ყოველდღიურ ცხოვრებაში ვიყენებთ სხვადასხვა ერთეულს, იქნება ეს მასა, მანძილი, დრო თუ სხვა რამ. იმისათვის, რომ საგანი შეფასდეს, ის უნდა გაიზომოს შესაბამისი ერთეულით. ამრიგად ზომა და ზომის ერთეულები მეტად აქტუალური თემაა. მოგითხრობთ, როგორ იმუშავეს მე-4 კლასის მოსწავლეებმა მასის ერთეულებზე.
სამიზნე ცნება: ზომა და ზომის ერთეულები
ქვესაკითხი: მასის ერთეულები
სამიზნე ცნებასთან დაკავშირებული მკვიდრი წარმოდგენები:
სტანდარტული ერთეული საშუალებას გვაძლევს, აღვწეროთ, შევადაროთ, მოვლენა, სიდიდე სხვადასხვა მახასიათებლით.
გაზომვის შედეგად მიიღება სიდიდის, მოვლენის რაოდენობრივი მახასიათებლები შესაბამისი ერთეულით.
გაზომვის შედეგები მხოლოდ იმ შემთხვევაშია სანდო, თუ გაზომვა სტანდარტული ერთეულით და სტანდარტული ხელსაწყოთი ხორციელდება.
საკვანძო შეკითხვა: როგორ დავადგინოთ, ორი ნივთიდან რომელია მძიმე ჩვენ მიერ შექმნილი სასწორით? როგორ ვიყენებ მასის ერთეულებს და მათ შორის კავშირებს შოკოლადის ტორტის დამზადებისას?
დრო: 6-7 სთ.
თემას ვიწყებ კლასში სხვადასხვა მოდელის სასწორის ჩვენებით. (სკოლის ფიზიკისა და ქიმიის ლაბორატორიაში სხვადასხვა ტიპის სასწორებია, ზოგიერთიც სახლიდან წამოვიღე). მოსწავლეებს მივმართავ შემდეგი შეკითხვებით: რა ხელსაწყოებია თქვენ წინაშე? რას ზომავს? რატომ წარმოვადგინე ამდენი მოდელი? კიდევ არსებობს თუ არა სხვა სახის სასწორები? რატომ არსებობს ამდენი სახის სასწორი? შესაძლებელია თუ არა ნივთის მასის დადგენა სასწორის გარეშე? როგორ? როგორ ფიქრობთ, რა არის ჩვენს საკლასო ოთახში ყველაზე მსუბუქი, ყველაზე მძიმე?
ამის შემდეგ მოხალისე მოსწავლეები გამოვიყვანე დაფასთან და ავწონე. როდესაც სასწორზე ფეხი დადგეს, სასწორმა მიუთითა სხეულის მასაზე. სასწორის დაფაზე, სადაც სხეულის მასაა გამოსახული, მოსწავლეებს გაუჭირდათ მასის შესაბამის რიცხვებსა და ერთეულებში გამოსახვა/წაკითხვა. სწორედ აქ ვაცნობ თემატური ერთეულის დასახელებასა და მიზანს: ვეცნობით მასის ერთეულებსა და მათ შორის თანაფარდობას. დიდ საზომ ერთეულებს გადავაქცევთ მცირედ და პირიქით, ასევე სასწორის დახმარებით გავნსაზღვრავთ სხეულის მასას.
შემდეგ ვეცნობით მასის ერთეულებს – კილოგრამი, გრამი, ტონა – და მათ შორის კავშირებს. სქემა მოსწავლეებს ეხმარება მასალის აღქმასა და დამახსოვრებაში.
აქვე ვაკეთებთ რამდენიმე მსგავს სავარჯიშოს: 32 კგ=…გ; 5000გ=…კგ; 8ტ=…კგ 3კგ =… გ და ა.შ. ამის შემდეგ მოსწავლეები ასრულებენ ინდივიდუალურ სამუშაოს. ქვიზი
ქვიზის ანალიზის შემდეგ ისევ სასწორს ვუბრუნდებით. ვუყურებთ ვიდეოს, რომელშიც აღწერილია, როგორ უნდა შეირჩეს შესაბამისი სასწორი დიდი და პატარა მასის მქონე სხეულებისათვის. https://jr.brainpop.com/math/measurement/gramsandkilograms/
შემდეგ კლასში ვმართავთ დისკუსიას:
შეუძლია თუ არა ყველა სასწორს ნებისმიერი ნივთის მასის გაზომვა?
როგორ ვარჩევთ სასწორს?
შეგვიძლია თუ არა სპილოს მასის დადგენა ჩვენს ოთახში წარმოდგენილი სასწორებით? რატომ?
მოსწავლეებმა გამოთქვეს ვერსიები: რა წონა შეიძლება ჰქონდეს გიორგის? ახალშობილის მასა? მანქანის მასა? შენი სასკოლო ჩანთის მასა? საწერკალმის მასა? რომელი ვარაუდის გადამოწმების საშუალებაც იყო, იქვე შევამოწმეთ სასწორების დახმარებით.
