Работа с художественным текстом на примере сказок
თემა:
მსოფლიოს ხალხთა ზღაპრები
მიზანი:
. მსოფლიოს ხალხთა ზღაპრების გაცნობა;
. ტრადიციების მსგავსებისა და განსხვავებების გამიჯვნა;
. წაკითხული ზღაპრის გაგება-გააზრება, სელექციური კითხვა (ინფორმაციის
მიზანმიმართული მოძიება).
გამოწვევის
სტადია
მასწავლებელს დაფაზე ჩამოწერილი აქვს საკვანძო სიტყვები: волшебный, царь, жили-были,
колдун, дракон, превращение, принцесса, бал. იგი სთავაზობს მოსწავლეებს,
ამოიცნონ გაკვეთილის თემა, ისაუბრონ საყვარელ ზღაპრებზე, ზღაპრის გმირებზე,
მსოფლიოს ხალხთა ზღაპრების მსგავსებასა და განსხვავებებზე (კითხვები დაისმის კლასის
დონის, ლექსიკური მარაგისა და მოსწავლეთა ინტერესების გათვალისწინებით).
* აქ მნიშვნელოვანია მოტივაციის, სამუშაო განწყობის შექმნა;
* გათვალისწინებულ უნდა იქნეს კლასის ლექსიკური მარაგი, რათა გაკვეთილი
კითხვა-თარგმანში ვარჯიშად არ გადაიქცეს.
გააზრების
სტადია
მასწავლებელი არიგებს ტექსტს და სთხოვს მოსწავლეებს, დააკვირდნენ სათაურს, წაიკითხონ
პირველი აბზაცი და თქვან, რომელი ზღაპარი გაახსენდათ (ასოციაციურად). ლექსიკაზე სამუშაოდ
მას დაფაზე წინასწარ აქვს ჩამოწერილი შედარებით რთული სიტყვები.
მოსწავლეები კითხულობენ ნაწილებად დაყოფილ ტექსტს და მარკერით მონიშნავენ მსგავსებებსა
და განსხვავებებს. თავდაპირველად, მეთოდის აპრობირებისას, აჯობებს, ეს ერთობლივად გაკეთდეს
ხმამაღლა კითხვითა და მონიშვნებით, მერე კი წყვილში ან ინდივიდუალურად.
რეკომენდებულია, მშობლიური ენის ჩარევა მინიმუმამდე დავიყვანოთ – ვთარგმნოთ
მხოლოდ გამოუვალ მდგომარეობაში.
თვალსაჩინოებისთვის, ვადარებთ ერთმანეთს ინდურ ზღაპარსა და პუშკინის „ოქროს
თევზს”, რომლის ადაპტირებული ვარიანტი სტატიის მე-2 ნაწილში შემოგთავაზეთ.
მუშაობის
პრინციპი: კითხვისას მოსწავლეები
ერთი ფერის კალმით ან მარკერით მონიშნავენ განსხვავებებს. მაგ., рыба- рыбка,
большая река и синее море. თან სიტყვა (განსხვავებული) მეორე ზღაპრიდან შეიძლება
სქოლიოს მეთოდით ტექსტის (სიტყვის) გასწვრივ ჩაიწეროს მინდორზე. სხვა ფერის კალმით
შეიძლება მოინიშნოს მსგავსებები. მაგ., ორივე ზღაპარშია старик и старуха, бедно
жили, рыбу ловили და ა. შ.
რეფლექსიის სტადია
ტექსტზე მუშაობის შემდეგ მოსწავლეები ინდივიდუალურად ან ჯგუფებად ადგენენ
დიაგრამას.
* მეთოდის დანერგვისას რეკომენდებულია,
კლასმა ერთობლივად შეადგინოს დიაგრამა დაფაზე ან ფორმატზე. შემდეგ, როდესაც ამ მეთოდის
გამოყენებას მოსწავლეც და მასწავლებელიც შეეჩვევიან, შეიძლება წყვილებად ან ჯგუფებად
მუშაობაც.
* კითხვის პროცესში მოსწავლეებმა ცალ მხარეს უნდა ამოიწერონ პირველი ზღაპრის
განსხვავებები, მეორე მხარეს – ის, რაც მხოლოდ მეორე ზღაპარში შეხვდათ, ხოლო შუაში
– რაც ორივე ზღაპრისთვის საერთოა. რეალური სურათის დასანახავად სასურველია,
დიაგრამა ფერებში იყოს შესრულებული.
* შემდეგ მოხდება დიაგრამის გარჩევა/შეჯერება.
საშინაო
დავალება
საშინაო დავალებად სამი ტიპის თხზულება შეიძლება დაიწეროს. ეს დამოკიდებულია
იმ გრამატიკულ მასალაზე, რომელიც მოსწავლეებს უკვე აქტივში აქვთ (შეუძლიათ, გამოიყენონ
წერის დროს).
* Глаголы прошедшего времени – „Однажды я поймал золотую рыбку…”;
* Глаголы будущего времени – „Когда я
поймаю золотую рыбку…“;
* Глаголы условного наклонения – «Если бы я поймал золотую рыбку…”
შედარებითი დიაგრამის მეთოდის გამოყენებით მასწავლებელს შეუძლია ნებისმიერ
კლასში ჩაატაროს გაკვეთილი. აუცილებლად უნდა იქნეს გათვალისწინებული მოსწავლეთა დონე,
შეირჩეს დონის შესაბამისი ტექსტი, ყურადღება მიექცეს ლექსიკას, გრამატიკულ მასალას.
ტექსტის შერჩევა შეიძლება სხვა რესურსიდანაც და არა მხოლოდ სახელმძღვანელოდან.
ტექსტი
მასწავლებლისთვის (აღნიშვნებით)
განმარტება: ზღაპრებს შორის მსგავსება გამუქებული შრიფტით არის
მონიშნული, ინდური ზღაპრისთვის დამახასიათებელი განსხვავებები – კურსივით,
პუშკინის ზღაპრის მაგალითი – ფრჩხილებში.
Золотая рыба (рыбка)
На берегу большой реки (синее море) жили в ветхом шалаше (землянке) старик да старуха. Бедно жили они: каждый
день старик отправлялся на реку рыбу ловить, старуха эту рыбу варила или
на углях пекла. Не поймает старик ничего, так и вовсе голодают.
Вот как-то раз стал старик сети (невод) из реки вытаскивать,
чувствует: что-то очень тяжелы сети. Потянул он изо всех сил, кое-как вытащил
сети на берег, заглянул – лежит в его сетях огромная
рыбина, вся будто из чистого золота отлитая, плавниками двигает, усами шевелит. И говорит золотая рыба
старому рыбаку:
– Не убивай меня, старик. Отпусти
ты меня лучше на волю, а за это проси у меня чего хочешь.
– Чего же мне просить у тебя,
чудо-рыба? – говорит старик. – Нет у меня ни дома хорошего, ни рису, чтоб голод
утолить, ни одежды, чтобы тело прикрыть. Если ты по великой милости своей всё
это мне пожалуешь, я тебе до самой смерти благодарен буду.
Выслушала рыба старика, мотнула
хвостом и сказала:
– Иди. Будет у тебя и дом, и еда,
и одежда.
Отпустил старик рыбу в реку, сам
домой пошёл. Только, когда пришел, узнать ничего не может: стоит вместо шалаша дом из крепких брёвен (изба с
кирпичной трубой и дубовыми воротами), в доме том есть просторные лавки,
чтобы гостей усадить, и стоят там целые блюда белого риса, чтобы досыта поесть,
и лежат грудой одежды нарядные (как и в русской сказке – дом, еда, одежда).
