კომპლექსური დავალება „სითბოს რაოდენობა“

კომპლექსური დავალების პირობის მოსაფიქრებლად, გარდა საგნობრივი კომპეტენციისა, მასწავლებელს „მწერლობის“ ნიჭიც სჭირდება. დავალების პირობამ მოსწავლეს საგნისადმი ინტერესი უნდა აღუძრას, ინტერესი ფიზიკური პროცესების შესწავლის მიმართ. ჩემ მიერ შედგენილი კომპლექსური დავალების პირობა მოიცავს მე-8 კლასის მეორე სემესტრის მასალას და სრულად ფარავს მას.

სამიზნე ცნება მასწავლებელმა შეიძლება სხვადასხვანაირად გაშალოს, აირჩიოს ენერგია ან მატერია, ან ორივე ერთად.

საწყისი ეტაპი: კომპლექსური დავალების პირობა – „მზეთამზელი ბიჭი“

თავიდან მოსწავლეებს ვაცნობთ კომპლექსური დავალების პირობას:

„ნიკა ზამთრის არდადეგებზე ბორჯომის რაიონში სოფელ მზეთამზეში დასასვენებლად ჩავიდა. მეორე დღეს მისი მეგობრებიც გეგმავდნენ ჩამოსვლას. ნიკამ ერთი დღით ადრე ჩასვლა გადაწყვიტა, რათა სტუმრებისთვის სახლი მოემზადებინა.

წყალი ეზოში მოდიოდა. ნიკამ 1-ლიტრიანი პლასტმასის ბოთლები პირამდე გაავსო, ეზოში დაალაგა და შეშას მიუტრიალდა. საფარში ხმელი შეშაც ეწყო და ნედლიც. ნიკამ ნედლ შეშასთან ერთად სახლში ხმელი შეშაც შეიტანა. იმდენი შეზიდა, რომ მთელი ღამე ბუხარი არ ჩამქრალიყო.

გათოშილი შევიდა სახლში და ბუხარი გააღუნღულა, სავარძელში ჩაჯდა, მატყლის პლედი მიიფარა და გაყინული ხელები ბუხარს მიუფიცხა. პერიოდულად, როგორც კი ოთახში ტემპერატურის ცვალებადობას იგრძნობდა ხოლმე, ნედლ შეშას ხმელსაც აშველებდა.

ნიკამ დილაადრიან ყავის დალევა მოინდომა, მაგრამ გაახსენდა, რომ წყლის ჭურჭელი გარეთ დატოვა. გავიდა და ნახა, რომ ბოთლებში წყალი გაყინულიყო. ისინი სახლში შემოიტანა, ლითონის ჯამში ჩაალაგა და ღუმლის სიახლოვეს დადო. რამდენიმე ხანში ბოთლებში წყალი გადნა. ჩაიდანში 1 ლიტრი წყალი ჩაასხა და გაზქურაზე შემოდგა, თვითონ კი ისევ თბილ ღუმელს მიუჯდა და ღამეგატეხილს ჩაეძინა. უცებ ძილში გაზქურაზე შემოდგმული ჩაიდანი გაახსენდა და სამზარეულოს მიაშურა. ჩაიდანში წყალი თითქმის დამშრალიყო და სამზარეულოს მინები სულ დაორთქლილიყო. 1 ლიტრიდან დარჩენილი 1 ფინჯანი წყალი ჩამოასხა, ყავა მოიმზადა და ფაიფურის ფინჯანში დაისხა, თუმცა იქვე ლითონის ფინჯანიც იყო.

ნიკამ ფინჯანს ხელები შემოაწყო და ყავის შეგრილებას დაელოდა. თერმომეტრი ოთახში 25 გრადუსს უჩვენებდა.

ნიკას უხაროდა, რომ მეგობრებს თბილ სახლს და ცხელ სასმელს დაახვედრებდა“.

