად 2024 წლის არჩევნებისა და მიმდინარე კრიზისის გამო. საპასუხოდ ვენესუელამ ბრაზილიიდან თავისი ელჩი გაიწვია.
2024 წლის ოქტომბერში BRICS-მა „პარტნიორ ქვეყნებად“ მიიწვია – ალჟირი, ბელორუსია, ბოლივია, კუბა, ინდონეზია, ყაზახეთი, თურქეთი, მალაიზია, ნიგერია, ტაილანდი, უგანდა, უზბეკეთი და ვიეტნამი.
2025 წლის 6 იანვარს, ინდონეზია BRICS-ს ოფიციალურად შეუერთდა, როგორც სრულუფლებიანი წევრი, რაც გახდა სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიის პირველი ქვეყანა, რომელიც შეუერთდა ბლოკს, ასევე BRICS-ის მე-10 წევრი.
BRICS-ის გაფართოებაზე საუბრისას, სამხრეთ აფრიკის პრეზიდენტმა კირილ რამაფოსამ პრესკონფერენციაზე განაცხადა: „ჩვენ გავუზიარეთ ჩვენი ხედვა BRICS-ის შესახებ, როგორც გლობალური სამხრეთის ხალხების საჭიროებებისა და საზრუნავების დამცველი. იგი მოიცავს მომგებიანი ეკონომიკური ზრდის, მდგრადი განვითარებისა და მრავალმხრივი სისტემების რეფორმის აუცილებლობას“.
მან ასევე აღნიშნა, რომ ახალი წევრების დამატება ბლოკის გაფართოების პროცესის მხოლოდ დასაწყისია: „როგორც BRICS-ის ხუთმა ქვეყანამ, ჩვენ მივაღწიეთ შეთანხმებას BRICS-ის გაფართოების პროცესის პრინციპებზე, სტანდარტებზე, კრიტერიუმებსა და პროცედურებზე, რომელიც საკმაოდ დიდი ხანია განიხილება. ჩვენ გვაქვს კონსენსუსი ამ გაფართოების პროცესის პირველ ფაზაზე, რასაც შემდგომი ფაზები მოჰყვება”.
BRICS-ის წევრი ქვეყნები
BRICS-ის წევრი ქვეყნები ფლობენ მსოფლიო ნავთობის მარაგების თითქმის 45 %-ს. ამ ქვეყნების უმეტესობა ოფიციალურად ინარჩუნებს ნეიტრალურ პოზიციას უკრაინის წინააღმდეგ რუსეთის ომში და მხარს არ უჭერს საერთაშორისო ასპარეზზე დასავლეთის ქვეყნების მიერ მოსკოვის იზოლაციაში მოქცევის მცდელობებს.
2024 წლის იანვრიდან ორგანიზაციას მოსკოვი თავმჯდომარეობდა, 2025 წელს კი – ბრაზილია.
BRICS-ის ლოგო 2025 წლის ბრაზილიის თავმჯდომარეობის დროს
BRICS-ზე დედამიწის მოსახლეობის ნახევარი და გლობალური მთლიანი შიდა პროდუქტის მეოთხედი მოდის. ორგანიზაციის ლიდერთა შორის ჩინეთი და ინდოეთია – ქვეყნები, რომლებიც, სავარაუდოდ, პლანეტის სამომავლო დღის წესრიგს განსაზღვრავენ.
მიუხედავად იმისა, რომ ბლოკის გავლენა გაიზარდა გასული ათწლეულის განმავლობაში, ისტორიული მეტოქეობა და ინტერესთა კონფლიქტი ნიშნავს, რომ ცალკეული წევრების მიზნები ყოველთვის არ შეესაბამება ერთმანეთს და რუსეთ-უკრაინის ომი და ახალი პრეზიდენტის არჩევა ბრაზილიაში აჩენს კითხვებს BRICS-ის მომავალთან დაკავშირებით. თუმცა 2024 წლის გაფართოების შემდეგ ათობით სხვა ქვეყანაა დაინტერესებული გაწევრიანებით.
BRICS-ის ბლოკი მზად არის გახდეს „გლობალური სამხრეთის“ პროგრესის მექანიზმი მომავალი ათწლეულების განმავლობაში, რასაც ბევრი მსოფლიო წესრიგის შეცვლად მიიჩნევს.
გამოყენებული ინტერნეტგვერდები: https://www.statista.com/chart/30641/gdp-per-capita-in-brics-and-g7-countries/ ; https://www.statista.com/chart/33311/brics-share-of-global-gdp-and-population/ ; https://www.statista.com/chart/30638/brics-and-g7-share-of-global-gdp/ ; https://www.cfr.org/backgrounder/what-brics-group-and-why-it-expanding#chapter-title-0-3
