ხიდი ცაში

ავსტრიელმა თაღლითმა, ვიქტორ ლუსტიგმა სახელი იმით გაითქვა, რომ ეიფელის კოშკი ორჯერ გაყიდა. 1925 წელს პარიზის ერთ-ერთი ფირმის წარმომადგენლებს სრულიად საიდუმლოდ გაანდო, რომ მერია კოშკის დაშლასა და ჯართად გაყიდვას გეგმავდა, რადგან ქალაქისთვის ეს უზარმაზარი რკინის მონსტრი უკვე ძალიან შემაწუხებელი იყო. ჰო, დამავიწყდა, მეთქვა, რომ ეს ფირმა, ვისაც ლუსტიგმა საიდუმლო გაუმჟღავნა, სწორედ ჯართის გადამუშავებით იყო დაკავებული. ამიტომ მეპატრონე ისე აღტყინდა, რომ წინასწარ გადაიხადა როგორც კოშკის სავარაუდო საფასური, ისევე ლუსტიგის საკომისიო, რომ კოშკი სწორედ მისთვის მიეცათ. ერთმანეთს ხელი ჩამოართვეს და ჯართის ფირმის მეპატრონე ჯართად დაშლილ ეიფელის კოშკს დაელოდა, ლუსტიგი კი 100 ათასი ფრანკით ავსტრიაში გაიქცა. იქიდან ინტერესით დაელოდა მოვლენების განვითარებას.

როდესაც ჯართის ფირმის მეპატრონე მიხვდა, როგორ გააცურეს, იმდენად შერცხვა საკუთარი სიბრიყვის, რომ ხმა აღარ ამოიღო. არც პოლიციას უთხრა რამე და არც კერძო დეტექტივები დაიქირავა თაღლითის მოსაძებნად.

შერჩა ლუსტიგს ფული და ეგაა.

ადგა და გარკვეული დროის შემდეგ, კვლავ პარიზში ჩავიდა, რათა ეიფელის კოშკი მეორედ გაეყიდა.

დღეს წარმოუდგენელია, იმის გაფიქრება, რომ შეიძლება ვინმე ისეთი გულუბრყვილო იყოს, დაიჯეროს თითქოს ეიფელს დაშლიან და ჯართად გაყიდიან. თუმცა, მისი აგებისას, ის პარიზის სიმბოლო სულაც არ ყოფილა. დროებითი კონსტრუქცია გახლდათ. პარიზს ასე რომ შემორჩა, ალბათ მისი ავტორის გუსტავ ეიფელის დამსახურებაა, რომელმაც ყველაფერი გააკეთა კოშკის გადასარჩენად.

1889 წელი ფრანგებისთვის მნიშვნელოვანი წელი დადგა, რადგან ზუსტად ასი წლის წინ ბასტილია აიღეს. დაიწყო საფრანგეთის დიდი რევოლუცია. ჩამოაგდეს ბურბონები, ფრანგებმა მოქალაქეობრივი უფლებები მიიღეს. თუმცა, მერე მთელი მეცხრამეტე საუკუნე ერთს მოვლენას მეორე ენაცვლებოდა. ამიტომ, საზოგადოების ერთ ნაწილს სურდა ამ თარიღის აღნიშვნა, მეორე კი სკეპტიკურად იყო განწყობილი. გარდა ამისა, 1882 წელს მოხდა ფინანსური კრიზისი და ქვეყანას ჯერ კიდევ უჭირდა. ჰოდა, რა დროს ბასტილიის აღების აღნიშვნა იყო? ამიტომ, მესამე რესპუბლიკის მთავრობამ გადაწყვიტა, ამ თარიღისთვის ეროვნული გამოფენა მიეძღვნა. თან იაფადაც გამოვიდოდნენ. ასეთი გამოფენა წინა წლებში უკვე ორჯერ ჰქონდათ ჩატარებული და მეორე ჯერზე მოგებაც კი ნახეს. თანაც, მშვენიერი საშუალება იყო ყველასთვის ეჩვენებინათ, როგორი ტექნოლოგიური მიღწევები ჰქონდა საფრანგეთს.

