ყოველთვის მშურდა ადამიანების, რომლებსაც პრიორიტეტების განსაზღვრა შეეძლოთ. მოგვიანებით, საკუთარი წარუმატებლობისა თუ წარმატების ანალიზით, დროის განაწილება ასე თუ ისე ვისწავლე. ამიტომაც მიმაჩნია, რომ მოსწავლისთვის საგნის სწავლებასთან ერთად მეტად მნიშვნელოვანია “ცხოვრების სწავლებაც”. ვიცი, ბევრი არ დამეთანხმება, მაგრამ ჩვენ ამას სკოლაში არ გვასწავლიდნენ. ახლაც მახსოვს ჩემი და ჩემი მეგობრების ბევრი დაუფიქრებელი ნაბიჯი და გადაწყვეტილება, დაბნეული და გაკვირვებული 17-18 წლის გოგო-ბიჭები, რომლებსაც ცხოვრებამ არაერთი მწარე გაკვეთილი ჩაგვიტარა. ვიცი, მეტყვით, საკუთარი გამოცდილება საუკეთესო გზამკვლევიაო, მაგრამ ანალიზს და პრიორიტეტების განსაზღვრას თუ ვასწავლით ჩვენს მოსწავლეებს, დამეთანხმებით, გაცილებით გაუადვილდებათ ცხოვრება. მით უმეტეს, როცა არსებობს ეიზენჰაუერის მატრიცა, რომელიც ამ პრობლემის გადაჭრაში დაგვეხმარება.
რა არის ეიზენჰაუერის მატრიცა?
ეიზენჰაუერის მატრიცა არის პრიორიტეტების განსაზღვრისა და დროის მენეჯმენტის ინსტრუმენტი, რომელსაც ეს სახელი მისი გამომგონებლის, ამერიკის შეერთებული შტატების 34-ე პრეზიდენტის – დუაიტ დევიდ ეიზენჰაუერის პატივსაცემად ეწოდა.
„ჩვენ მივაღწევთ მშვიდობას, თუნდაც ამისთვის ბრძოლა მოგვიწიოს“, – ამ სიტყვების ავტორი დუაიტ ეიზენჰაუერია. ის პრეზიდენტად ორჯერ: 1952 და 1956 წლებში, – აირჩიეს. ეიზენჰაუერი პირველი პრეზიდენტი იყო კონსტიტუციის 22-ე შესწორების მიღების შემდეგ, რომლის მიხედვითაც, მოქალაქეს მხოლოდ ორჯერ შეუძლია გახდეს პრეზიდენტი. მისი პრეზიდენტობის დროს გრძელდებოდა გამალებული შეიარაღება, ზეწოლა საბჭოთა კავშირზე, “ძალის პოზიციისა” და “ცივი ომის” პოლიტიკა. ბირთვული იარაღი უფრო მაღალ თავდაცვით პრიორიტეტად იქცა. 1953 წლის ივლისში ეიზენჰაუერმა ხელი მოაწერა ზავს კორეაში, მაგრამ დადო ხელშეკრულება სამხრეთ კორეასა და ტაივანთან ე.წ. ურთიერთთავდაცვის შესახებ. 1954 წელს მან ხელი მოაწერა კანონს კომუნისტურ საქმიანობაზე კონტროლის დაწესების შესახებ. იმავე წლის სექტემბერში ეიზენჰაუერის მთავრობამ მთელი რიგი სხვა კაპიტალისტური სახელმწიფოების მთავრობებთან ერთად ხელი მოაწერა პაქტს “სამხრეთ–აღმოსავლეთ აზიის დაცვის” (სეატო) შესახებ. ამასთანავე, მონაწილეობა მიიღო ოთხი სახელმიფოს – სსრკ-ს, აშშ-ს, დიდი ბრიტანეთისა და საფრანგეთის მთავრობათა მეთაურების ჟენევის შეხვედრაში (1955 ივლისი), რამაც ხელი შეუწყო დაძაბულობის შენელებას. ეიზენჰაუერის პრეზიდენტობისას დაარსდა ნასა და დაიწყო კოსმოსური შეჯიბრება, გაფართოვდა სოციალური დაცვის პროგრამა და დაიწყო შტატებს შორის ავტომაგისტრალის სისტემის მშენებლობა. 34-ე პრეზიდენტის სახელი ასევე დაკავშირებულია ახლო და შუა აღმოსავლეთის ქვეყნების მიმართ აშშ-ს სპეციფიკურ და ხანგრძლივ საგარეოპოლიტიკურ კურსთან (იხ. ეიზენჰაუერის დოქტრინა). ის მე-19 საუკუნეში დაბადებული ბოლო პრეზიდენტი იყო და აშშ-ს ერთ-ერთ საუკეთესო მმართველადაა მიჩნეული.
