განათლების სფეროში არსებული თანამედროვე გამოწვევები, ეროვნული სასწავლო გეგმის საგნობრივი პროგრამები და გამჭოლი კომპეტენციები მასწავლებელს შედეგზე ორიენტირებული ინტეგრირებული გაკვეთილის დაგეგმვისა და ჩატარებისკენ უბიძგებს.
ბავშვის განვითარების ასაკობრივი თავისებურებებიდან გამომდინარე გასაკვირი არ არის, რომ სწავლების პირველ საფეხურზე მოსწავლეებს უჭირთ აბსტრაქტული აზროვნება, ანალიზი, განზოგადება. რაც უფრო დაქუცმაცებულია სამყარო მოსწავლისათვის სხვადასხვა „საგნად“, მით უფრო უჭირს მისი ჰოლისტური აღქმა და შესწავლა. მათ უძნელდებათ სხვადასხვა საგანში ნასწავლი საკითხების სინთეზი. ასაკთან ერთად ხდება მოსწავლის კოგნიტური განვითარება და ზემოთ აღნიშნული სირთულის დაძლევა. ამ სიძნელის გადალახვაში კი ინტეგრირებულ გაკვეთილებს დიდი ფუნქციური დატვირთვა აქვთ. მნიშვნელოვანია, გამოვყოთ ეროვნული სასწავლო გეგმით განსაზღვრული რომელიმე სასწავლო დისციპლინის შიგნით არსებული ინტეგრაცია და სხვადასხვა საგნის ფარგლებში საკითხის სწავლების ინტეგრირებული მიდგომები.
USAID საბაზისო განათლების პროგრამის ფარგლებში, სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ტრენერთა გუნდის მიერ ჩატარებული ტრენინგების ფარგლებში გავეცანით კონსტრუქტივისტული და ინტეგრირებული სწავლების სახალისო, საინტერესო, ინტერაქტიური სასწავლო რესურსების შექმნის და გამოყენების ვიდეინსტრუქციებს, რომლებიც განთავსებულია USAID საბაზისო განათლების პროგრამის პორტალზე https://chemiskola.emis.ge/
ჩემი სტატია ინტეგრირებული სწავლების აქტივობებს ეხება. ინტეგრირებული გაკვეთილის ეფექტურობას განაპირობებს ის, რომ მოსწავლე საკითხს განიხილავს სხვადასხვა დისციპლინის კუთხით; ამყარებს საგანთა შორის კავშირებს; საკითხს განიხილავს როგორც ერთ მთლიანობას; ახდენს საგანთა შორის ტრანსფერს.
სასწავლო საგნებს შორის კავშირის დამყარება მოსწავლეებისთვის სასარგებლოსთან ერთად ძალიან საინტერესოცაა, განსაკუთრებით, დაწყებით საფეხურზე.
გთავაზობთ ჩემ მიერ ჩატარებულ ინტეგრირებულ გაკვეთილს 1-ელ კლასში.
ქართულ ენასა და ლიტერატურაში – სასწავლო თემის შერჩევის შემდეგ, სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნების მასწავლებელთან ერთად დეტალურად განვსაზღვრეთ სასწავლო შედეგები, სწავლების სტრატეგიები და სასწავლო (როგორც საკლასო, ისე საშინაო) აქტივობები, მათ შორის სსსმ მოსწავლისათვის, მისი ძლიერი მხარეებისა და საჭიროებების გათვალისწინებით.
ინტეგრირებული საგნები:
- ქართული ენა და ლიტერატურა
- სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნება
ძირითადი რესურსი/ტექსტი : იაკობ გოგებაშვილის “ოთხი სურვილი”
თემა: წელიწადის დროები
საკითხი: იაკობ გოგებაშვილის მოთხრობის – ,,ოთხი სურვილი“ – ეპიზოდების მიხედვით დიორამების შექმნა
საკვანძო შეკითხვები:
- როგორ შევქმნა დიორამა მოთხრობა – ,,ოთხი სურვილის“ მიხედვით?
- რამდენად შეესაბამება ჩემ მიერ შექმნილი დიორამა ტექსტის ეპიზოდს?
