იმ მეთოდებს შორის, რომლებიც ერთდროულად რამდენიმე
მნიშვნელოვანი უნარის განვითარებაზეა ორიენტირებული, არის მკითხველის თეატრი. ეს
გახლავთ დრამატული ინტერპრეტაციის ისეთი ფორმა, როდესაც მოსწავლეები ჩართულნი არიან ნაწარმოების ხმამაღლა კითხვაში. მკითხველის თეატრი არ მოითხოვს დეკორაციებს, კოსტიუმებს ან მოქმედებას;მკითხველები ხმის, მიმიკისა და ჟესტების მეშვეობით გადმოსცემენ განწყობილებას, ტონს, ემოციას, მოქმედ პირთა ხასიათს.
მკითხველის თეატრი მოსწავლეებს გააზრებულიკითხვისა და ზეპირმეტყველების უნარების განვითარებაში ეხმარება. ეს ეფექტიანი სტრატეგიაა,
რათა მოსწავლეებს განუვითარდეთ საკუთარი კითხვის უნარის რწმენა, თავდაჯერება და შემდეგ დამოუკიდებლად შეძლონ ხმამაღალი გამომსახველობითი კითხვა.
შენიშვნა: სასურველია, ისინი, ვინც კითხვაში მოისუსტებენ, დაჯგუფდნენ იმათთან, ვინც თავისუფლად კითხულობს.ეს მათ კითხვის ხარისხის გაუმჯობესებაში დაეხმარება.
ჩვეულებრივ, თითო მონაკვეთისთვის მკითხველის თეატრში 5 ან 6მკითხველი შეირჩევა. შერჩეული მონაკვეთები საინტერესო უნდა იყოს როგორც მკითხველისთვის, ისე მსმენელისთვისაც.მოსწავლეებს შეუძლიათ, დაწერონ საკუთარი სცენარები ან სცენარად გადააკეთონ მოთხრობები, რომანის ნაწყვეტი ან ეპიკური პოეზია.
მკითხველის თეატრის მიზნებია:
* დაეხმაროს მოსწავლეებს იმის გაცნობიერებაში, რომ ხმამაღლა კითხვა, ერთი მხრივ, ლიტერატურული ნაწარმოების ნაწყვეტის გადაცემის, ხოლო მეორე მხრივ მოქმედ პირთა ხასიათების ინტერპრეტაციისა და გაგების საშუალებაა;
* მისცეს მოსწავლეებს მკითხველის თეატრისთვის ტექსტების შერჩევის და/ან სხვადასხვა ჟანრის ტექსტების მისადაგების შესაძლებლობა;
* გაავარჯიშოს მოსწავლეები დიალოგებისა და მონოლოგების ინტერპრეტაციასა დააუდიტორიისათვის გადაცემაში;
* მიანიჭოს ხმამაღლა კითხვით და მოსმენით მიღებული სიამოვნება;
* გაუძლიეროს ლიტერატურის მიმართ პატივისცემა და ინტერესი;
* განუვითაროს და დაუხვეწოს ლიტერატურული
ალღო და გემოვნება;
* განუვითაროს გააზრებული კითხვის უნარი;
* დაუხვეწოს ზეპირი მეტყველება.
მკითხველის თეატრში მონაწილეობამდე
* კიდევ ერთხელ გადააკითხეთ მოსწავლეებს სცენარი და მოქმედი პირები/ტექსტის მონაკვეთები შეარჩევინეთ ინტერესებისა და კითხვის უნარის გათვალისწინებით.
* განსაზღვრეთ როლები (მაგალითად, მთხრობელი, მოქმედი პირები).
* ყოველი მოსწავლისთვის, რომელმაც უნდა წაიკითხოს, მოამზადეთ სცენარის/ტექსტის თითო ასლი (კარგი იქნება, თუ მონაწილეები საკუთარ როლებს მონიშნავენ მარკერით).
* ჩუმად წააკითხეთ მოსწავლეებს სცენარი/ტექსტი.
* განიხილეთ და აუხსენით ყოველი რთული ფრაზა ან გაუგებარი სიტყვა. დარწმუნდით, რომ
ტექსტის შინაარსი კარგად ესმით.
* შესთავაზეთ, იმსჯელონ მოქმედ პირებზე (როგორ შეიძლება მეტყველებდნენ ისინი? როგორი ხმის ტემბრი
შეესაბამება კონკრეტულ პერსონაჟს? როგორი მიმიკა, როგორი ჟესტები შეიძლება ჰქონდეთ? რატომ?)
* მოსწავლეებს იმდენჯერ წააკითხეთ სცენარი, რამდენჯერაც საჭირო იქნება იმისთვის, რომ დარწმუნდნენ საკუთარ შესაძლებლობებში; დარწმუნდნენ, რომ შეუძლიათ როლთან შეგუება, მორგება და თავისუფლად კითხვა.
* დაეხმარეთ მოსწავლეებს რაც შეიძლება ეფექტურად განლაგებაში (სასურველია, მაყურებელიც კარგად ხედავდეს მონაწილეებს და მონაწილეებიც – ერთმანეთს).
მკითხველთა თეატრის
მიმდინარეობისას გასათვალისწინებელია შემდეგი:
* მონაწილეებს სცენარის/ტექსტის ასლები ხელში უნდა ეჭიროთ ან მაგიდებზე ეწყოთ,
რომ არ გაუჩნდეთ შიშისა და უსუსურობის განცდა, ტექსტის ინტერპრეტაციაზე იფიქრონ და
არა იმაზე, რამე არ შეეშალოთ.
* მონაწილეებმა შეიძლება აირჩიონ განლაგების მათთვის
სასურველი და მოხერხებული ვარიანტი – ყველამ უყუროს იმ მონაწილეს, რომელიც
კითხულობს. მთავარია, არ დაავიწყდეთ “მაყურებელი”, რომელიც
მკითხველისეული ინტერპრეტაციით სიამოვნების მიღებას ცდილობს.
მკითხველთა თეატრში მონაწილეობის შემდეგ:
*
სთხოვეთ მოსწავლეებს, ისაუბრონ ან წერილობით ჩამოაყალიბონ, რა გავლენა მოახდინა ტექსტის მათეულ ინტერპრეტაციაზე მათმა პირადმა გამოცდილებამ ან ადრინდელმა ცოდნამ.
* გამოყავით დრო მცირე ჯგუფებში განსჯითი დისკუსიისთვის სცენარის/ტექსტისმკითხველებს შორის (მაგალითად, გაართვა თუ არა ჯგუფმა თავი დავალებას; რა გაუძნელდათ, რა დაძლიეს
ადვილად და რატომ, შეძლეს თუ არა სათქმელის მსმენელამდე მიტანა; სწორად დასვეს თუ არა აქცენტებიდა სხვა).
* შეაფასეთ მონაწილეები მოსწავლეებთან ერთად წინასწარ შექმნილი შეფასების კრიტერიუმების მიხედვით (მაგალითად, ხმის გამოყენება, მოქმედი პირის ხასიათის განვითარების წვდომა, ჟესტებისა და მიმიკის გამოყენება, ეფექტური პაუზები და სხვა).
ქვემოთ გთავაზობთ მკითხველთა თეატრის მონაწილის შეფასების სქემას.ეს არის ფორმა, რომელიც შეიძლება გამოიყენონ როგორც თანატოლებმა ურთიერთშეფასებისთვის, ისე მასწავლებელმა.
მკითხველთა თეატრის მონაწილის შეფასების სქემა
მოსწავლის გვარი და სახელი____________________________________________
თარიღი__________________
ყველა გრაფაში გააკეთეთ შესაბამისი
აღნიშვნა და თქვენს გადაწყვეტილებას მოკლე შენიშვნები დაურთეთ.
|
შედეგები |
დიახ |
ნაწილობრივ |
არა |
შენიშვნა |
|
ყველა სიტყვა მკაფიოდ იყო წარმოთქმული? |
|
|
|
|
|
დაისვა აქცენტი საკვანძო სიტყვებზე? |
|
K |
|
|
|
განწყობა და გრძნობები ეფექტურად იყო გადმოცემული? |
|
|
|
|
|
ხმის სიძლიერე ეფექტურად იყო გამოყენებული? |
|
|
|
|
|
ხმის ტონი ეფექტურად იყო გამოყენებული? |
|
|
|
|
|
შერჩეული მონაკვეთი აუდიტორიისა და მიზნის შესაბამისი ტემპით იყო წაკითხული? |
|
|
|
|
|
ამყარებდა თვალით კონტაქტს აუდიტორიასთან? |
|
|
|
|
|
ჟესტები შესაბამისად იყო გამოყენებული? |
|
|
|
|
|
პუნქტუაცია სწორად იყო გაგებული / ინტერპრირებული? |
|
|
|
|
|
შეძლო აუდიტორიის ყურადღების მიპყრობა და შენარჩუნება? |
|
|
|
|
გთავაზობთ მკითხველის თეატრის
ჩატარების ერთ, ჩვენი აზრით, საინტერესო გამოცდილებას.
მეშვიდე კლასში ვახტანგ როდონაიას
ჯგუფის ავტორობით შექმნილ სახელმძღვანელოში შეტანილია რევაზ ინანიშვილის “ტყის
შვილები”. ნაწარმოების დასრულების შემდეგ მოსწავლეებს მივაწოდეთ განმარტება, რომ
პერსონაჟის ხასიათს განსაკუთრებულად გამოკვეთს მისთვის დამახასიათებელი
მეტყველება. მაგალითად, ფრაზები, რომლებსაც ის წარმოთქვამს და ხმა მოლაპარაკის
თავისებური “პორტრეტის” შექმნის საშუალებაა. ამის საილუსტრაციოდ მოსწავლეებმა მონიშნეს თითოეული პერსონაჟის რეპლიკები და მიუწერეს, ხასიათის რა თვისება
ან/და რა ემოციები ჩანს მათში. ამ
საქმიანობამ ერთგვარად მოამზადა მოსწავლეები მკითხველის თეატრისთვის.
კლასს გავაცანით გადაწყვეტილება,
მკითხველის თეატრი უმცროსკლასელებისათვის წარგვედგინა. მოსწავლეებს, გარდა იმისა,
რომ უნდა ეფიქრათ მოქმედ პირთა ხასიათების ინტერპრეტაციაზე, უნდა გაეთვალისწინებინათ აუდიტორიის ასაკი და მომზადების დონეც, ამიტომ სცენარის ერთგვარი
ადაპტირება მოუხდათ. მოსწავლეებმა წინასწარ მოამზადეს შეკითხვები, რომლებსაც
დაუსვამდნენ უმცროსკლასელებს იმის გასარკვევად, რა შთაბეჭდილება მოახდინა მათზე
მკითხველის თეატრმა, რამდენად ყურადღებით მოისმინეს და გაიგეს თუ არა ტექსტი.
ამ სასწავლო საქმიანობამ გაამართლა,
რადგან გაზარდა მკითხველის თეატრის თითოეული მონაწილის პასუხისმგებლობა და “აიძულა”
მოსწავლეები, კიდევ უფრო ღრმად ჩასწვდომოდნენ ტექსტს, ეფიქრათ აუდიტორიის მომზადების დონესა და ინტერესებთან სცენარის
მორგებაზე. მოსწავლეებმა მოახერხეს, მკითხველთა თეატრით მიეტანათ უმცროს
მეგობრებამდე ნაწარმოების სულისკვეთება, თითოეული პერსონაჟის ხასიათის თავისებურებები. ეს მათ შეკითხვებზე
უმცროსკლასელების პასუხებმაც ცხადყო. ყველაზე საინტერესო ის იყო, რომ კითხვების
დასმის სურვილი პატარებსაც გაუჩნდათ. ასე რომ, მეთოდის ამგვარი ინტერპრეტაცია
სასარგებლო აღმოჩნდა როგორც თავად მკითხველის თეატრის მონაწილეთათვის, ისე
მსმენელებისთვისაც.