ეიზენჰაუერმა ყურადღება გაამახვილა დაბალანსებული ბიუჯეტის შექმნის აუცილებლობაზე. მისი მმართველობის დროს დაიწყო სეგრეგაციის წინააღმდეგ ბრძოლა განათლების სისტემასა და ჯარში. საყოველთაოდ ცნობილია, რომ დუაიტ ეიზენჰაუერმა ამერიკულ ქალაქ პატარა როკ-არკენში ჯარები გაგზავნა, რათა დაეცვა შავი მოსახლეობის განათლების უფლება ფედერალური სასამართლოს მიერ დადგენილი წესით. დუაიტ ეიზენჰაუერი აცხადებდა, რომ “ამ ქვეყანაში არ უნდა ყოფილიყვნენ მეორე კლასის მოქალაქეები”.
„მე მაქვს ორი სახის პრობლემები: სასწრაფო და მნიშვნელოვანი. სასწრაფოდ მოსაგვარებელი პრობლემები არ არის მნიშვნელოვანი, ხოლო მნიშვნელოვანი პრობლემები არასოდესაა სასწრაფო“, – ამბობდა ეიზენჰაუერი.
ამრიგად, ეიზენჰაუერის მატრიცაში დავალებები დაყოფილია ორი კრიტერიუმის: გადაუდებლობისა და მნიშვნელობის, – მიხედვით. ამასთან, გასათვალისწინებელია, რომ ყველა გადაუდებელი საკითხი არ არის მნიშვნელოვანი და ყველა მნიშვნელოვანი საკითხი არ არის გადაუდებელი.
მნიშვნელოვანი ამოცანები უნდა გადავჭრათ მანამდე, სანამ ისინი საჩქაროდ გადასაწყვეტი გახდებიან.
როგორ შევადგინოთ საქმიანობის გეგმა პრიორიტეტების მატრიცის საფუძველზე?
ყველა დავალება უნდა დაიყოს 4 კატეგორიად:
კატეგორია A: მნიშვნელოვანი და გადაუდებელი;
კატეგორია B: მნიშვნელოვანი, მაგრამ არა გადაუდებელი;
კატეგორია C: გადაუდებელი, მაგრამ არა მნიშვნელოვანი;
კატეგორია D: არა გადაუდებელი და უმნიშვნელო.
ყველაზე მოხერხებულია ფურცლის ოთხ კვადრატად დაყოფა და თითოეული მათგანის მონიშვნა შესაბამისი ფერით და ასოთი, მერე კი მათში დავალებების ჩაწერა.
მოდი, განვიხილოთ ყველა კატეგორია უფრო დეტალურად, მაგალითებით.
A კატეგორია
მნიშვნელოვანი და გადაუდებელია საკითხები, როდესაც ვადა იწურება ან ფორსმაჟორულ გარემოებაში აღმოჩნდები. რეალურად, ეს არის კრიზისული სიტუაციების ზონა – ასეთი დავალებების შეუსრულებლობა მძიმე შედეგებს გამოიწვევს, არადა ამისთვის ძალიან ცოტა დროა დარჩენილი. მოკლე დროში კი მნიშვნელოვანი საქმეების შესრულება საკმაოდ რთულია და ხელის მოცარვის საფრთხეც დიდია. ადამიანთა უმრავლესობა სწორედ ამ კვადრატში ტრიალებს, რაც მათთვის მუდმივ სტრესს, კრიზისულ აზროვნებას, დაძაბულობას ნიშნავს.
დღეს იპოთეკური სესხის გადახდის ბოლო დღეა, ანგარიშის გაგზავნის ბოლო დღეა, ამ დროს კი გადაუდებელი საქმე გამოგვიჩნდა. ეს არის კატეგორია A.
B კატეგორია
მნიშვნელოვანია, მაგრამ არა გადაუდებელი. უნდა შედგეს საქმეების ჩამონათვალი. ისეთი საქმეებისა, რომლებიც, თუ დღეს არ გაკეთდა, ხვალ შეიძლება A კატეგორიაში გადავიდეს. ეს საქმეები მნიშვნელოვანია, მაგრამ არსებობს დროის მცირე რეზერვი, მაშასადამე შესაძლებელია მათი გადადება მცირე ხნით.
