2003 წლის 15 მარტს ჟურნალმა „ეკონომისტმა“ გამოაქვეყნა სტატია პროვოკაციული სათაურით „გეოგრაფიის შურისძიება“.
გულუბრყვილო იყო იმის ვარაუდი, რომ ინტერნეტის გლობალური წვდომა გეოგრაფიას არარელევანტურს გახდიდა. ტექნოლოგიები ვირტუალურ და ფიზიკურ სამყაროებს უფრო მეტად აკავშირებს, ვიდრე ოდესმე. ინტერნეტის ბუმის პირველ დღეებში ბევრს ლაპარაკობდნენ „დისტანციის სიკვდილზე“, რომ გლობალური ციფრული ქსელის გაჩენა ბოლოს მოუღებდა ფიზიკურ თუ გეოგრაფიულ შეზღუდვებს. იყო ამაში გარკვეული სიმართლეც. ელექტრონულმა ფოსტამ იაფი და მარტივი გახადა ადამიანებთან მუდმივი კონტაქტის შენარჩუნება, მიუხედავად იმისა, თუ სად ცხოვრობდნენ ისინი, თუნდაც მსოფლიოს სხვადასხვა მხარეს. კომპანიებს შეეძლოთ მომხმარებლებთან და თანამშრომლებთან ურთიერთობა, სადაც არ უნდა ყოფილიყვნენ. საერთო ინტერესების მქონე ადამიანებს მთელი მსოფლიოდან უკვე შეეძლოთ ონლაინ რეჟიმში შეკრება და აზრის გაზიარება. გეოგრაფიული მდებარეობა შეიძლება განისაზღვროს GPS-ის საშუალებით. ვირტუალურმა სამყარომ გადაფარა და გადაკვეთა რეალური სამყარო, რომელშიც ჩვენ ვცხოვრობთ.
სინამდვილეში, გეოგრაფია შორს არის სიკვდილისაგან. მიუხედავად იმისა, რომ ხშირად სასარგებლოა ინტერნეტის, როგორც პარალელური ციფრული სამყაროს გამოყენება, მისი მომხმარებლები ცხოვრობენ რეალურ სამყაროში, სადაც გეოგრაფიის საზღვრები ჯერ კიდევ მოქმედებს, და ეს საზღვრები ვრცელდება ონლაინ. კონკრეტული ადგილის შესაბამისი ინფორმაციის, ან კონკრეტულ ინფორმაციასთან დაკავშირებული მდებარეობის მოძიება ყოველთვის არ არის ადვილი. ამან გამოიწვია ინოვაციების მოზღვავება, განვითარდა ახალი ტექნოლოგიები ვირტუალური და ფიზიკური სამყაროების დასაკავშირებლად.
ზემოთაღნიშნული სტატია ძირითადად ეხება იმას, თუ რა როლი შეასრულა ტექნოლოგიების გამოყენებამ „გეოგრაფიის გადარჩენაში“. მე სხვა მიმართულებით მინდა ავხსნა გეოგრაფიის გაცოცხლება და აქტუალობა. ჩემთვის გეოგრაფიის „შურისძიება“ ბუნების „შურისძიებასთან“ ასოცირდება, ბუნებრივი კატაკლიზმებით რომ არის გამოხატული. გეოგრაფია არის მეცნიერება, რომლის გამოც მოსწავლეებს (ადამიანს) უწევთ გაუმკლავდეთ უზარმაზარ და მრავალფეროვან საგანს, რისთვისაც აუცილებელია იდეების ანალიზის, სინთეზის, ასოციაციისა და კლასიფიკაციის უნარები.
გეოგრაფიის და ზოგადად სოციალურ მეცნიერებათა სწავლება ჯერ კიდევ ძალიან არის დაკავშირებული სწავლა-სწავლების ტრადიციულ პროცესებთან, სადაც მოსწავლეებმა უნდა დაიმახსოვრონ ახალი შინაარსი, მდინარეები, მთები, ქვეყნები, ბრძოლები, რევოლუციები, მეფეები ან დედოფლები. ზოგჯერ მოსწავლეები ფიქრობენ, რომ გეოგრაფია მოსაწყენია, რადგან ის საერთოდ არ არის დაკავშირებული ყოველდღიურ ცხოვრებასთან და არ ხსნის რეალურ პრობლემებს. სოციალურ მეცნიერებათა განათლებამ უნდა დაუკავშიროს გეოგრაფიული ცოდნა ახალ გამოწვევებსა და საფრთხეებს, რომელთა წინაშეც დგას რეალური საზოგადოება (Osler and Starkey, 2005).