- რა ტექნიკა და მასალა გამოვიყენო დიორამის შესაქმნელად?
- როგორ გამოვიყენო სხვადასხვა ფორმა და ხაზი გამოსახულებებში?
სამიზნე ცნებები:
- ქართული ენა და ლიტერატურა
ტექსტი (ჟანრი) (შედეგები: (I). 1, 2, 3, 4, 5)
- ქვეცნება – მხატვრული ტექსტი – მოთხრობა
- ქვეცნება – ტექსტის შინაარსობრივი მხარე – ეპიზოდი
- ქვეცნება – სტრატეგიები – კითხვის სტრატეგიები
სსსმ მოსწავლისათვის (უცვლელია სამიზნე ცნება და ქვეცნებები)
ტექსტი (ჟანრი)
(შედეგები: (I). 1, 2, 3, 4, 5)
- ქვეცნება: მხატვრული ტექსტი – მოთხრობა
- ქვეცნება: ტექსტის შინაარსობრივი მხარე – ეპიზოდი
- ქვეცნება: სტრატეგიები – კითხვის სტრატეგიები
- სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნება
- სახვითი ხელოვნების მხატვრულ-გამომსახველობითი საშუალებები (ელემენტები) და ხერხები (პრინციპები)
(შედეგები: ს. გ. დაწყ.(I).1,4,5)
- სახვითი ხელოვნების ტექნიკა (შედეგები: ს.გ.დაწყ.(I).2,4)
- ქვეცნება: ტექნიკა – აპლიკაცია, ფერწერა, ძერწვა
სსსმ მოსწავლისათვის:
- სახვითი ხელოვნების მხატვრულ-გამომსახველობითი საშუალებები (ელემენტები) და ხერხები (პრინციპები)
(შედეგები: ს. გ. დაწყ.(I).1,4,5)
- სახვითი ხელოვნების ტექნიკა (შედეგები: ს.გ.დაწყ.(I).2,4)
- ქვეცნება: ტექნიკა – აპლიკაცია, ძერწვა
სამიზნე ცნების მკვიდრი წარმოდგენები
- ტექსტი(ჟანრები)
- ტექსტის მეშვეობით ავტორი გვიზიარებს თავის სათქმელს, რომელიც ჩვენს ცხოვრებას უკავშირდება.
- ტექსტში მოცემული მინიშნებების საფუძველზე შესაძლებელია მისი სიღრმისეულად გააზრება, ახალი კუთხით წარმოჩენა.
- ტექსტი შეიძლება იყოს სხვადასხვა ჟანრის; ჟანრის ტექსტს აქვს თავისებური შინაარსი, ენა და სტრუქტურა/აგებულება.
სსსმ მოსწავლისათვის: (შემცირებულია მკვიდრი წარმოდგენები)
- ტექსტის მეშვეობით ავტორი გვიზიარებს თავის სათქმელს, რომელიც ჩვენს ცხოვრებას უკავშირდება.
- ტექსტი შეიძლება იყოს სხვადასხვა ჟანრის; ყოველი ჟანრის ტექსტს აქვს თავისებური შინაარსი, ენა და სტრუქტურა/აგებულება.
- სახვითი ხელოვნების მხატვრულ-გამომსახველობითი საშუალებები (ელემენტები) და ხერხები (პრინციპები)
სათქმელის (ამბის, გრძნობის, აზრის, შთაბეჭდილების, განწყობილების, ემოციების, დამოკიდებულებების, დაკვირვების შედეგების), მხატვრული ჩანაფიქრის გადმოსაცემად ადამიანი იყენებს ხელოვნების ენას, ანუ სახვითი ხელოვნების ელემენტებს (ფერი, ხაზი, ფორმა) და პრინციპებს (მაგ., რიტმი, ძირითადის გამოყოფა, კონტრასტი და სხვ.)