ასეთია, მაგალითად, სააბაზანოში ონკანის გამოცვლა, რომელიც ჯერ კიდევ მუშაობს, მაგრამ უკვე წვეთავს; კონცერტის ბილეთების წინასწარ შეძენა. ამავე კატეგორიაში შედის შემთხვევები, რომლებიც დაკავშირებულია თქვენს მომავალ ცხოვრებასთან. მაგალითად, თუ საკუთარი ბიზნესის წამოწყებას ან ახალი სამუშაოს პოვნას აპირებთ, ამისთვის კი გჭირდებათ ახალი ცოდნის მიღება, ახალი უცხო ენის შესწავლა, დამატებითი შეკვეთის შესრულება კაპიტალის ფორმირებისთვის…
კატეგორია C
გადაუდებელი, მაგრამ უმნიშვნელო საქმეები. ეს ის საქმეებია, რომლებიც დღეს უნდა დასრულდეს, რადგან ხვალ უკვე დაგვიანებული იქნება. C კატეგორიის საქმეები, წესისამებრ, გულისხმობს ცხოვრების კომფორტული პირობების შექმნას და სოციალური კავშირების დამყარებას.
ამ კატეგორიას მიეკუთვნება მილოცვა, მშობლების დახმარება, ახალი ტელევიზორის შეძენა დიდი ფასდაკლებით – ფასდაკლების აქცია რომ არ ყოფილიყო, მოგვიანებით შეიძენდით. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, C კატეგორიის საქმეები არ არის კრიტიკული, მაგრამ უკეთესია და უფრო კომფორტულიც მათი დროულად შესრულება. ამ კატეგორიაში სისტემატურად ტრიალის შედეგებია მოკლევადიანი ეფექტი, კრიზისული აზროვნება, ღირებული მიზნების უქონლობა, ზედაპირულობა.
კატეგორია D
არასასწრაფო და უმნიშვნელო საკითხები. ყველაზე მზაკვრული კატეგორია, რომელიც ძირითადად მოიცავს „დროის მკვლელებს“. ამ პუნქტში შედის ფილმის ყურება, მეგობრებთან საუბარი, წიგნის წაკითხვა. ამ ამოცანების შესრულება მოითხოვს კარგად განვითარებულ ნებისყოფას და კონცენტრირებას იმაზე, რაც გჭირდებათ და არა იმაზე, რაც გსურთ.
მას შემდეგ, რაც საქმეებს ოთხ კვადრატაში გადაანაწილებთ, დაიწყეთ მათი შესრულება პირველი პუნქტიდან. თუ ისწავლით პრიორიტეტების დაცვას, დავალებებსაც დროულად გაუმკლავდებით და დროც დაგრჩებათ არასასწრაფო და უმნიშვნელო ამოცანებისთვის.
| სასწრაფო | არასასწრაფო |
| კვადრატი 1
მნიშვნელოვანი და სასწრაფო საქმეები
|
კვადრატი 2
მნიშვნელოვანი, მაგრამ არასასწრაფო საქმეები
|
| კვადრატი 3
უმნიშვნელო, მაგრამ სასწრაფო საქმეები
|
კვადრატი 4
უმნიშვნელო და არასასწრაფო საქმეები
|
როგორ შევადგინოთ ეიზენჰაუერის მატრიცა
- თავდაპირველად საქმეების სწორად განაწილება შესაძლოა გაგიჭირდეთ. პროცესის გასამარტივებლად დაუსვით საკუთარ თავს შემდეგი კითხვები: „მნიშვნელოვანია ეს ამოცანა? ეს ჩემი ცხოვრების პრიორიტეტების საკითხია? შეუსრულებლობა პრობლემებს გამოიწვევს?“ თუ ასეა, მაშინ ეს მნიშვნელოვანი საკითხია. იმის გასაგებად, არის თუ არა ეს საკითხი გადაუდებელი, იფიქრეთ იმაზე, დაკარგავს თუ არა იგი უახლოეს მომავალში აქტუალობას. თუ ასეა, მაშინ ამოცანა გადაუდებელია.