თითქმის 80 წლის წინ სმიტმა (ციტატა 1945) განიხილა გეოგრაფიის გაკვეთილების ფარგლებში გეოგრაფიული აზროვნების ჩამოყალიბება და თქვა, რომ ეს დაეხმარება მოსწავლეებს გახდნენ მიზანმიმართული მოაზროვნეები, წარმატებულები და არა „ანიმაციური საცნობარო წიგნები“. მან აღწერა შეერთებულ შტატებში მოსწავლეთა გეოგრაფიული აზროვნების ცუდი მდგომარეობა და წუხდა იმის გამო, თუ როგორ ისწავლებოდა გეოგრაფია. ჩვენ როგორ ვასწავლით? რას ვასწავლით და რატომ? კვლავ ისმის წუხილი იმის შესახებ, რომ აღარ ვასწავლით ქვეყნებს, დედაქალაქებს … არ მოგვწონს სახელმძღვანელოები, ვიწუნებთ ეროვნულ სასწავლო გეგმას (თუ კი ვიცნობთ საერთოდ)…
დამსაქმებლები სულ უფრო მეტად არიან შეშფოთებულნი საშუალო სკოლის კურსდამთავრებულების ცოდნითა და უნარებით, მათგან მოელიან, რომ მონაწილეობა მიიღონ არსებითად უწყვეტი სწავლის პროცესში. ცოდნა და უნარები უნდა შენარჩუნდეს, განახლდეს და შეიცვალოს.
ვირტუალური სამყაროს ხელმისაწვდომობა და ინტელექტუალური გამოყენება დიდ უპირატესობას ანიჭებს სივრცით აზროვნებას ყოველდღიურ ცხოვრებაში, სამუშაო ადგილზე და მეცნიერებაში.
დღესდღეობით მეცნიერები დიდწილად თანხმდებიან გეოგრაფიული აზროვნების მნიშვნელობაზე. მკვლევართა აბსოლუტური უმრავლესობა თვლის, რომ გეოგრაფიული აზროვნება გადამწყვეტ როლს თამაშობს სამყაროს კონცეპტუალიზაციაში (ჩანაფიქრის განხორციელებაში), რადგან გვეხმარება გავიგოთ მისი სირთულე და უკეთ გავიგოთ მისი განუზომელი კანონზომიერებები. ამგვარ აზროვნებას დიდი მნიშვნელობა აქვს და ის ითვლება ბუნებრივად (Brooks et al., Citation2017).
გეოგრაფიული აზროვნება ხშირად განიხილება, როგორც გეოგრაფიის განათლების ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი შედეგი.
გეოგრაფიული აზროვნება კიდევ უფრო მნიშვნელოვანი ხდება თანამედროვე ანთროპოგენურ კონტექსტში. ამ ეპოქაში, რომელიც განპირობებულია ადამიანური საქმიანობით, გეოგრაფიული აზროვნება გვაძლევს ძალას, ხელი შევუწყოთ უფრო მდგრად მომავალს. ამრიგად, გეოგრაფიული აზროვნების შეფასება და განვითარება პრიორიტეტული უნდა იყოს. (ლამბერტი, Citation2023).
გარდა ამისა, სკოლებში გეოგრაფიული აზროვნების დანერგვა ერთ-ერთი მიდგომაა გეოგრაფიის აღწერითი, ფაქტებზე დაფუძნებული გამოსახულების ჩანაცვლებისთვის. როგორც ჯექსონმა (Citation2006) აღნიშნა, გეოგრაფიული აზროვნების ძალის დემონსტრირება შეიძლება ასევე შეეხოს გეოგრაფიის მოძველებულ შინაარსს, შეცვალოს სტუდენტების რაოდენობის მზარდი ვარდნა და გეოგრაფიის შესახებ მცდარი წარმოდგენები.
მიუხედავად იმისა, რომ გეოგრაფიული აზროვნების კვლევის სფერო საკმაოდ განვითარდა სმიტის სტატიის შემდეგ (1945), მისი ზოგიერთი გადამწყვეტი კითხვა გადაუჭრელი რჩება. გეოგრაფიული აზროვნების მნიშვნელობის მიუხედავად, არ არსებობს თანმიმდევრული კონსენსუსი იმის თაობაზე, თუ რა არის ის სინამდვილეში ან როგორ უნდა განვითარდეს და შეფასდეს სკოლებში. შესაბამისად, მრავლადაა გეოგრაფიული აზროვნების გარშემო განსხვავებული განმარტებები, მიდგომები და კონცეპტუალიზაცია (მაგ., ბრუკსი და სხვ., Citation2017).
ზოგადად გეოგრაფიის სფეროში, გეოგრაფიული აზროვნება ჩვეულებრივ ასოცირდება გეოგრაფიის პარადიგმების ცვალებადობასა და განვითარებასთან და ძირითადად დაკავშირებულია ისეთ სახელებთან, როგორებიცაა კარლ რიტერი, ფრიდრიხ რატცელი, რიჩარდ ჰარტსორნი, ვიდალ დე ლა ბლაშე და ა.შ., გეოგრაფიულ განათლებაში გეოგრაფიული აზროვნება უმეტესად გეოგრაფის მსგავსად აზროვნების შემეცნებით პროცესს გულისხმობს.
