დღეს უკვე თითქმის ყველა მოსწავლეს აქვს ინტერნეტთან დაკავშირებული სმარტფონი, რომელიც ცოდნის, გართობისა და ინფორმაციის მიღების მრავალფეროვან საშუალებას წარმოადგენს. თანამედროვე ტექნოლოგიების გარეშე სრულიად წარმოუდგენელია ჩვენი ცხოვრება, ყოველდღიურობა და სასწავლო პროცესი. ყოველი გონიერი ადამიანი ცდილობს, ცოდნა ტექნოლოგიების დახმარებით მიიღოს, გაიუმჯობესოს პროფესიული ჩვევები, ისწავლოს რაღაც ახალი და გამოსადეგი, გაიმარტივოს საქმე და ჩართოს ის ყოველდღიურობის სამსახურში. ციფრული სამყაროს შესაძლებლობები ნამდვილად შეუზღუდავია და ჩვენ შეგვიძლია მათი ჩვენდა სასიკეთოდ გამოყენება.
ჩვენს ჟურნალში ცირა ბარბაქაძის არაერთი საინტერესო წერილი გამოქვეყნდა AI-ზე დაფუძნებული ტექნოლოგიების შესახებ, სადაც ავტორი განიხილავს AI ჩატბოტების გამოყენებას სასწავლო პროცესში. სწორედ ამ წერილებიდან შეიტყო ბევრმა ადამიანმა, როგორ მუშაობს ჩატბოტები ჩვენს ციფრულ მოწყობილობებში, რა ტიპის კომუნიკაცია შეგვიძლია ვაწარმოოთ მათთან და როგორ შეგვიძლია მათი გამოყენებით გადავჭრათ სხვადასხვა პრობლემა. ალბათ, საინტერესო იქნებოდა კიდევ უფრო მეტი ინფორმაცია, მეტი პრაქტიკული ცოდნა და მაგალითი გვქონდეს იმის შესახებ, როგორ უნდა გამოიყენონ ისინი მოსწავლეებმა სწორად და გონივრულად, რომ სწავლის პროცესი უფრო საინტერესო, ნამდვილად ნაყოფიერი და დინამიკური გახდეს.
იმისათვის, რომ AI-ის გამოყენება შევძლოთ, უნდა ვიცოდეთ, რა არის იმ AI ჩატბოტის დანიშნულება, რომელსაც ვიყენებთ. ჩვენს შემთხვევაში საკმაოდ პოპულარულია ChatGPT, ხელოვნურ ინტელექტზე დაფუძნებული პლატფორმა, რომელსაც შეუძლია, დაეხმაროს მომხმარებლებს სხვადასხვა ამოცანის შესრულებაში, როგორც ინფორმაციის მიწოდებით, ისე კომუნიკაციის გამარტივებით. ის ხელს უწყობს სწრაფი და გასაგები პასუხების მიღებას სხვადასხვა თემაზე – იქნება ეს მეცნიერება, ტექნოლოგია, ხელოვნება თუ განათლება; აგროვებს ცოდნას სხვადასხვა წყაროდან და ეხმარება მომხმარებელს ამ ცოდნის სწორად გაგებაში. მას შეუძლია ასევე დახმარება გაგვიწიოს ტექსტების შექმნაში, ტექსტების სტრუქტურირების, რედაქტირების ან იდეების გენერირებაში. ჩატბოტების მთავარი უპირატესობა – მათი უნარია, რთული საკითხები მარტივ ენაზე ახსნან, რაც აადვილებს სწავლის პროცესს და უფრო მოქნილსა და ეფექტურს ხდის მას.
AI ჩატბოტების გამოყენება უფრო ინტენსიური ხდება მოსწავლეების მხრიდანაც. ბავშვები დღეს ძალიან ბევრი პლატფორმიდან იღებენ ინფორმაციას, გარკვეული აზარტითაც კი ერკვევიან ტექნოლოგიურ სიახლეებში და ციფრულ სამყაროში თავს ისე გრძნობენ, როგორც თევზი – წყალში. ისინი ნამდვილად ამ ეპოქის ადამიანები არიან, რომელთათვისაც არანაირი ტექნოლოგიური სიახლე არ არის ბარიერი, პირიქით, შემეცნების, თვითგანვითარებისა და ახალი უნარების დაუფლების შესაძლებლობაა. ამ წერილის დაწერის იდეაც, სწორედ მათ გამო გამიჩნდა.
„რონალდო თუ მესი?“ – ამ შეკითხვით დაიწყო ჩემი შვილის დიალოგი ChatGPT-თან ერთი წლის წინ და გაგრძელდა იმით, რომ დღეს უკვე გარკვეული პერიოდულობით მისთვის AL ერთგვარი ციფრული მეგზური გახდა სასწავლო პროცესში. ხელოვნურ ინტელექტზე დაფუძნებული პლატფორმები მოსწავლეს ეხმარება, მისგან მიიღოს პერსონალიზებული რჩევები, რომელიც შეესაბამება მის ინტერესებსა და სწავლის დონეს; ეხმარება, ნათელი მოჰფინოს ბუნდოვან საკითხებს და რთული საკითხები მისთვის მარტივი და გასაგები გახადოს.