• რატომ იყო აუცილებელი სოფელში ნიკას ერთი დღით ადრე ჩასვლა?
• რატომ გამოიყენა ნიკამ ნედლ შეშასთან ერთად ხმელი შეშა? რატომ იწვის ნედლი შეშა უფრო ცუდად, ვიდრე ხმელი?
• რატომ მიიფარა ნიკამ მატყლის პლედი? როგორი თბოგამტარობა აქვს მატყლისგან მოქსოვილ ტანსაცმელს? რატომ?
• როგორ თბება ოთახში ჰაერი ბუხრის საშუალებით? აქვს თუ არა ამ დროს ადგილი გამოსხივებას? რატომ არის სასურველი, ბუხარს ჰქონდეს მაღალი გამწოვი?
• რატომ დადგა ნიკამ გარედან შემოტანილი გაყინული ბოთლები ღუმელთან ახლოს და რატომ გამოიყენა ლითონის ჯამი?
• სითბოს რა რაოდენობაა საჭირო 1კგ. ყინულის დასადნობად?
• სითბოს რა რაოდენობაა საჭირო 1ლ. 0-გრადუსიანი წყლის ასადუღებლად და მისი ¾-ის ასაორთქლებლად? რატომ დაიორთქლა ფანჯრის მინები სამზარეულოში?
• რატომ გამოიყენა ნიკამ ყავის დასალევად ფაიფურის ჭურჭელი და არა ლითონის ფინჯანი?
• რატომ შემოაწყო ნიკამ ფინჯანს ხელები?
• სითბოს რა რაოდენობაა საჭირო ოთახის ტემპერატურის 3 ლიტრის წყლის ასადუღებლად. რომელ ჩაიდანს გამოიყენებდით ნიკას ადგილზე რომ ყოფილიყავით – ალუმინს თუ სპილენძს?

ამ და სხვა კითხვებზე პასუხების გასაცემად შენ უნდა შეასრულო ეს კომპლექსური დავალება და წარმოადგინო პრეზენტაციის სახით, რისთვისაც შეგიძლია, ისარგებლო სახელმძღვანელოთი და მოცემული ლინკებით:

ლინკები: გასამეორებლად

ახალი მასალის შესასწავლად

პირველი ეტაპი გათბობა-გაცივება

1. სითბოს რა რაოდენობა არის საჭირო 0⁰C-იანი 4 ლიტრი წყლის ოთახის ტემპერატურამდე გასათბობად? (ოთახის ტემპერატურა 25⁰C-ია).
2. სითბოს რა რაოდენობაა საჭირო ოთახის ტემპერატურის 1ლ. წყლის დუღილის ტემპერატურამდე მისაყვანად?
3. რომელ ჭურჭელს გამოიყენებდით ნიკას ადგილას რომ ყოფილიყავით, ალუმინს თუ სპილენძს? ერთმანეთს შეადარე 0.5კგ. სპილენძისა და 0.5კგ. ალუმინის ჭურჭლების მიერ მიღებული სითბოს რაოდენობები. (გაითვალისწინეთ, რომ ნიკამ წყალი დუღილის ტემპერატურამდე მიიყვანა და შესაბამისად, ჭურჭელიც 25⁰C- დან 100⁰C-მდე გაცხელდა).
4. ტესტი https://bit.ly/3dtb9X7
5. კვლევა ექსპერიმენტი

გამოიყენეთ მოცემული https://sway.office.com/we6PI0MqP872heZX?ref=Link ლინკის სურათები და უპასუხეთ კითხვებს.