გეოგრაფიული აზროვნება ხშირად მოიხსენიება სხვა ცნებების კონტექსტში, როგორიცაა სივრცითი აზროვნება (მაგ., Metoyer & Bednarz,ციტატა2017 ), ურთიერთობით აზროვნება (მაგ., Karkdijk et al.,ციტატა2019a ), სისტემური აზროვნება (კოქსი და სხვ.,ციტატა2019b ,ციტატა2019a ), გეოგრაფიული მსჯელობა (Karkdijk et al.,ციტატა2019b ), გეოგრაფიული წიგნიერება (Favier & Van der Schee,ციტატა2014 ). მიუხედავად იმისა, რომ გეოგრაფიული აზროვნება ამ ცნებებთან საერთო მახასიათებლებს იზიარებს, ის მაინც განიხილება, როგორც თვითკმარი კონცეფცია, რომელიც დამოუკიდებლად დგას.
ვინაიდან გეოგრაფიული განათლება ფოკუსირებულია ადამიანისა და გარემოს ურთიერთქმედებებზე და იმაზე, თუ როგორ იცვლება მდებარეობის მიხედვით (van der Schee et al. 2014 ), იგი შეესაბამება ჰოლისტიკურ (ელემენტარული კავშირები), დროით (განვითარების ცვლილებები) და სივრცით (რეგიონული მახასიათებლები) მახასიათებლებს, რომლებიც ხაზგასმულია გეოგრაფიული სინთეზური აზროვნებით. (ვეი და ჟუ, 2018 ). გეოგრაფიული განათლების კონტექსტში, გეოგრაფიული სინთეზური აზროვნების განვითარება საშუალებას აძლევს სტუდენტებს გაიგონ რთული გეოგრაფიული სისტემები, ასევე გარემოსდაცვითი მდგრადობისა და ადამიანის კეთილდღეობის მდგრადობის საკითხები და ეხმარება მოსწავლეებს გაუმკლავდნენ სწრაფად ცვალებად, ურთიერთდამოკიდებულ და რთულ სამყაროს (Bednarz et al. 2013 ). ამიტომ გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს გეოგრაფიული სინთეზური აზროვნების განვითარებას.
გეოგრაფიული აზროვნების უნარების განვითარება აქტუალურია საშუალოდან უმაღლეს განათლებამდე (Karkdijk et al., 2013), რადგან ისინი ეხმარებიან სტუდენტებს გააუმჯობესონ და გადალახონ გეოგრაფიის უბრალო აღწერა (არაია და კავალკანტი, 2018). განსაკუთრებით მას შემდეგ რაც კლიმატის ცვლილებისა და გარემოს განადგურების აქტუალური საკითხების შესწავლა დაიწყეს.
მკვლევართა ყურადღება მიიპყრო საზოგადოების განვითარებასა და ეკონომიკას შორის არსებული სივრცითი ურთიერთკავშირმა;
გეოგრაფიული აზროვნების ცნებები შეიძლება განახლდეს.
გეოგრაფიული აზროვნების კონცეფციებით სწავლა-სწავლის მნიშვნელობა განპირობებულია ახალი საგანმანათლებლო შესაძლებლობებით, რომლებიც მათ საშუალებას აძლევს გახსნას: სოციალური მეცნიერების განათლების ახალი მეთოდოლოგიების შემუშავება, როგორც გლობალური პროექტები, რთული პროცესების გაგება მონაცემთა დამახსოვრების ნაცვლად, სკოლის ცოდნის დაკავშირება ყოველდღიურობასთან, ცხოვრებასთან, საველე სამუშაოების ხელშეწყობა, თანამშრომლობა და კვლევა გეოგრაფიის გაკვეთილებზე და სკოლებში მიმდინარე სოციალური საკითხების განხილვა, როგორიცაა ომები, პოლიტიკური პოპულიზმი, ლტოლვილები, კლიმატის ცვლილება, ეკონომიკური კრიზისი, მასობრივი ტურიზმი, გარემოს განადგურება, დაბინძურება, მიგრაცია, მემკვიდრეობის შენარჩუნება, სიღარიბე ან შიმშილი განვითარებად საზოგადოებებში.
ასეთია გეოგრაფიის „შურისძიება“, რომელიც ჩვენგან მოითხოვს სიყვარულსა და მზრუნველობას იმ გარემოს მიმართ, რომლის გადარჩენაც ჩვენი და მომავალი თაობების ვალდებულებაა.
გამოყენებული ინტერნეტგვერდები:
https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/10382046.2024.2354097?src=exp-la#d1e277
https://viva.pressbooks.pub/humangeog/chapter/thinking-geographically/
https://www.jstor.org/stable/40571301 ; https://www.nature.com/articles/s41599-024-03312-x
https://nap.nationalacademies.org/read/11019/chapter/7#111