ეს საინტერესოა:
| ადამიანის წონა გამოსახულია კილოგრამებში. (თეონა 46 კგ-ია).
საავტომობილო მანქანის წონა დაახლოებით 4 ტონაა. ეიფელის კოშკი 9000 ტონაა. სპილო შეიძლება იყოს 8000კგ. ახალშობილი დაახლოებით 3 კგ. 300 გრ.-ია. ოქროს ბეჭედი დაახლოებით 7 გრ. |
მოსწავლეებს დავალებად ეძლევათ, დაასახელონ 5 საგნის შესაბამისი მასა, ვარაუდით ან ინფორმაციის მოძიებით. (სასწორს არ ვიყენებთ).
მომდევნო აქტივობა: მძიმე და მსუბუქი
კლასის წინ მაგიდაზე დევს ერთნაირად შეფუთული 2 სხეული. ერთში დევს ქვა, მეორეში ბამბა. მოსწავლეებს ვეკითხები: თქვენი აზრით, ეს ორი სხეული თანაბარი მასისაა? საიდან იცი? ამის შემდეგ გამომყავს მოხალისე მოსწავლეები და ხელით გრძნობენ სიმძიმეს, აღწერენ და ადგენენ, რომელია მძიმე და რომელი მსუბუქი. მსჯელობენ, რა შეიძლება იყოს ამის მიზეზი? ბოლოს კი ვაჩვენებ, რა საგნებია შეფუთვაში.
შესაძლებელია თუ არა იმის დადგენა, რამდენად მძიმეა რაღაც სხეული მხოლოდ ვიზუალური დათვალიერებით? ყველა დიდი საგანი მძიმეა? ყველა პატარა ზომის საგანი მსუბუქია?
დისკუსიის შემდეგ ისევ დავალაგებინე მოსწავლეებს საგნები სხეულის მასის მიხედვით.
ამ აქტივობის მიზანია: მოსწავლემ გაიგოს, რა არის მასა, და რა სიტყვების გამოყენებით შეიძლება მისი აღწერა. მოსწავლეებმა უნდა აიღონ და გადაადგილონ საგნები, რომ იგრძნონ მათი სიმძიმე.
კომპლექსური დავალების პირობა: დრო 2-3 დღე
| · დაამზადეთ სასწორები. (სკალის გარეშე)
· სასწორების დამზადებაში დაგეხმარებათ შემდეგი ლინკები: · https://www.youtube.com/watch?v=wuElGdGct3I https://www.youtube.com/watch?v=oBwlHBRnhoI&t=532s https://www.youtube.com/watch?v=7Prz7n8cD9Q&t=36s https://www.youtube.com/watch?v=KDL3YUU-iFQ&t=126s · დაიჭირეთ 2 ნივთი და ხელით განსაზღვრეთ, რომელია უფრო მძიმე, შემდეგ კი აწონვით გადაამოწმეთ თქვენ მიერ დამზადებულ სასწორებზე. · აიღეთ 3-4 ნივთი, განალაგეთ სასწორის თეფშებზე ისე, რომ სასწორი გაწონასწორდეს · აიღე საშლელი, დადე ერთ პინაზე, მეორეზე კი დაალაგე მძივის მარცვლები (ან რომელიმე ბურღულეულის მარცვალი, მაგალითად, სიმინდი) ისე, რომ სასწორი გაწონასწორდეს. რამდენი მარცვალია საჭირო? · აიღე მძივის 10 მარცვალი (ან რომელიმე ბურღულეულის მარცვალი, მაგალითად, სიმინდი). დადე შენ მიერ მომზადებული სასწორის ერთ პინაზე, მეორეზე კი შეარჩიე ისეთი საგანი, რომ სასწორი გაწონასწორდეს, თუ პირველ ჯერზე სასწორი არ გაწონასწორდა, გააგრძელე საგნის ძებნა. · შეარჩიე ისეთი 2 ნივთი, რომ ერთის მასა 2-ჯერ მეტი იყოს მეორეზე. გამოიყენე „მძივის მარცვლები“ და წონასწორობის სასწორი. მოგვიყევი, როგორ აწარმოე გაზომვები.
ჩანაწერები აწარმოე, გადაიღე ფოტოები ან ვიდეო და პრეზენტაციისას იმსჯელე, რა სტრატეგია გამოიყენე სასწორის დამზადების დროს. |
მოსწავლეებმა წარმოადგინეს თავიანთი გაკეთებული სასწორები, მე ისინი დავტოვე საკლასო ოთახში და მივეცი უფლება, სურვილის შემთხვევაში დასვენებებზე გამოეყენებინათ სასწორები და ერთმანეთისთვის შეედარებინათ 2 სხეულის მასა.
ამ დავალებით მოსწავლეებმა ისწავლეს არასტანდარტული ერთეულებით სხეულის მასის განსაზღვრა და გააცნობიერეს, რომ ისინი შეზღუდულია, როგორც კომუნიკაციის საშუალება. თუმცა სხეულის მასის შეფასება ყოველდღიური ცხოვრების ნაწილია. ამიტომ, მნიშვნელოვანია მისი როგორც ზუსტი, ასევე მიახლოებითი ზომებით შეფასების უნარი. როდესაც მოსწავლეებს შეუძლიათ საგნების ეფექტურად გაზომვა არასტანდარტული ერთეულების გამოყენებით, ისინი მზად არიან, გადავიდნენ სტანდარტული ერთეულების გამოყენებაზე.