სსსმ მოსწავლისათვის:
- სახვითი ხელოვნების მხატვრულ-გამომსახველობითი საშუალებები (ელემენტები) და ხერხები (პრინციპები)
სათქმელის (ამბის, გრძნობის, აზრის, შთაბეჭდილების, განწყობილების, ემოციების, დამოკიდებულებების, დაკვირვების შედეგების), მხატვრული ჩანაფიქრის გადმოსაცემად ადამიანი იყენებს ხელოვნების ენას, ანუ სახვითი ხელოვნების ელემენტებს – ფერი, ფორმა.
- სახვითი ხელოვნების ტექნიკა
- ქვეცნება: ტექნიკა – აპლიკაცია, ფერწერა, ძერწვა
ადამიანი ხელოვნების ნიმუშის შესაქმნელად იყენებს სხვადასხვა მასალასა და ტექნიკას.
სსსმ მოსწავლისათვის:
- სახვითი ხელოვნების ტექნიკა
- ქვეცნება: ტექნიკა – აპლიკაცია, ძერწვა
ადამიანი ხელოვნების ნიმუშის შესაქმნელად იყენებს სხვადასხვა მასალასა და ტექნიკას.
კომპლექსური დავალების პირობა:
შექმენი დიორამა იაკობ გოგებაშვილის მოთხრობა – “ოთხი სურვილის” –
ერთ-ერთი ეპიზოდის მიხედვით. შეგიძლია, შენი სურვილებიც დაამატო.
ნამუშევარი დაასათაურე.
დიორამის შესაქმნელად შეგიძლია გამოიყენო:
მცირე ზომის მუყაოს ყუთი, წებო, საძერწი მასალა, ფერადი ფურცლები, ქსოვილები,
ფერადი ფანქრები ან ფლომასტერები, გამხმარი ფოთლები, ტოტები და ა. შ.
შეფასების კრიტერიუმები:
ნამუშევრის წარდგენისას ისაუბრე, ხაზგასმით წარმოაჩინე :
- რით უკავშირდება შენი დიორამა მოთხრობის ეპიზოდს, რა მინიშნებები გამოიყენე მის შესაქმნელად;
- რით არის ეს ეპიზოდი შენთვის საინტერესო, რას გახსენებს იგი;
- რომელი სიტყვა ან სიტყვები მოგეწონა ამ ეპიზოდში ყველაზე მეტად და რატომ;
- როგორ უკავშირდება შენი სათაური მოთხრობის შინაარსს ან მწერლის მთავარ სათქმელს;
- რომელი ტექნიკა გამოიყენე დიორამის შესაქმნელად – ძერწვა, აპლიკაცია თუ ორივე მასალა ერთად?
- რომელი ფორმები გამოიყენე – გეომეტრიული თუ ბუნებრივი?
ადაპტირებული კომპლექსური დავალების პირობა
სსსმ მოსწავლისათვის:
მოთხრობიდან „ოთხი სურვილი“- შეარჩიე წელიწადის ერთ-ერთი დრო და შექმენი დიორამა. ნამუშევარი დაასათაურე.
დიორამის შესაქმნელად გამოიყენე აპლიკაციისა და ძერწვის ტექნიკა: აპლიკაციისთვის –
ფერადი ქაღალდები, მაკრატელი და წებო, ძერწვისთვის – პლასტილინი და მუყაოს ქაღალდი.
შეფასების კრიტერიუმები სსსმ მოსწავლისათვის
ნამუშევრის წარდგენისას უპასუხე შეკითხვებს:
- წელიწადის რომელი დრო აირჩიე?
- რა არის გამოსახული შენს დიორამაზე?
- რას აკეთებს შენს დიორამაზე გამოსახული პერსონაჟი?
- რა მასალა გამოიყენე ძერწვისთვის ?
- რა მასალა გამოიყენე აპლიკაციისთვის?
- რა ფერები გამოიყენე?
კომპლექსური დავალების განხორციელების ეტაპები
ეტაპი 1. მოსწავლეებისთვის კომპლექსური დავალების პირობის გაცნობა
I ეტაპზე ყველა მოსწავლემ უნდა მიიღოს დავალება და შეათანხმოს, რა ფორმით წარმოადგენს დავალებას. შესაძლებელია კომპლექსური დავალების პირობის ადაპტირება მოსწავლის საჭიროებების მიხედვით.
