რა არის work shadowing (შემდგომში სტაჟირების დღე)?
პირდაპირი თარგმანით ეს ტერმინი ვინმეს „სამუშაო ჩრდილქვეშ“ ყოფნას ნიშნავს. ეს არის გამოცდილების მიღების ერთგვარი ფორმა, რომელიც გულისხობს სამუშაოს შემსრულებლის საქმიანობაზე დაკვირვებას და იმის გარკვევას, როგორ ასრულებს ის კონკრეტულ საქმეს და/ან რომელ უნარებს იყენებს მის შესასრულებლად. აღნიშნული მკვეთრად განსხვავდება სტაჟირების ტრადიციული ფორმისგან, რადგან მოკლევადიანია (შეიძლება გაგრძელდეს ერთი დღე ან რამდენიმე საათი), არ არის ანაზღაურებადი, მიზნად ისახავს შეხედულების შექმნას გარკვეულ სამუშაოზე და არა უშუალო გამოცდილების მიღებას.
მსოფლიოს წამყვანი საგანმანათლებლო სისტემის მქონე ქვეყნები მუდმივად ეძებენ ისეთ მიდგომებს, რომლებიც დაკავშირებული იქნება ცხოვრებისეულ გამოცდილებასთან. მაგალითად, არსებობს მეთოდი, რომელიც გულისხმობს, საზოგადოებრივი საქმიანობით სწავლებას. შესაბამისად ვთანხმდებით, რომ სასწავლო პროცესი მაქსიმალურად უნდა უკავშირდებდეს ცხოვრებისეულ რეალობას. ეს, შეიძლება ითქვას როგორც ფორმალურ, ასევე არაფორმალურ განათლებაზე. მსგავსი მიდგომა, მომავალში, ზრდის გამოწვევბისადმი მდგრადობას.
ცხოვრებისეული გამოცდილების მიღების ერთ-ერთ საუკეთესო საშუალებას Work shadowing, ანუ სტაჟირების დღე წარმოადგენს, რასაც ძალიან კარგად იყენებს მსოფლიოს ერთ-ერთი წარმატებული საგანმანათლებლო მოდელის მქონე ესტონეთი. თვითმართული სწავლების ფარგლებში გიმნაზიის მოსწავლეები სხვა აქტივობების პარალელურად აკვირდებიან მათთვის სასურველ და საინტერესო პროფესიაში დასაქმებულ პირებს და შემდეგ შთაბეჭდილებებს უზიარებენ ერთმანეთსა და მენტორს.
2020 წლის ოქტომბრის ბოლოს, ტალინის უნივერსიტეტის საგანმანათლებლო ინოვაციისა და ლიდერობის სამაგისტრო პროგრამის სტუდენტის, სალომე ხურციძის დახმარებით მარნეულის N2 და N5 საჯარო სკოლების მოსწავლეები მენტორინგის პროგრამაში ჩავრთე, რომელიც თვითმართული სწავლების ნაწილს წარმოადგენს (თვითმართული სწავლების არსს სიღრმისეულად განვიხილავ შემდგომ სტატიებში). პროგრამის დაწყებისთანავე სკოლები ონლაინსწავლებაზე გადავიდნენ. ამის გამო მისი განხორციელება დისტანციურ რეჟიმში გავაგრძელეთ. ასეთ ფორმატში შეუძლებელი იყო სტაჟირების კომპონენტის სრულყოფილი ამოქმედება…
…თებერვლის დასაწყისში, ფიზიკურ გარემოში დაბრუნებისთანავე დავიწყეთ სტაჟირების დღის დაგეგმვა. სტატიაში გაგიზიარებთ, როგორ დავგემოთ სტაჟირების დღე, ისე, რომ იყოს შემეცნებითი და დატვირთული ახალი გამოცდილებით.
როგორ დავგეგმოთ მოსწავლეთა სტაჟირება?
- გავაცნოთ სტაჟირების ძირითად პრინციპები;.
მთავარია, ერთად გავიაზროთ, რომ ეს სტაჟირება არ გულისხმობს რაიმე სამუშაოს შესრულებას ან დახმარებას. მათ მოუწევთ, შერჩეულ ორგანიზაციაში დააკვირდნენ ერთ კონკრეტულ თანამშრომელს ან მცირე ჯგუფს წინასწარ შემუშავებული ფორმის მიხედვით.