Говорит старик своей жене:
– Видишь, старуха, как нам с тобой
повезло: не было у нас ничего, а теперь всего вдоволь. Скажи спасибо золотой
рыбе, что сегодня мне в сети попалась. Это всё она нам дала за то, что я её на
волю отпустил. Кончились теперь наши беды и несчастья!
Услыхала старуха, что муж ей
рассказал, и только вздохнула, головой покачала, а потом и говорит:
– Эх, старик, старик!… много лет
ты прожил на свете, а ума у тебя меньше, чем у младенца новорождённого. Разве
так просят?.. Ну, съедим мы рис, одежду сносим, а дальше-то что?.. Ступай
сейчас обратно, проси у рыбы пятерых слуг, проси дом новый, такой, чтобы самому
царю в нём жить было не стыдно… И пусть будут в нём кладовые, полные золота,
пусть от риса и чечевицы амбары ломятся, на заднем дворе пусть новые повозки
стоят… И ещё проси – пусть рыба тебя старостой сделает. Ступай, и пока не
выпросишь, домой не возвращайся!
(В этой сказке старуха сразу
просит много всего, просит конкретные
вещи и чины для старика, а
в русской сказке старуха требует только чины, но не для старика, а для себя).
Очень не хотелось старику идти, но
спорить с женой он не стал. Пошёл он к реке, сел на берегу и стал рыбу звать.
Через некоторое время замутилась в
реке вода (море слегка разыгралось,
неспокойно синее море, почернело синее море), всплыла золотая рыба со дна
речного – плавниками двигает, усами шевелит, во все свои рыбьи глаза на старика
смотрит.
– Слушай, чудо-рыба, – говорит
старик, – попросил я у тебя, да, видно, мало… Недовольна моя жена: хочет,
чтобы ты меня старостой сделала, и ещё она хочет дом вдвое больше нынешнего,
хочет слуг пятерых, и буйволов десять упряжек, и риса полные амбвры, и
украшений золотых хочет, и денег…
Выслушала золотая рыбка старика,
махнула хвостом и сказала:
– Пусть все так и будет!
И с этими словами обратно в реку
нырнула.
Пошёл старик домой. Видит:
собрались на дороге все окрестные жители с трубами, с барабанами, в руках держат
богатые подарки и гирлянды цветов. Как увидели крестьяне старика, повалились
все на колени и закричали:
– Староста, староста! Вот он, наш
любимый староста!…
Тут барабаны забили, трубы
заиграли. А дом у старика опять новый – не дом, а дворец.
Зажили с тех пор старик и старуха
счастливо и безбедно, всего у них, кажется, было вдоволь, а старуха всё
ворчала. Месяца не прошло, как снова она стала к старику приставать:
– Разве это уважение, разве это
почёт? Подумаешь, большой человек – староста! Нет, нужно, чтобы ты опять к рыбе
пошёл да попросил её хорошенько: пусть сделает тебя над всей землёй махараджей (столбовая дворянка, вольная
царица, владычица морская). Иди, старый, проси, а не то, скажи, старуха моя
ругаться будет…
– Не пойду я, – отвечает старик. –
Или ты не помнишь, как мы раньше жили, как мы голодали, как бедствовали? Мало тебе показалось, так она нас богатством
одарила, меня во всей округе первым человеком сделала…. Ну чего тебе ещё
надо?
Сколько ни спорил старик, сколько
ни отказывался – старуха ни в какую: иди, мол, к рыбе, и всё тут. Что ж бедному
старику делать оставалось – пришлось снова на реку идти. Сел он на берегу и
стал звать.
Позвал он раз, позвал другой,
позвал третий… Но никто не выплыл на
его зов (рыбка приплыла и в последний раз тоже) из глубины вод, словно и не
было в реке золотой рыбы. Долго ждал старик, потом вздохнул и пошёл домой. Видит
он: стоит на месте богатого дома ветхий шалаш (в русской сказке: землянка
и разбитое корыто – вернулся прежний образ жизни ) и сидит в том шалаше его
старуха – в грязных лохмотьях, с больными
глазами, волосы, словно трутья старой корзины (в этой сказке старуха наказана за жадность болезнью). Сидит
старуха и горько плачет.