დავალების მოთხოვნების გაცნობიერება:
- თქვენი სიტყვებით ახსენით, რას მოითხოვს თქვენგან ეს დავალება?
- რის შესწავლა დაგჭირდებათ?
- რა ცოდნა-გამოცდილება გამოგადგებათ?
ეტაპი 2. კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობა
ამ ეტაპზე მასწავლებელი და მოსწავლეები მუშაობენ კომპლექსური დავალების შესრულებაზე.
სასწავლო პროცესში:
- ეცნობიან და განიხილავენ დავალებასთან დაკავშირებულ რესურსებს;
- ხორციელდება შესაბამისი საკლასო აქტივობები და საშინაო დავალებები.
მუშაობის პროცესში მოსწავლეები მუდმივად იღებენ განმავითარებელ კომენტარს. სწავლება და შეფასება არ წარმოადგენს ერთმანეთისგან მკვეთრად გამიჯნულ პროცესს
რესურსი 1. იაკობ გოგებაშვილი ,,ოთხი სურვილი“ (გვ.: 58-61)
რესურსი 2. საპრეზენტაციო მასალა წელიწადის დროებზე
აქტივობა 1: „უცნაური ყუთი“ – წინარე ცოდნის გააქტიურება (კითხვა-პასუხი);
აქტივობა 2: ვარაუდის გამოთქმა ტექსტის შესაძლო შინაარსის შესახებ;
აქტივობა 3. ლექსიკაზე მუშაობა/სქემის შევსება;
აქტივობა 4. ტექსტის „ოთხი სურვილი“- წაკითხვა- დამუშავება (კითხვის სტრატეგიები).
ქვეცნება: კითხვის სტრატეგიები, ეპიზოდი
რესურსები/აქტივობები
აქტივობა 1. სიუჟეტის აღდგენა შეკითხვების დასმით, ტექსტთან მიბრუნება მინიშნებებზე დასაკვირვებლად;
აქტივობა 2. ეპიზოდების შერჩევა და დასათაურება ;
აქტივობა 3. მკითხველთა თეატრი;
აქტივობა 4. თხრობა მთხრობლის შეცვლით;
აქტივობა 5. „ჩემი საყვარელი წელიწადის დრო“.
მომზადება დიორამის შესაქმნელად
ქვეცნება: ეპიზოდი, კითხვის სტრატეგიები;
ტექნიკა – აპლიკაცია, ფერწერა, ძერწვა;
ელემენტები – ხაზი – სწორი, ტალღოვანი, ტეხილი; ფერი – სხვადასხვა ფერი, ფორმა – (მარტივი გეომეტრიული და ბუნებაში არსებული).
რესურსები/აქტივობები
რესურსი: სხვადასხვა დიორამა
- https://www.youtube.com/watch?v=HXxAKmiSzt0&t=51s -დიორამები სხვადასხვა ტექსტზე
- https://www.google.com/search?q=diorama&tbm=isch&tbs=rimg:CXSIPjPkCDnxYW7u6PZ2P5-T&hl=ka&sa=X&ved=0CBwQuIIBahcKEwjQiJ-Dh9jtAhUAAAAAHQAAAAAQBg&biw=1349&bih=625
აქტივობა 1. საერთო მახასიათებლების პოვნა დიორამებს შორის;
აქტივობა 2. მომზადება დიორამის შესაქმნელად.
მუშაობა დიორამაზე
ნამუშევრების წარდგენა კლასის წინაშე.
მოსწავლეთა ნამუშევრები
სსსმ მოსწავლის ნამუშევარი
კომპლექსური დავალება
იაკობ გოგებაშვილის „ოთხი სურვილის“ ერთ-ერთი ეპიზოდის მიხედვით
დიორამის შექმნა
მოსწავლეთა ნამუშევრები (ვიდეო ჩანაწერები)
წარმოდგენილ მოსწავლეთა ნამუშევრებს თან ახლავს შეფასება.
სსსმ მოსწავლის ნამუშევარი
კითხვები განმავითარებელი შეფასებისთვის:
- რატომ ფიქრობთ, რომ შენ მიერ შექმნილი დიორამა დავალების პირობას აკმაყოფილებს?
- აღწერე, როგორ წარიმართა დავალებაზე მუშაობის პროცესი, რა ნაბიჯები გადადგი, რა თანამიმდევრობით;
- რა დაბრკოლებებს წააწყდი დავალებაზე მუშაობის პროცესში? როგორ გადაჭერი? რატომ ვერ გადაჭერი? როგორ მოიქცევი მომავალში, რომ მსგავსი პრობლემა გადაჭრა? რა გაგიძნელდა, რა გაგიადვილდა? რატომ?
- შენი თანაკლასელის რომელმა ნაშრომმა მიიპყრო ყველაზე მეტად შენი ყურადღება? რატომ? რით?
- რას გააკეთებდი განსხვავებულად, ახლა რომ იწყებდე დავალებაზე მუშაობას?
როგორ/რა სტრატეგიების გამოყენებით გააუმჯობესებდი მიღწევებს/როგორ მიაღწევ
უკეთეს შედეგს?
დიორამაზე მუშაობა განსაკუთრებით მოეწონათ ბავშვებს. ხალისით და დიდი მონდომებით მუშაობდნენ ტექსტის გაცოცხლებაზე, რამაც ხელი შეუწყო ტექსტის გაგება-გააზრებას, დეტალების დამახსოვრებას, ვიზუალურად აღიქვეს წაკითხული, შეისწავლეს ახალი სიტყვები. თითოეულმა შეძლო საკუთარი შესაძლებლობების გამოვლენა.
კომპლექსური დავალების შესრულების დროს:
მოსწავლე:
- აქტიურია, ჩართულია ძიებაში, შემოქმედებით პროცესში, წინარე ცოდნაზე დაყრდნობით ახდენს ახალი ცოდნის კონსტრუირებას,
- კომპლექსურ დავალებას ცხოვრებისეულ, ყოფით გამოცდილებას უკავშირებს;
- დიდი ყურადღება ექცევა სწავლის სწავლას;
- აქტიურია ინტერაქცია მოსწავლე-მასწავლებელსა და მშობელს შორის;
- მოსწავლე ამთლიანებს ცოდნას;
- უვითარდება კრიტიკული, შემოქმედებითი აზროვნება, იმატებს მოტივაცია, თვითსწავლისა და ურთიერთსწავლის ხარისხი.
- კომპლექსური დავალების პრეზენტაციით მოსწავლე საკუთარ ცოდნას იმ სამიზნე ცნებებთან მიმართებით ადასტურებს, რომლებსაც საგნობრივი საკითხი უკავშირდება.
კომპლექსური დავალების განხორციელება მასწავლებელს
ეხმარება სწავლა-სწავლების პროცესის მოსწავლისთვის სახალისოდ და საინტერესოდ წარმართვაში; აფიქრებს არა ცალკეული გაკვეთილის გეგმაზე, არამედ გრძელვადიან მიზნებზე: რა მიზნით ასწავლის საგანს; როგორ გამოიყენებს მოსწავლე ნასწავლს ცხოვრებაში; როგორ დაუკავშირებს კლასში შეძენილ ცოდნას მის ირგვლივ არსებულ რეალობას, როგორ მოახერხებს ცოდნის ტრანსფერს სხვადასხვა სიტუაციებში.
გამოყენებული ლიტერატურა:
- ეროვნული სასწავლო გეგმა 2018-2024
- ქართული ენა და ლიტერატურა – დაწყებითი საფეხურის (I-IV კლასების) გზამკვლევი მესამე თაობის ეროვნული სასწავლო გეგმის მიხედვით – 2022;
- ინტეგრირებული გაკვეთილები – მასწავლებლის წიგნი, მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი – 2021 https://mastsavlebeli.ge/wp-content/uploads/2021/10/Mastsavleblis-Tsigni-2021-2-web.pdf
- სოლო ტაქსონომია ანუ სად ვარ მე? – მანანა ბოჭორიშვილი
https://mastsavlebeli.ge/?p=32092