გონებრივი იერიშის პრინციპით ჩამოვთვალეთ ორგანიზაციები/დაწესებულებები, რომლებთანაც შეგვეძლო კომუნიკაცია. ჩამონათვალი საკმაოდ მოცულობითი გამოვიდა. პირველსავე ეტაპზე გამოკვეთილი შესაძლო ვარიანტები დავჰყვავით საჯარო და კერძო სექტორებად.
- შევიმუშაოთ დაკვირვების ფორმა.
ყოველკვირეული შეხვედრების ფორმატში შევიმუშავეთ დაკვირვების ფორმა. ეს ძალიან მნიშვნელოვანია, რადგან მოსწავლეებმა უნდა იცოდნენ, რაზე მოუწევთ დაკვირვების წარმოება. ეს შეიძლება იყოს ისეთი კომპეტენციების გამოვლენა, როგორებიცაა: ლიდერული უნარ-ჩვევები, გუნდური მუშაობის პრინციპები, თანამშრომლობა, კრეატიული მიდგომა, მოქალაქეებთან ურთიერთობა, ტექნოლოგიების გამოყენება და სხვა. ჩვენს შემთხვევაში, აქცენტი გავაკეთეთ 21-ე საუკუნის უნარებზე, კომუნიკაციაზე, ვალდებულებების გადანაწილებაზე და სტრესულ გარემოზე.
- შევთანხმდით სტაჟირების დღეს მიღებული გამოცდილების გაზიარების ფორმატზე.
მნიშვნელოვანია, რომ მოსწავლეებმა წინასწარ იცოდნენ, როგორი საშუალებით მოუწევთ სტაჟირების დღის შთაბეჭდილებების გაზიარება. ეს შეიძლება იყოს მარტივი პრეზენტაცია, პოსტერი, ვიდეო და სხვა. მთავარია, წინასწარ იყვნენ მზად ამისთვის. მომზადებული პრეზენტაცია უნდა სცემდეს პასუხებს შემდეგ საკითხებს:
- სად იყავით სტაჟირების დღის გასავლელად?
- რამდენად კმაყოფილი ხართ მიღებული გამოცდილებით?
- ჩამოთვალეთ ყველაზე მნიშვნელოვანი ცოდნა და უნარები, რაც თქვენ მიერ არჩეულ ორგანიზაციაში დასაქმებულს სამუშაოს შესასრულებლად სჭირდება;
- დაასახელეთ, სამი ყველაზე მნიშვნელოვანი რამ, რაც სტაჟირების დღის შედეგად ისწავლეთ;
- დაასახელეთ, რომელი პიროვნული თვისებები სჭირდება ამ პროფესიაში დასაქმებულ პირებს…
- გამოვკვეთოთ ინტერესები და მოსწავლეთა საჭიროებები.
მარნეულში ბევრი ორგანიზაცია და დაწესებულებაა და შესაბამისად, არჩევანიც დიდია. შესაძლებელია, სოფელში დაწესებულებების ნაკლებობა იყოს. ამის გამო არ დანებდეთ, რადგან თითქმის ყველგან არსებობს მაღაზია, ამბულატორია, საბავშვო ბაღი თუ სხვა სივრცე, სადაც სტაჟირების ფორმატში საინტერესო და ინფორმაციული დაკვირვება წარიმართება. თუ არ იქნება ორგანიზაციების/დაწესებულებების სიმრავლე, დაყავით მოსწავლეები მცირე (3-4-კაციან) ჯგუფებად.
- პროტოკოლის წესების შეთანხმება.
მოსწავლეებმა განსაზღვრული საათები უნდა გაატარონ მათთვის უცხო გარემოში. მნიშვნელოვანია, მიიღონ თანხმობა ფოტო/ვიდეოგადაღებაზე, არ დაარღვიონ დადგენილი ქცევის წესები, დაიცვან კოვიდშეზღუდვები და ა.შ.
პანდემია და მასთან დაკავშირებული რეგულაციები, ერთ-ერთ დამაბრკოლებელ გარემოებად მოგვევლინა. სწორედ ამის გამო საჯარო სექტორის წარმომადგენლები ნაკლებად წამოვიდნენ თანამშრომლობაზე. მოსწავლეებმა მიმართეს იუსტიციის სახლს, მაგისტრანტ სასამართლოს, ცენტრალურ საავადმყოფოს და სხვა ორგანოებს, მაგრამ მათგან უარი მიიღეს. სტატიის მეორე ნაწილში შემოგთავაზებთ ოთხ ორგანიზაციაში განხორციელებულ წარმატებულ სტაჟირებას, მოსწავლეების დაკვირვების შედეგებსა და მიღებულ შთაბეჭდილებებს.
