კიტა ჩხენკელი საქართველოს პირველი საგარეო საქმეთა მინისტრის, აკაკი ჩხენკელის ძმა გახლდათ. ორივენი ცარისტულ იმპერიაში დაიბადნენ და ახალგაზრდობის მნიშვნელოვანი წლები ავტორიტარულ რეჟიმთან რევოლუციურ ბრძოლას შეალიეს. მოგვიანებით ძმების გზები გაიყო. აკაკი პოლიტიკაში დარჩა, კიტა კი 1920 წელს ჰალეს უნივერსიტეტის ფილოსოფიის მიმართულებაზე ჩაირიცხა. 1936 წელს უმცროსმა ჩხენკელმა ჰამბურგის უნივერსიტეტში პოლიტეკონომიის დოქტორის ხარისხიც მოიპოვა. ბევრი მიიჩნევდა, რომ იგი ამავე დარგში გააგრძელებდა ნაყოფიერ მოღვაწეობას, მაგრამ მოულოდნელმა აუცილებლობამ ყველაფერი თავდაყირა დააყენა. ოცდაათიანი წლების მეორე ნახევარში გერმანიის ყველა ძირითად უნივერსიტეტში რუსული ენის შესწავლის ტენდენცია გაძლიერდა. ნაცისტების ამოცანას პოტენციური მოწინააღმდეგის კულტურის შესახებ სრულყოფილი ცოდნის დაგროვება წარმოადგენდა. შესაბამისად, კიტა ჩხენკელს ჰამბურგის უნივერსიტეტის ენათმეცნიერების განყოფილებაში გადაბარგება და რუსული ენის შესახებ ლექციების წაკითხვა მოუწია.
მისი ახალი კოლეგები, ლინგვისტები კიტას მშობლიური ენის თავისებურებებითაც დაინტერესდნენ და რამდენიმე თვეში მას ქართული ენის კურსების ხელმძღვანელობაც დაავალეს. საბოლოოდ, ჩხენკელმა პოლიტეკონომიას ენათმეცნიერებაში მოღვაწეობა აირჩია. მან მეორე მსოფლიო ომის მიმდინარეობის დროს დაიწყო მუშაობა ქართულ-გერმანულ ლექსიკონსა და ქართული ენის სახელმძღვანელოზე, მაგრამ მისი მასალები 1943 წელს ჰამბურგის დაბომბვას შეეწირა.
ომის შემდეგ კიტა შვეიცარიაში გადასახლდა და იქ განაგრძო ნაყოფიერი მოღვაწეობა. ციურიხის კონფედერაციულ უნივერსიტეტში მან ქართული სტამბა „ამირანი” დაარსა. გამოსცა „ვისრამიანის” თარგმანი, დაბეჭდა ფუნდამენტური ნაშრომი „ქართული ენის შესავალი”, რომელიც გერმანულენოვან სამყაროში დღემდე მიიჩნევა ქართველოლოგიის კლასიკურ სახელმძღვანელოდ. ამავე უნივერსიტეტში კიტა ჩხენკელმა უამრავი მასალა შეაგროვა „ვეფხისტყაოსნის” აკადემიური გამოცემისა და ქართულ-გერმანული ლექსიკონის დასასტამბად. სამწუხაროდ, იგი ნაადრევად გარდაიცვალა და ამ ორი უკანასკნელი წიგნის გამოქვეყნებას ვერ მოესწრო.
ხანმოკლე და წინააღმდეგობებით სავსე სიცოცხლის მიუხედავად, ქართველმა ემიგრანტმა ყველაფერი გააკეთა იმისათვის, რომ გერმანიაში, ავსტრიასა და შვეიცარიაში საუნივერსიტეტო საზოგადოებებისათვის ქართული ენის სამეცნიერო ღირებულება შეეხსენებინა და ამ ენის კვლევების წახალისებისთვის შეეწყო ხელი. ფატობრივად, მისი მონდომების წყალობით განახლდა მეოცე საუკუნის მეორე ნახევრის ევროპაში ქართველოლოგიური მეცნიერებების აქტიური შესწავლა.
პროფესორ ჩხენკელის ყველაზე დიდი დამსახურება, ალბათ, მაინც ციურიხის უნივერსიტეტის ქართველოლოგიური კათედრის დაფუძნება გახლდათ. აღნიშნულმა სამეცნიერო სტრუქტურამ აღზარდა და გააერთიანა არაერთი უმაღლესი რანგის ენათმეცნიერი, რომლებმაც ღირსეულად გააგრძელეს ცნობილი მასწავლებლის გზა.
თქვენ ვერ ნახავთ ვერცერთ გერმანულ-ქართულ ან ქართულ-გერმანულ ლექსიკონს, რომელშიც კიტას მოსწავლის იოლანდა მარშევის სახელი არ იყოს მითითებული. სწორედ ამ ქალბატონმა მიიყვანა ბოლომდე ჩხენკელის დაწყებული საქმე და გამოსცა პირველი მეტ-ნაკლებად სრულყოფილი ქართულ-გერმანული ლექსიკონი, რომელიც ყველა სხვა ფუნდამენტური ნაშრომის შექმნის მთავარი წინაპირობა გახდა.
რაც მთავარია, იოლანდა მარშევისა და კიტას სხვა მოწაფეების წყალობით გააგრძელა ქართველოლოგიის კათედრამ შუაგულ ევროპაში არსებობა და არამხოლოდ მნიშვნელოვან სამეცნიერო ცენტრად, არამედ საქართველოს სახელმწიფოს ინტერესების მხარდამჭერ უმნიშვნელოვანეს ცენტრადაც ჩამოყალიბდა.