AI ჩატბოტების გამოყენება მოსწავლეებს გაუადვილებს დავალებების შესრულებას, დაეხმარება დამოუკიდებელი კვლევა-ძიების უნარების მოპოვებაში, რათა მან თავად გადაჭრას ის პრობლემები, რომლებიც სასწავლო პროცესის მიმდინარეობისას ჩნდება. ჩატბოტების გამოყენება პლაგიატთან დაკავშირებულ გამოწვევებსაც შეიცავს, თუ მოსწავლეები გადაწყვეტენ ხელოვნური ინტელექტის მიერ დაწერილი მასალა საკუთარ ნაშრომად წარმოადგინონ. ამიტომ, მნიშვნელოვანია, მოსწავლეებმა ჩატბოტების სასარგებლოდ და პატიოსნად გამოყენება ისწავლონ და ეს იყოს მათი დამხმარე საშუალება სწავლის პროცესში და არა კოპირების მარტივი საშუალება.
„სხვა დროს, თუ რთულ დავალებას უბრალოდ შევეშვებოდი, გვერდზე გადავდებდი რვეულს და შემდეგ არც გაკვეთილზე იქნებოდა იმის დრო, მასწავლებლისთვის მეკითხა, რაღაც რატომ ვერ გავიგე და ბოლოს საერთოდ ვერაფერს გავიგებდი, ახლა შემიძლია ასე უკეთესად გავერკვე. ეს იმას კი არ ნიშნავს, რომ მე არ ვაზროვნებ, პირიქით, კარგად ვაზროვნებ და უფრო მეტი ინფორმაციის მიღება შემიძლია იმაზე, რაც მაინტერესებს“, – დამამშვიდა ჩემმა 12 წლის შვილმა, როდესაც, საფუძვლიანად ან იქნებ უსაფუძვლოდაც შევშფოთდი მისი გამოყენების შედეგებზე. და მაინც, მნიშვნელოვანია, დავფიქრდეთ და მოსწავლეებიც დავაფიქროთ იმაზე, როგორ შეიძლება ჩატბოტების გონივრულად გამოყენება და რა ტიპის გამოწვევები არსებობს ამ მხრივ. თუმცა მნიშვნელოვანია, გავითვალისწინოთ ისიც, რომ ამ გამოწვევების არსებობა არ უნდა გახდეს მისი აკრძალვის მიზეზი, რადგან დაინტერესებული მოსწავლისთვის, რომელიც ფლობს ტექნიკურ უნარ-ჩვევებს, ეუფლება კვლევა-ძიების გამოცდილებას, ეს მისთვის დამატებითი ინფორმაციის წყაროა და აკრძალვით უფრო მეტად დავაზარალებთ ამ პროცესს.
როგორც მშობელმა, ძალიან კარგად ვიცი, რომ მოსწავლეს ისე არაფერი ეზარება, როგორც წერითი დავალების შესრულება. ურჩევნია დაისწავლოს ტექსტი, დრო დაუთმოს მის კითხვას, მაგრამ როდესაც წერაზე მიდგება საქმე, მის წინაშე გადაულახავი ზღუდედ წამოიმართება ცარიელი ფურცელი. ცხრა მთის გადალახვის, ცხრათავიანი გველეშაპის მოკვლის და საბედისწერო გზების გავლის შემდეგ მართლა შესაძლებელია, მოსწავლემ დაწეროს რაღაც. მაგრამ თუ ის იოლ გზას მიაგნებს ამ პროცესის გასამარტივებლად, ამაზე უარს ნამდვილად არ იტყვის. წერა რთული პროცესია, არა მარტო მოსწავლისთვის, ზოგადად რთული სამუშაოა, რომელიც მოითხოვს დიდ კონცენტრაციას, ლექსიკურ მარაგს, ლექსიკური ერთეულების მოქნილობას და ასევე შემოქმედებითობას, რომელიც ნაწერს ანიჭებს ინდივიდუალურ ხასიათსა და უნიკალურობას. ამიტომ, შესაძლებელია ჩატბოტი დაეხმაროს მოსწავლეს ტექსტის სტრუქტურის გამართვაში, თუმცა ტექსტი უშუალოდ მოსწავლემ უნდა დაწეროს.
