დიდებული სიტყვაა „თვითმყოფადობა”. მდგომარეობა – კიდევ უკეთესი… როგორც წესი, მაღლა, მთის წვერზე შემოსკუპებული, თვალში საცემად, ადვილად დასანახად, მიმზიდველად, ზოგჯერ – მაცდუნებლადაც… მისკენ ორი ბილიკი მიდის, ორივე – რთული, ოღროჩოღრო, ნარეკლიანი, საცალფეხო, ჩამოქცეულ-ჩამოღრანტული… ამიტომაც ამ მწვერვალზე ყველა ვერ ადის. ვინც ავიდა, ბევრი დრო და დიდი ძალისხმევა დასჭირდა, უამრავი ოფლი და სისხლი დაღვარა… პირველ ბილიკს თავისუფლება ჰქვია, მეორეს – სეპარატიზმი… რა განსხვავებაა მათ შორის? ამაზე მოლეკულები მოგვიყვებიან.
კიდევ ერთი ნიშანდობლივი ფაქტი: თვითმყოფადობისკენ მიისწრაფვის ყველა და ყველაფერი, დიდი და პატარა, თუმცა, რაც უფრო პატარაა სისტემა (მოლეკულა, ერი), მით მეტად აქვს გამძაფრებული ეს გრძნობა.
ახლა კი მოლეკულებს მოვუსმინოთ.
ავიღოთ კოლბა, ჩავასხათ მასში სპირტი, შემოვდგათ ქურაზე და გავაცხელოთ. რა მოხდება? ცხადია, მცირე ხნის შემდეგ სპირტი დუღილს დაიწყებს. თუ ჯიუტად გავაგრძელებთ გაცხელებას და სპირტის მოლეკულებს მოსვენების საშუალებას არ მივცემთ, სითბოთი შეწუხებული ეთანოლის მოლეკულები კოლბას დატოვებენ და ჰაერში გაიფანტებიან. მოვარგოთ კოლბას უკუმაცივარი. სითხიდან ამომხტარი მოლეკულები მაცივარში მოხვდებიან, გაცივდებიან და უკანვე დაბრუნდებიან… და ეს პროცესი შეიძლება უსასრულოდ გაგრძელდეს. აქ ერთი დეტალია საინტერესო: ნახშირბადისა და ჟანგბადის ატომები ბმაბმაჩაკიდებულები დაქრიან სისტემაში ქვევიდან ზევით თუ ზევიდან ქვევით, ისე ეჯახებიან კოლბისა თუ მაცივრის კედლებს, ერთიმეორეზე აუგი არ დასცდებათ…
გავაგრძელოთ ჩვენი ექსპერიმენტი და კოლბაში ერთი წვეთი მჟავა ჩავაწვეთოთ.
მოხვდება თუ არა სისტემაში ელექტრონგაღლეტილი წყალბადის ატომი (პროტონი), მაშინვე დაიწყებს თავისი ზრახვების ასრულებას – ელექტრონის მიერთებას. მისი სამიზნე უცხოტომელი ატომი (ჰეტეროატომი) ხდება. საინტერესოა, რა ზუსტად გათვლილი ტაქტიკით იგდებს პროტონი ხელში ელექტრონს.
ეს ერთადერთი რეაქცია არ არის, რომელიც ელიმინირებით (მოხლეჩით) მიმდინარეობს. არსებობს რეაქციები (კონდენსაციის), რომელთა დროსაც ასევე გამოიყოფა პატარა მოლეკულები და რეაქციის შედეგად მიზნობრივი დიდი მოლეკულური მასის მქონე ნაერთები წარმოიქმნება.
კიდევ რა არის ამ რეაქციებში საინტერესო? საქმე ის გახლავთ, რომ არც ერთ მათგანს ექსპერიმენტატორი პატარა მოლეკულების (ჩვენს შემთხვევაში – წყლის) მისაღებად არ ატარებს; მისი სამიზნე დიდი მოლეკულის მიღებაა. წარმოქმნილი წყალი კი მაშინვე კანალიზაციაში იღვრება და მსოფლიო ოკეანესთან ასიმილირდება.