მომდევნო გაკვეთილებზე მოსწავლეები ასრულებენ სავარჯიშოებსა და საყოფაცხოვრებო შინაარსის ამოცანებს, რომელთა გადაწყვეტა მოითხოვს მასის ერთეულებს შორის კავშირის პოვნას, მასების შედარებას, დალაგებას, საერთო ჯამის პოვნას.
აქტივობა: სხეულის მასის შეფასება სტანდარტული ერთეულებითა და სტანდარტული ხელსაწყოების გამოყენებით
მოსწავლეები იყოფიან 5 ჯგუფად. თითოეულ ჯგუფს ვაძლევ დავალების ბარათს და დავალებისთვის საჭირო ატრიბუტებს. თავდაპირველად მოსწავლეები ასრულებენ ბარათის პირველ დავალებას, შემდეგ მაგიდებზე ვდგამ სასწორებს და მოსწავლეები გადაამოწმებენ ვარაუდებს, შეასრულებენ მეორე დავალებას. პრეზენტაციისას იმსჯელებენ დავალების შესრულების ეტაპებზე, უპასუხებენ თანაკლასელთა შეკითხვებს.
ამ აქტივობით მოსწავლეები იაზრებენ რომ: სტანდარტული ერთეული საშუალებას გვაძლევს აღვწეროთ, შევადაროთ, სიდიდე სხვადასხვა მახასიათებლით. (მწ.1).
გაზომვის შედეგად მიიღება სიდიდის რაოდენობრივი მახასიათებლები შესაბამისი ერთეულით. (მწ.2).
გაზომვის შედეგები მხოლოდ იმ შემთხვევაშია სანდო, თუ გაზომვა სტანდარტული ერთეულებით და სტანდარტული ხელსაწყოებით ხორციელდება. (მწ.3).
აქტივობა სუპერმარკეტში:
საკლასო ოთახში შემაქვს პროდუქტების კალათი. კალათში აწყვია სხვადასხვა სახეობის შეფუთული ბურღულეული, პური, კარაქის ფილა. შოკოლადის ფილა, ორცხობილას შეკვრა. ბოსტნეულისა და ხილის პარკები, და ა.შ. დავალება ასეთია:
ჩაალაგეთ პარკში მოცემული პროდუქტი ისე, რომ ერთმანეთი არ დააზიანონ, ანუ ჯერ მძიმე, შემდეგ მსუბუქი. იმსჯელეთ პრობლემის გადაწყვეტის გზებზე, შერჩეულ სტრატეგიაზე. როგორ ერთეულს გამოიყენებთ პროდუქტის მასის განსასაზღვრად: სტანდარტულს თუ არასტანდარტულს? დაგეხმარებათ თუ არა სასწორი?
თემის დასასრულ მოსწავლეებს ნაყინის ტორტის დამზადება დაევალათ. ამ აქტივობის საშუალებით მასის პრაქტიკული გამოყენების უნარები განუვითარდათ, ასევე გაუფართოვდათ ცოდნა მასის ერთეულებზე.
| ნაყინის ტორტი
ინგრედიენტები: ნაყინი 100 გრ. ორცხობილა 30 გრ. მარწყვი 50 გრ. შოკოლადი 20 გრ. მომზადება ფინჯანში ჩაყარე დატეხილი ორცხობილა 50 გრ. დაამატე 100 გრ. ნაყინი, დაამატე 50 გრ. მარწყვი და დააყარე გახეხილი 20 გრამი შოკოლადი. მიირთვი გემრიელად უპასუხე კითხვებს: · რამდენი გრამი გამოვიდა შენ მიერ დამზადებული ნაყინის ტორტი? · ოჯახის ყველა წევრისთვის რომ მოამზადო, რამდენი გრამი დაგჭირდება თითოეული ინგრედიენტი? · 2 კილოგრამი ნაყინით რამდენ ფინჯან შოკოლადის ტორტს დაამზადებ? გადაიღე მომზადების ეტაპები და პრეზენტაციისას წარმოადგინე ფოტო- ან ვიდეომასალა. |
მოსწავლეებმა კარგად გაიაზრეს საკითხი, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც მათ შეეძლოთ მანიპულირების გამოყენება და თავიანთი პასუხების განხილვა თანატოლებთან.
აქ წარმოდგენილია თემატური ერთეულის დამუშავების ამსახველი ფოტომასალა.
გამოყენებული ლიტერატურა:
- ეროვნული სასწავლო გეგმა
https://ncp.ge/ge/curriculum?subject=36&subchild=198.
- მათემატიკის გზამკვლევი კურიკულუმის შესადგენად. დამხმარე რესურსი მასწავლებლებისათვის. (მესამე თაობის ეროვნული სასწავლო გეგმის მიხედვით) ქეთი ცერცვაძე.
