გარემოსდაცვითი პრობლემები XXI საუკუნის ერთ-ერთ უმთავრეს გამოწვევად მიიჩნევა. ჰაერის, წყლის, ნიადაგის დაბინძურება, კლიმატის ცვლილება და მისი გავლენა ადამიანსა თუ ეკოსისტემაზე სათავეში უდგას თანამედროვე სამყაროს დღის წესრიგს.
შევეცდები, ლიეტუვის მაგალითზე გაჩვენოთ, როგორ შეიძლება, პატარა ინიციატივამ მასშტაბური შედეგები მოუტანოს ქვეყანას და შეცვალოს მოსახლეობის ქცევა. ასევე გაგაცნობთ ორგანიზაციას „სადაგი“, რომელსაც მიზნად საქართველოს დალაგება აქვს დასახული.
ინიციატივა „Mes Darom“ – ანუ ჩვენ ვაკეთებთ
საბჭოთა წარსულის მქონე ლიეტუველებს დამოუკიდებლობის აღდგენის შემდეგ გარემოს დაბინძურების პრობლემა მემკვიდრეობით ერგოთ. მოსახლეობა ნარჩენებს პირდაპირ ქუჩაში ყრიდა. წლების განმავლობაში სახელმწიფო უწყებები თუ აქტიური საზოგადოების წარმომადგენლები ცდილობდნენ, აემაღლებინათ მოსახლეობის ცნობიერება და მოეგვარებინათ დაბინძურების საკითხი, მაგრამ უშედეგოდ.
რამდენიმე ხნის წინ ლიეტუვაში წამოიწყეს კამპანია „Mes Darom“, რომელიც მალევე იქცა პოპულარულ გარემოსდაცვით ინიციატივად. ყოველწლიური მოხალისეობრივი კამპანია ფოკუსირებულია საჯარო სივრცეების დასუფთავებასა და გარემოსდაცვითი ცნობიერების ამაღლებაზე. იგი შეიქმნა გლობალური მოძრაობის მოდელის მიხედვით, რომელიც 2008 წელს ესტონეთიდან დაიწყო და ცნობილია როგორც „Let’s Do it“.
კამპანიის ფარგლებში მოხალისეები და დაინტერესებული პირები იკრიბებიან ნარჩენების შესაგროვებლად. დასუფთავების აქციები ტარდება ტყეებში, პარკებსა და სკვერებში, მდინარეებსა და მათ კალაპოტებში, ზღვის სანაპიროზე და საზოგადოებრივი თავშეყრის სხვა ადგილებში.
ინიციატივა ითვალისწინებს:
- დასუფთავების ყოველწლიური ეროვნული ღონისძიების ორგანიზებას ცალკეული ინდივიდების, ოჯახების, სკოლების, ბიზნესისა და სამთავრობო ინსტიტუტების ჩართულობით;
- მოსახლეობაში სამოქალაქო პასუხისმგებლობისა და გარემოსდაცვითი პრობლემების ადვოკატირებას;
- გარემოსდაცვითი განათლების წახალისებას. დასუფთავების ღონისძიებების გარდა, ინიციატივის ფარგლებში ხშირად იმართება სამუშაო შეხვედრები, საინფორმაციო კამპანიები და მზადდება საგანმანათლებლო მასალები საზოგადოების ცნობიერების ამაღლებისა და მდგრადი პრაქტიკის დანერგვის წახალისების მიზნით;
- თანამშრომლობას სხვადასხვა სუბიექტთან, მათ შორის – გარემოსდაცვით არასამთავრობო ორგანიზაციებთან, ადგილობრივ მუნიციპალიტეტებსა და ბიზნესებთან. ეს პარტნიორობა ხელს უწყობს ინიციატივის გავლენის გაძლიერებას და ღონისძიებათა წარმატებულ ორგანიზებას. ინიციატივა იზიარებს სხვა ქვეყნების მსგავს მოძრაობათა საუკეთესო პრაქტიკას და მონაწილეობს გლობალურ დასუფთავების კამპანიებში.
ინიციატივა „Mes Darom“-ის წარმატების შედეგად ქვეყანაში გარემოს დაბინძურების პრობლემები აღმოიფხვრა. დღეს ქვეყანა დაბინძურების ნულოვან მაჩვენებელზეა. ამ ყველაფერს დაემატა ნარჩენების მართვის წარმატებული მოდელების დანერგვა – დაიწყო გარემოდან ამოღებული და საყოფაცხოვრებო ნარჩენების გადამუშავება.