შეფასება
როგორ შეაფასოს მოსწავლე ამ ტიპის გაკვეთილზე, მასწავლებლის გადასაწყვეტია. განმავითარებელ
შეფასებას აირჩევთ თუ განმსაზღვრელს, ორივე შემთხვევაში უნდა შეიმუშაოთ
კრიტერიუმები. ჩვენ შემოგთავაზეთ გაკვეთილის ზოგადი სტრუქტურა. შეფასების
კომპონენტები იმის მიხედვით უნდა შეირჩეს, რა კონკრეტული მიზანი აქვს
მასწავლებელს. თუ ჯგუფებად მუშაობენ – უნდა გაკეთდეს ჯგუფური მუშაობის რუბრიკა, თუ
ინდივიდუალურად ან წყვილებად – გაიწეროს შესაბამისი კრიტერიუმები.
გთავაზობთ თვითშეფასების რუბრიკების ნიმუშებს.
თვითშეფასების სქემა (მოსწავლისთვის):
სახელი, გვარი
_________________________________________
თარიღი
_______________________________________________
შემოხაზე სწორი
პასუხი
1. თვალის ერთი
გადავლებით ვხვდები, რაზეა ტექსტი.
ყოველთვის ზოგჯერ ვერასოდეს
2. კონტექსტით ვხვდები უცნობი სიტყვის
მნიშვნელობას.
ყოველთვის ზოგჯერ ვერასოდეს
3. ადვილად ვპოულობ საჭირო ინფორმაციას ტექსტში.
ყოველთვის ზოგჯერ ვერასოდეს
4. შემიძლია არგუმენტირებული მსჯელობა.
ყოველთვის ზოგჯერ ვერასოდეს
5. დავალების შესრულებისას ვიცავ დროის ლიმიტს.
ყოველთვის ზოგჯერ ვერასოდეს
6. აზრს
დაუფარავად გამოვთქვამ.
ყოველთვის ზოგჯერ ვერასოდეს
7. როცასხვა ლაპარაკობს, ყურადღებით ვუსმენ.
ყოველთვის ზოგჯერ ვერასოდეს
8. მაინტერესებს სხვისი განსხვავებული აზრი.
ყოველთვის ზოგჯერ ვერასოდეს
9. ვახერხებ, კამათი ჩხუბში არ გადაიზარდოს.
ყოველთვის ზოგჯერ ვერასოდეს
მოსწავლის შეფასების სქემა (მასწავლებლისთვის):
1) მსჯელობს გარკვევით და ამომწურავად, მოჰყავს ფაქტები და
არგუმენტები.
წარმატებულად კარგად მოითხოვს განვითარებას ვერ
ახერხებს
2) მეტყველებს
თანმიმდევრულად; წინადადებებს ლოგიკურად უკავშირებს ერთმანეთს.
წარმატებულად კარგად მოითხოვს განვითარებას ვერ
ახერხებს
3) მართებულად
იყენებს ლექსიკას.
წარმატებულად კარგად მოითხოვს განვითარებას ვერ
ახერხებს
4) იცავს
დროის ლიმიტს.
წარმატებულად კარგად მოითხოვს განვითარებას ვერ
ახერხებს
5) აინტერესებს
განსხვავებული აზრი
წარმატებულად კარგად მოითხოვს განვითარებას ვერ
ახერხებს
6) ჯგუფის
ყველა წევრი ჩართულია მუშაობაში.
წარმატებულად კარგად მოითხოვს განვითარებას ვერ
ხერხდება
ზეპირი კომუნიკაციის შეფასების სქემის ნიმუში:
|
კრიტერიუმები |
ქულები |
|
მსჯელობს |
|
|
მეტყველებს |
|
|
მართებულად |
|
|
მეტყველებს |
|
|
იცავს |
|