არსებობს ასეთი მოსაზრებაც, რომ თუ მოსწავლეები ძალიან ხშირად გამოიყენებენ ხელოვნურ ინტელექტს ტექსტების დასაწერად, ამან შეიძლება შეაფერხოს მათი შემოქმედებითი უნარების განვითარება. ინფორმაციის სწრაფად და ერთი ხელის მოსმით მოპოვებამ შესაძლოა შეამციროს სიღრმისეული შესწავლის სურვილი და კრიტიკული ანალიზის უნარი, კრიტიკული აზროვნება, პრობლემის გადაჭრის გზების ძიება. კვლევის უნარები კი გამჭოლი კომპეტენციებია, რომლის განვითარება მნიშვნელოვანია ცხოვრების ყველა ეტაპზე. ამიტომაც, ჩატბოტის გამოყენება შესაძლოა იმ შემთხვევაში, როცა მოსწავლე აცნობიერებს მის სწორ მნიშვნელობას, ფუნქციასა და დანიშნულებას.
რა უნდა ვიცოდეთ, სანამ ჩატბოტებს გამოვიყენებთ?
ChatGPT-სგან პასუხის მოლოდინში, სანამ ის მონაცემებს ელვის სისწრაფით ამუშავებდა, ყავა მოვწრუპე და აი, პასუხიც:
ჩატბოტები სხვადასხვა მიზნისთვის გამოიყენება, იმისათვის, რომ მათი გამოყენება ეფექტური და ეთიკური იყოს, უნდა ვიცოდეთ რამდენიმე საკითხი:
მიზანი და ფუნქცია
ჩატბოტები სხვადასხვა მიზნისთვის გამოიყენება, მაგალითად, მომხმარებლის დახმარება, ინფორმაციის მოწოდება ან დავალებების ავტომატიზაცია. მნიშვნელოვანია, გვესმოდეს, რა შეუძლია და რა არ შეუძლია ჩატბოტს, რათა ზედმეტი მოლოდინები არ გვქონდეს.
მონაცემების უსაფრთხოება
ჩატბოტებს ხშირად სჭირდებათ მომხმარებლის მონაცემებზე წვდომა, რაც შეიძლება შეიცავდეს პირად ინფორმაციას. მნიშვნელოვანია გავიგოთ, როგორ ხდება მონაცემების დაცვა და ვის აქვს მათზე წვდომა. საჭიროა წაკითხვა და გააზრება იმ პირადი ინფორმაციის დამუშავების პოლიტიკის, რომელსაც პლატფორმა გვთავაზობს.
სიზუსტე და შეცდომები
ჩატბოტები 100%-ით სანდო არ არიან. მათ შეიძლება გასცენ არაზუსტი ინფორმაცია, ამიტომ ყოველთვის საჭიროა მიღებული ინფორმაციის გადამოწმება სანდო წყაროებიდან.
ეთიკური გამოყენება
ჩატბოტების ეთიკური გამოყენება მნიშვნელოვანია. აკადემიურ სფეროში ჩატბოტის გამოყენება უნდა მოხდეს ისე, რომ ხელი შეეწყოს სასწავლო პროცესს და არა ინფორმაციის ავტომატურ კოპირებას ან პლაგიატს.
კიდევ ერთი შეკითხვაც დავუსვი:
როგორ გამოიყენონ ChatGPT და სხვა AI ჩატბოტები მოსწავლეებმა დავალების შესრულების დროს?
მოსწავლეებს ჩატჯიპიტი შეიძლება, დაეხმაროს სხვადასხვა დავალების შესრულებაში, თუ ის სწორად და გონივრულად გამოიყენებს მას. არსებობს რამდენიმე გზა მისით სარგებლობისას:
- ინფორმაციის მოძიება: ChatGPT-ს შეუძლია დაეხმაროს მოსწავლეებს თემების უკეთ გაგებაში. მაგალითად, მას შეუძლია რთული კონცეფციების ახსნა მარტივ ენაზე ან სხვადასხვა წყაროს მოტანა.
- დავალებების დაგეგმვა: მას შეუძლია, დაეხმაროს მოსწავლეებს, შექმნან და დაგეგმონ თავიანთი დავალებები ეტაპობრივად, რათა დავალების შესრულება უფრო მარტივად წარიმართოს.
- საკითხების განხილვა. ChatGPT-ის განხილულ საკითხებს მოსწავლეები უკეთ გაიგებენ, თუმცა მნიშვნელოვანია, რომ მოსწავლეებმა ისწავლონ, როგორ გააკრიტიკონ და გადაამოწმონ მოპოვებული ინფორმაცია.
- ChatGPT-ს შეუძლია, დაეხმაროს მოსწავლეს გრამატიკული ან სტილისტური შეცდომების აღმოჩენაში, რაც დაეხმარება მას თავიანთი ტექსტების რედაქტირებაში.
მიუხედავად მრავალი სიკეთისა, მნიშვნელოვანია, მოსწავლეებმა არ გამოიყენონ AI პლატფორმები ისე, რომ მთლიანად მასზე იყვნენ დამოკიდებულნი. ისინი უნდა შეეცადონ დამოუკიდებლად აზროვნებას და პრობლემის გადაჭრას, და AI ჩატბოტები გამოიყენონ, როგორც მხოლოდ დამხმარე საშუალება, როგორც ციფრული მეგზური სასწავლო პროცესში.