მიმდინარე წლის ივნისში ლიეტუვაში, პატარა ქალაქ სკაუდვილეში, პროგრამა „ერაზმუს+“-ის ტრენინგის ფარგლებში, განვიხილეთ ინიციატივა „Mes Darom“. ლიეტუველი ახალგაზრდების თქმით, მთავარი, რაც კამპანიამ შესძინა ქვეყანას, მოსახლეობის დამოკიდებულების ცვლილება იყო. ადამიანებმა დაინახეს, რომ მათი თანამოქალაქეები მათ მიერ გარემოში დაყრილი ნარჩენების შესაგროვებლად ერთიანდებოდნენ, დროსა და რესურსებს ხარჯავდნენ. თანდათან კამპანიამ ისეთი ხასიათი მიიღო, რომ კერძო ბიზნესი და სახელმწიფო უწყებები საკუთარი სურვილით ჩაერთო დასუფთავების აქციებში. ამას აკეთებდნენ არა მოსაჩვენებლად ან რომელიმე მწვანე დღესთან დაკავშირებით, არამედ ჩვეულებრივ სამუშაო დღეებშიც.
მეორე შედეგი იყო კლასიკური დასუფთავების აქციის სახეცვლილება და მისი ქცევა დღესასწაულად, ზეიმად. კამპანიის ავტორებმა აქციებში ჩართეს სპორტული შეჯიბრებები, ტრადიციული სამზარეულოს გაცოცხლება, მუსიკა, თამაშები და სხვა.
დღეს ლიეტუვაში დასუფთავების აქცია საზეიმო მოვლენა რომ არის, საკუთარი თვალით ვნახე. მაგალითად, პატარა ქალაქ სკაუდვილეში ჩვენ მიერ ჩატარებული დასუფთავების აქცია მოიცავდა სპორტულ და შემეცნებით აქტივობებს, რაც ჩართულობის ზრდის დამატებითი მოტივატორია. დაახლოებით ოთხსაათიანი აქციის შედეგად ძლივს გავავსეთ ორი 60-ლიტრიანი ნაგვის ცელოფანი.
https://youtu.be/tnse66zZS88?si=sWrREjEQkmNzc-Eq
საქართველოს დამლაგებელთა გილდია (სადაგი)
საქართველოში მსგავსი კამპანია საქართველოს დამლაგებელთა გილდიამ წამოიწყო. „სადაგი“ არის მოხალისეთა გაერთიანება, რომელიც მიზნად ისახავს ქვეყნის დასუფთავებას და მისი ბუნების დაცვა-გაჯანსაღებას. საზოგადოებრივი ორგანიზაციის საქმიანობა საზოგადოებრივ საწყისებზე დგას.
„სადაგის“ კამპანიის ერთ-ერთ მთავარ მიმართულებად იქცა სკოლა, მოსწავლე და მასწავლებელი. სწორედ ამ მიზნით დაიწყო კამპანია „მე ვალაგებ საქართველოს“, რომელშიც სხვადასხვა რეგიონის სკოლები ჩაერთნენ. ამ კამპანიის ფარგლებში სკოლებმა მიიღეს დასუფთავების აქციებისთვის საჭირო ინვენტარი და ხემსი მოსწავლეებისთვის.
რას მოიცავს სადაგის ერთდროული დალაგების ფესტივალები?
- პერიოდულად ირჩევა რეგიონები, სადაც ერთდროულად იმართება დასუფთავების აქციები;
- ერთდროული დასუფთავების აქციები გულისხმობს 2-3 დღის განმავლობაში დიდი რაოდენობის (50-60) აქტივობათა განხორციელებას;
- „სადაგი“ ამარაგებს სკოლებს დასუფთავებისთვის საჭირო ინვენტარით, წყლითა და ხემსით;
- სადაგის წარმომადგენლები მასწავლებლებს უტარებენ ინსტრუქტაჟს უსაფრთხოების წესების დაცვის შესახებ;
- კამპანია ახალისებს ადგილობრივ თვითმმართველობებთან თანამშრომლობას.
დასუფთავების აქციების დროს მზადდება ვიდეორგოლები, რომლებიც ემსახურება გარემოსდაცვითი პასუხისმგებლობის გააზრებასა და ამაღლებას. დალაგების ფესტივალებში ერთვებიან ცნობილი სახეები.
კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი მიმართულებაა დალაგებისა და ეკოლოგიური ფესტივალების მოწყობა. ბოლოს ასეთი ფესტივალი 2024 წლის ივნისში გაიმართა დაბა ბაკურიანში და 52 000 ლიტრი ნარჩენი შეგროვდა.
ლიეტუველების ინიციატივა „Mes Darom“ და „სადაგის“ საქმიანობა საქართველოში აჩვენებს, რომ გარემოსდაცვითი პრობლემების გადაჭრა შესაძლებელია. მთავარია სამუშაოს სწორად დაგეგმვა, რესურსების გადანაწილება და სხვადასხვა თემის მობილიზება.
გამოყენებული რესურსები:
