ყველაზე ველური, ყველაზე მაღალი, ყველაზე გრძელი, ყველაზე ფართო, ყველაზე მრავალრიცხოვანი… ასეთია ტანზანია – ქვეყანა, სადაც ბუნებამ მოაგროვა ყველაფერი საუკეთესო: კილიმანჯარო აფრიკის ყველაზე მაღალი მთაა, ტანგანიკა – ყველაზე გრძელი და ღრმა ტბა, სელუსი – ყველაზე დიდი დაცული ტერიტორია, სადაც სპილოების უდიდესი პოპულაციაა. ამ უდაბნოში ყველაზე იშვიათ და მრავალფეროვან ფლორას და უმდიდრეს ფაუნას ნახავთ. ტანზანია ხელუხლებელია და დიდებული, ის ჰგავს დედამიწას მისი არსებობის გარიჟრაჟზე.
ტანზანია, ოფიციალურად – ტანზანიის გაერთიანებული რესპუბლიკა, აღმოსავლეთ აფრიკაში, აფრიკის დიდი ტბების რეგიონში მდებარეობს. 2022 წლის აღწერის მიხედვით, მისი მოსახლეობა 62 მილიონია.
სახელწოდება „ტანზანია“ ქვეყნის შემადგენლობაში შემავალი ორი ყოფილი კოლონიის სახელთა კომბინაციაა: კონტინენტურ ნაწილს ტანგანიკა ეწოდება, ხოლო მიმდებარე კუნძულს – ზანზიბარი. თავად „ტანგანიკა“ სუაჰილიდან მომდინარეობს (tanga იალქანს ნიშნავს, nyika – უდაბნოს), „ზანზიბარი“ კი აერთიანებს ადგილობრივი მოსახლეობის სახელწოდებას (zenji – შავი) და არაბულ სიტყვა „barr“, რაც სანაპიროს ან ნაპირს ნიშნავს. ტანზანიის შემადგენლობაშია პემბას კუნძულებიც.
ტანზანიას ორი დედაქალაქი აქვს. ადმინისტრაციული ცენტრია დარ-ეს-სალამი, ხოლო საკანონმდებლო – დოდომა, სადაც მთავრობამ ძირითადი ორგანოები 1970-იან წლებში გადაიტანა.
ქვეყნის უდიდეს ნაწილს აღმოსავლეთი აფრიკის ზეგანი უკავია. მისუ უმაღლესი წერტილი კილიმანჯაროა (5895 მეტრი). ყველაზე დაბალი კი – ტანგანიკის ფსკერი (358 მ ზღვის დონიდან), რომელიც ბაიკალის შემდეგ სიღრმით (1470 მ) მეორე ადგილზეა მსოფლიოში. ტანზანიის ტერიტორიაზეა ორი დიდი სასაზღვრო ტბა – ვიქტორია და ნიასა.
ტანზანიაში კლიმატი სუბეკვატორულია. ჩრდილოეთში ორი წვიმიანი სეზონია (მარტი-მაისი და სექტემბერი-ნოემბერი), სამხრეთში – ერთი (ნოემბერი-აპრილი). ზანზიბარის არქიპელაგის კუნძულებზე კლიმატი ნოტიოა.
ლანდშაფტში დომინირებს სავანები და მშრალი ფოთლოვანი ტყეები, ცხოველთა სამყაროში – სპილოები, მარტორქები, ჰიპოპოტამები, კამეჩები, ანტილოპები, ჟირაფები, ზებრები, ასევე ლომები, ლეოპარდები, გეპარდები, აფთრები, ტურები. მაიმუნებიდან უმთავრესად ბაბუინია გავრცელებული. იშვიათი ფრინველებიდან შეიძლება გამოვარჩიოთ სირაქლემა. მიდნარეებსა და ტბებში მრავალი სახეობის თევზი ბინადრობს. მდინარისა და ტბის ნაპირებზე მრავლად არიან ნიანგები და ბეჰემოთები. მარტორქებისა და სპილოების დასაცავად, რომლებზეც ინტენსიურად ნადირობენ ბრაკონიერები, მთავრობამ სპეციალური ზომები მიიღო.
მთლიანობაში ტანზანიის ტერიტორიის დაახლოებით მეოთხედი გამოყოფილია ნაკრძალების, კონსერვაციული მნიშვნელობის ტერიტორიებისა და ეროვნული პარკების ფართო ქსელის შესაქმნელად. სერენგეტის ეროვნული პარკი, სელუსის ნაკრძალი, ნგორონგოროს ზონა და კილიმანჯაროს ეროვნული პარკი იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის სიაშია შეტანილი. ტანზანიაში ტურისტებს იზიდავს ინდოეთის ოკეანის ეკოლოგიურად სუფთა პლაჟები და ეროვნული ნაკრძალები, სადაც გარეულ ცხოველებზე ნადირობა (საფარა) ნებადართულია.
ტანზანიაში 120–მდე ეთნიკური ჯგუფი ცხოვრობს, რომელთაგან ყველაზე მრავალრიცხოვანია: სუკუმა, ნიამვეზი, ჩაგა, მასაი… ტანზანიელების დაახლოებით 99 პროცენტი აფრიკული წარმოშობისაა, მცირე რაოდენობით – არაბული, ევროპული და აზიური წარმოშობის.
ტანზანიაში 100-ზე მეტ ენაზე ლაპარაკობენ, რაც მას აღმოსავლეთი აფრიკის ენობრივად ყველაზე მრავალფეროვან ქვეყნად აქცევს. ტანზანიელების დაახლოებით 10 პროცენტისთვის სუაჰილი პირველი ენაა, ხოლო დაახლოებით 90 პროცენტისთვის – მეორე. ამ ენაზე მიმდინარეობს სწავლება დაწყებით სკოლებში. ის ასევე გამოიყენება საპარლამენტო დებატებსა და ქვედა სასამართლოებში. საგარეო ვაჭრობაში, დიპლომატიაში, უმაღლეს სასამართლოებში, საშუალო და უმაღლეს სასწავლებლებში ინგლისურს იყენებენ.
ტანზანიაში განვითარებულია ხეზე კვეთა: ქოხები, ავეჯი, საყოფაცხოვრებო ნივთები გეომეტრიული ორნამენტებით არის მოჩუქურთმებული. განსაკუთრებული ოსტატობით გამოირჩევა სამხრეთი ტყის რაიონებში მცხოვრები მაკონდეს ხალხი.
დარ-ეს სალამი („მშვიდობის ნავსადგური“, „მშვიდობის სახლი“) ქვეყნის უდიდესი ქალაქი და ნავსადგური, მისი მთავარი ინდუსტრიული, კომერციული, ფინანსური და კულტურული ცენტრია. ის ზანზიბარის სულთანმა მაჯიდ ბინ საიდმა დააარსა 1866 წელს.
დარ-ეს სალამში არის ეროვნული უნივერსიტეტი, პედაგოგიური და ტექნიკური კოლეჯები, ეროვნული მუზეუმი, ხელოვნების გალერეა, ბოტანიკური ბაღი. მის შემოგარენში შუა საუკუნეების ქალაქების ნანგრევებია შემორჩენილი.
უკვე დაგეგმილია დედაქალაქის გადატანა ქვეყნის შუაგულში მდებარე დოდომაში, სადაც პარლამენტი და რამდენიმე სამინისტრო უკვე ფუნქციონირებს. ეს არის ახალგაზრდა ქალაქი, სადაც ბევრი ქარხანაა. უამრავი ტურისტი ჩადის დოდომაში აფრიკის დიდებული გეოლოგიური მუზეუმის მოსანახულებლად.
ქალაქი არუშა, ეგრეთ წოდებული „ტანზანიის კარიბჭე“, ქვეყნის ჩრდილოეთით მდებარეობს. იგი აფრიკის პოლიტიკური და ეკონომიკური ცენტრია. ბილ კლინტონმა არუშას „აფრიკის ჟენევა“ უწოდა, რითაც მის მსოფლიო მნიშვნელობაზე მიანიშნა. ქალაქში იმართება შეხვედრები, კონფერენციები და მოლაპარაკებები, მიიღება საერთაშორისო მნიშვნელობის გადაწყვეტილებები. სწორედ არუშაში წარადგინა ტანზანიის პირველმა პრეზიდენტმა, ჯულიუს ნიერერმა „არუშას დეკლარაცია“, ხოლო 1999 წელს ხელი მოეწერა ხელშეკრულებას აღმოსავლეთი აფრიკის საზოგადოების ფორმირების შესახებ. არუშაში დღემდე მოქმედებს ადამიანისა და ხალხთა უფლებების აფრიკის კომისია.
მერუს მთა ტანზანიის ერთ–ერთი მთავარი ღირსშესანიშნაობაა. სწორედ მის ძირას გაჩნდა დასახლება, რომელიც მოგვიანებით ქალაქ არუშად იქცა. 4000 მეტრზე მეტი სიმაღლის მთა არუშას ნებისმიერი წერტილიდან ჩანს და ქალაქის ბუნებრივ მცველად ითვლება. მისი უკანასკნელი ამოფრქვევა მე-19 საუკუნის ბოლოს დაფიქსირდა.
არუშას ტანზანიის საფარის დედაქალაქსაც ეძახიან. ეს არის ხმაურიანი ქალაქი, სავსე ბაზრებითა და ქაოსური მოძრაობით, ძველი კოლონიური შენობებითა და თანამედროვე კომფორტით.
არუშადან 23 კმ-ზე მდებარეობს ამავე სახელწოდების ეროვნული პარკი, რომლის ტერიტორიის ფართობი 137 კმ²-ია. მისი სამი მთავარი ღირსშესანიშნაობაა მამელას ტბა, მერუს კრატერი და ნგურდოტოს კრატერი. პარკის ფლორა და ფაუნა მრავალფეროვანია. აქ ბინადრობენ ფლამინგოები, მდივნები, ბუფონები, იბისები, თეთრი და შავი მაიმუნები, კამეჩები, სპილოები, ჟირაფები, ჰიპოპოტამები, ლეოპარდები და ანტილოპები.
ტანზანიასა და მის ველურ ბუნებაზე საუბარს მომდევნო სტატიაში გავაგრძელებთ.
ამ საოცარი ქვეყნის შესახებ ინფორმაცია შეგიძლიათ იხილოთ ვებგვერდებზე:
https://damskisecret.ru/ka/proekt-na-temu-sozdanie-nacionalnogo-parka-geografiya-tanzanii/