1884 წელს პრეზიდენტმა გამოაცხადა, რომ პარიზი ხუთი წლის შემდეგ კვლავ ჩაატარებდა გამოფენას. ამავე დროს, პარიზის მერია დააფინანსებდა საგამოფენო ექსპონატის მშენებლობასაც. ეს უნდა ყოფილიყო გიგანტური კოშკი, რომელიც საფრანგეთის პროგრესის სიმბოლო იქნებოდა. წინასწარ ისიც გააჟღერეს, რომ კოშკის სიმაღლე 300 მეტრი უნდა ყოფილიყო. ღია კონკურსი გამოაცხადეს და ვისაც არ დაეზარა, ყველამ განაცხადი შეიტანა. მათ შორის იყო გუსტავ ეიფელიც, რომელმაც ფაქტობრივად ჟიურის ცისკენ მიმავალი ოთხ ფეხზე შესკუპებული რკინის ხიდი შესთავაზა. თავიდან, ეს იდეა აბსურდულად მოეჩვენათ, თუმცა მრავალი უფრო აბსურდული იდეის განხილვის შემდეგ დაასკვნეს, რომ ეიფელს საკმარისი ცოდნა და გამოცდილება ჰქონდა. ამიტომ, ეს ფოლადის კონსტრუქცია არ დაიშლებოდა და რომელიმე კვარტალს არ მოიყოლებდა ქვეშ.

ასე იყო თუ ისე, მშენებლობა დაიწყეს და მიუხედავად მშენებლობის პროცესში წარმოქმნილი უამრავი სირთულისა, პარიზელების კრიტიკისა და დაცინვისა, ეიფელის კოშკმა თავისი შემქმნელი მულტიმილიონერად აქცია, რადგან კონტრაქტის თანახმად მომდევნო ოცი წლის განმავლობაში კოშკიდან მიღებული მოგების საკმაოდ დიდი წილი ეიფელს ეკუთვნოდა.

ეიფელი ბრწყინვალე ინჟინერი იყო, ამასთანავე თურმე მეტალურგიაშიც კარგად ერკვეოდა.

მადნებიდან მეტალებისა და სხვადასხვა თვისების მქონე მრავალი შენადნობის მიღების ხერხებს სწორედ მეტალურგია სწავლობს.

რკინის ეპოქიდან დღემდე რკინას მისი მადნებიდან იღებენ. მადანში რკინა ოქსიდების სახითაა. მადანი ასევე შეიცავს სპილენძს, ტყვიას, თუთიას, მანგანუმს, ფოსფორს, სილიციუმს და ზოგიერთი მათგანი ე.წ. „შლეიფის“, იგივე „კვალის“ ელემენტს წარმოადგენს (რკინის მოპოვებისას კვალის სახით გარემოში განიბნევა).

სულ ადრეულ წლებში თიხაში ამოვლებულ მადანს ხის ნახშირთან ერთად ღუმელში დებდნენ. ღუმელს ერთ მხარეს ღრმული ჰქონდა, საიდანაც ხელით ჰაერს უბერავდნენ. საბოლოოდ, რკინის ოქსიდიდან რკინა მიიღებოდა. ცარიელი ქანი კი ქვევით რჩებოდა. რკინის მარცვლები ფხვიერ მასასთან იყო შერეული. ამ მასას იღებდნენ, ცალკე აცხელებდნენ, შლაკებს აცილებდნენ და ახურებდნენ. ფსკერზე კვერის მსგავსი ფორმის რკინა რჩებოდა.

ფხვიერი მასა – რკინა/ნახშირბადის შენადნობი იყო, რომელშიც ნახშირბადის პროცენტული რაოდენობა ჭარბობდა.

დღეისათვის მადნიდან რკინის მიღება ხდება ბრძმედში, იგივე დომნაში. დომნა 30მ.-ის სიმაღლის რთული ნაგებობაა, რომელიც შიგნიდან ცეცხლგამძლე აგურით, ხოლო გარედან ფოლადის ფურცლებით არის შეკრული. ბრძმედის ზედა ნაწილიდან ხდება გამოსავალი ნივთიერების და დამხმარე მასალების ჩატვირთვა. ქვემოდან კი – ჰაერის მოწოდება, რომელიც კოქსის წვისთვისაა საჭირო.