მეორე ეტაპი – დნობა და კრისტალიზაცია. ორთქლადქცევა და კონდენსაცია

1. ნიკამ გაყინული ბოთლები სახლში შემოიტანა. სითბოს რა რაოდენობაა საჭირო -5⁰C-იანი 4 კგ. ყინულის დნობის ტემპერატურამდე მისაყვანად?
2. ნიკამ 1ლ. წყალი აადუღა და მისი ¾ აუორთქლდა. სითბოს რა რაოდენობა დასჭირდა დუღილის ტემპერატურამდე მიყვანილი 1ლ. წყლის 3/4-ის აორთქლებას.
3. სითბოს რა რაოდენობა იქნებოდა საჭირო 1ლ. წყლის სრულად ასაორთქლებლად?
4. 0⁰C-იანი ყინულის ნაჭერი მოათავსეს 0⁰C-იან წყალში. თქვენი აზრით, გადნება თუ არა ყინული. პასუხი დაასაბუთეთ.
5. გრაფიკული ანალიზი

იმსჯელეთ, რა პროცესი მიმდინარეობს თითოეულ უბანზე. იცვლება თუ არა ტემპერატურა? რისი ტოლია პარაფინის დნობის ტემპერატურა?	AB უბანი	BC უბანი	CD უბანი

ააგეთ სრული გრაფიკი ყინულისათვის. (გაითვალისწინეთ, რომ წყალი ოთახის ტემპერატურამდე გათბა).

6. https://www.youtube.com/watch?v=G8R5SESF5H4 აღწერეთ დუღილისა და ორთქლადქცევის (კონდენსაციის) პროცესები. დაასრულეთ გრაფიკი და იმსჯელეთ

თითოეული უბნის შესახებ.

7. შესაძლებელია თუ არა მყარი ნივთიერების აორთქლება? რა ეწოდება ამ პროცესს? მის შებრუნებულ პროცესს? მოიყვანეთ მაგალითები.
8. კვლევა ექსპერიმენტი

სამედიცინო შპრიცით ჩაასხით წყალი ყინულისთვის განკუთვნილ ჭურჭელში და გაყინეთ. 3 ნაჭერი ყინული მოათავსეთ 3 ჭიქაში, რომელშიც ასხია ცხელი, ოთახის ტემპერატურისა და ცივი წყალი. დააკვირდით დნობის პროცესს. დაინიშნეთ დრო, რომელ ჭიქაში გადნება ყინულის ნაჭერი უფრო სწრაფად? გამოიტანეთ დასკვნა.

მესამე ეტაპი – წვა და მარგი ქმედების კოეფიციენტი

1. ნიკამ ნედლ შეშასთან ერთად სახლში ხმელი შეშაც შეიტანა. იანგარიშეთ, სითბოს რა რაოდენობა გამოიყოფა 10 კგ. შეშის წვის დროს.
2. თქვენი აზრით, არის თუ არა განსხვავება ერთი და იმავე რაოდენობის ნედლი და ხმელი შეშის დაწვისას გამოყოფილი სითბოს რაოდენობებს შორის? პასუხი დაასაბუთეთ.
3. თქვენი აზრით, როდის გამოიყოფა სითბოს მეტი რაოდენობა ერთი და იმავე მასის ფიჭვის შეშის დაწვისას, თუ მუხის შეშის დაწვისას? პასუხი დაასაბუთეთ.
4. ვთქვათ, ოთახის გათბობას მოხმარდა 10კგ. შეშის დაწვისას გამოყოფილი სითბოს რაოდენობის ნახევარი, რისი ტოლია სასარგებლო სითბოს რაოდენობა? (ამოცანა 1-ის მონაცემების მიხედვით).
5. ნიკამ დარჩენილი 3 ლიტრი წყალი ჩაასხა 0.5კგ. მასის სპილენძის ჩაიდანში და აადუღა. იპოვეთ მარგი ქმედების კოეფიციენტი, თუ მოხმარებული ბუნებრივი აირის მასა 5 გრამია.

ნებისმიერ მასწავლებელს შეუძლია ეს კომპლექსური დავალება წარმოადგინოს ცალ-ცალკე, ან 3-4 კომპლექსური დავალების სახით, დაამატოს ან შეცვალოს კითხვები და მოსწავლეებს სემესტრის განმავლობაში მიაწოდოს.