ამ დროს მიმდინარე ძირითადი ქიმიური პროცესები შემდეგია:

1.გავარვარებულ კოქსზე ჰაერის მოქმედებით ხდება კოქსის ინტენსიური წვა:

C+O₂=CO₂+Q;

2. წარმოქმნილი ნახშირორჟანგი კოქსის ნახშირბადის მოქმედებით, ნახშირბადის (II) ოქსიდად გარდაიქმნება:

CO₂+ C =2 CO-Q;

3. ნახშირბადის (II) ოქსიდი რკინის ოქსიდებს თავისუფალ მეტაამდე აღადგენს:

3Fe₂O₃+CO=2Fe₃O₄+CO₂

Fe₃O₄+CO₌3 FeO+CO₂

FeO+CO₌Fe+CO_2.

მადანი შეიცავს მინარევებს, ამიტომ ბრძმედში რკინასთან ერთად სხვა ნივთიერებებიც აღდგება – მანგანუმი, სილიციუმი, ფოსფორი.

მაღალი ტემპერატურის გამო ბრძმედში აღდგენილი რკინა ლღვება, მასში იხსნება კოქსი (C) და მიიღება არა სუფთა რკინა, არამედ მისი შენადნობი – თუჯი. თუჯი მყიფეა, არ იჭედება, მისგან მილებს, მანქანის ძრავებს, ხიდის მოაჯირებს ამზადებენ. ასევე, წინა თაობის გათბობის რადიატორები თუჯისგან მზადდებოდა.

თუჯის შემადგენლობაა: რკინა – 93%; ნახშირბადი – 2-4,5%; სილიციუმი – 2-5%; მანგანუმი – 1-3%; ფოსფორი – 0,02-2%; გოგირდი – 0,005-0,08%.

არსებობს ორი სახის თუჯი-თეთრი და რუხი.

სულ იოლად შეიძლება ერთი ექსპერიმენტის ჩატარება. მთავარია, სადმე თუჯის ნატეხი ვიპოვოთ და შემდეგ ჭიქაში მოვათავსოთ. დავამატოთ კონცენტრირებული მარილმჟავა. რეაქციის დასაჩქარებლად სარეაქციო არე გავაცხელოთ. რკინა მჟავასთან ენერგიულად მოქმედებს წყალბადის გამოყოფით. ხსნარში კი ნახშირის შავი ნაწილაკები წარმოიქმნება, რომელთა რაოდენობა დაყოვნებისას მატულობს.

თუჯის გადამუშავებით შესაძლებელია მისი შემადგენლობის შეცვლა. მიიღება ფოლადი.

ამ დროს მიმდინარეობს ქიმიური პროცესები:

1. დაჟანგვის გზით თხევადი თუჯის შემადგენლობაში არსებული ელემენტების მოცილება:

2C+O₂=2CO

4P+5O₂=2P₂O₅

S+O₂=SO₂

Si+O₂=SiO₂

2Mn+O₂=2MnO

Fe+O₂=2FeO

2. წარმოქმნილი FeO-ც მონაწილეობს მინარევების დაჟანგვაში:

C+ FeO=Fe+CO

2P+5 FeO=5Fe+P2O5

Si+2 FeO=2Fe+ SiO₂

Mn+ FeO =Fe+MnO

ფოლადი ადვილად იჭედება. სწრაფი გაციებისას მაგარი ხდება, ნელი გაციებისას – რბილი. მაგარი ფოლადისგან ინსტრუმენტებსა და სხვადასხვა კონსტრუქციებს ამზადებენ. რბილი ფოლადისგან ლურსმნებს, მავთულებს, მანქანის ნაწილებს. ასეთ რკინას ჭედადი ეწოდება.

თქვენი აზრით, რომელი ფოლადია გამოყენებული ეიფელის „ცაში აზიდულ ხიდში“?