- შეეცადეთ, A კვადრატი ცარიელი დატოვოთ – გახსოვდეთ, რომ B ჯგუფის ყველა შეუსრულებელი პუნქტი იქ გადაინაცვლებს. ვიმეორებთ: იდეალურ შემთხვევაში, თუ დროს სწორად გავანაწილებთ, გადაუდებელი და მნიშვნელოვანი ამოცანები არ უნდა დაგვრჩეს. გამონაკლისია ფორსმაჟორი, ასევე:
- ჯანმრთელობასთან დაკავშირებული სიტუაციები
- ქმედებები, რომლებზეც მნიშვნელოვანი მიზნებია დამოკიდებული (თუ ზაფხულში საზღვარგარეთ წასვლა გსურთ, უმჯობესია, პასპორტი წინასწარ აიღოთ);
- საქმეები, რომელთა შეუსრულებლობა მომავალში შეგიქმნით პრობლემებს (დროულად გადაუხდელმა ჯარიმამ შესაძლოა ხელი შეგიშალოთ საზღვარგარეთ წასვლაში).
- როგორ მივანიჭოთ პრიორიტეტი ეიზენჰაუერის მატრიცის B კატეგორიის – ყველაზე პერსპექტიულ – ამოცანებს? სტატისტიკა აჩვენებს, რომ ის, ვინც ამ კატეგორიის მიზნებს განსაკუთრებულ ყურადღებას აქცევს, უფრო წარმატებულია, უფრო თავდაჯერებული მიიწევს მაღლა კარიერის კიბეზე. კონცენტრაციისა და პრიორიტეტების სწორად განაწილების უნარი, საქმეების დროულად, მშვიდად, აუჩქარებლად შესრულება ადამიანს შესაძლებლობას აძლევს, სრულყოფილად გამოამჟღავნოს თავისი ნიჭი.
- C კატეგორიის ზოგიერთი ამოცანა შეიძლება მივაკუთვნოთ ყურადღების გადამტანთა კატეგორიას, რადგან მათ შეუძლიათ, შეამცირონ თქვენი მუშაობის ეფექტურობა და საკმაოდ ბევრი დრო დაგაკარგვინონ, თუმცა ეს საქმეები დიდად მნიშვნელოვანი არ არის. ასეთებია, მაგალითად, შორეული ნათესავისთვის დღესასწაულის ან წარმატების მილოცვა, ახალი დივნის შეძენა… მნიშვნელოვანია, განასხვაოთ ისინი B კატეგორიის ამოცანებისგან. თუ შესაძლებელია, მათი შესრულება სხვებს სთხოვეთ.
- D კატეგორიის საქმეებს შეიძლება დროის მფლანგველი ვუწოდოთ. ეს არის უმნიშვნელო და არასასწრაფო საქმეების ზონა, რომლებსაც მცირე სარგებლობა მოაქვს, მაგრამ კრიზისული სიტუაციისთვის თავის არიდების და საქმის კეთების იმიტაციას ქმნის. თუმცა შეგიძლიათ, ისინი უფრო სასარგებლო გახადოთ. მაგალითად, წაიკითხოთ კარგი წიგნი ბულვარული რომანის ნაცვლად; იაროთ სპორტზე ემოციური განტვირთვისთვის. დროის ფუჭად გატარების ცდუნებას თუ ვერ უძლებთ, ის მაინც მოახერხეთ, რომ მინიმუმამდე დაიყვანოთ. ამისთვის თავდაპირველად დანარჩენი სამი კვადრატის ამოცანებს მიხედეთ.
ეიზენჰაუერის პრიორიტეტების მატრიცა შეიძლება გამოვიყენოთ გეოგრაფიის გაკვეთილზე პრობლემის გადაჭრის გზების ძიებისას. მაგალითად, მოსახლეობის თემის შესწავლისას მოსწავლეები განიხილავენ დემოგრაფიული და სოციალური პრობლემების გადაჭრის გზებს და განსაზღვრავენ მნიშვნელოვან და არამნიშვნელოვან, სასწრაფო და არასასწრაფო მიზნებსა და ნაბიჯებს, რომლებსაც პრიორიტეტების მიხედვით დააჯგუფებენ.
მატრიცის გამოყენება შესაძლებელია აგრეთვე ბუნებრივი კატასტროფების პრევენციის განსაზღვრისა და დაგეგმვისას.
ეიზენჰაუერის პრიორიტეტების მატრიცა მოსწავლეთა კრიტიკული და შემოქმედებითი აზროვნების განვითარებას შეუწყობს ხელს. გარდა იმისა, რომ მათ უნდა იპოვონ პრობლემის გადაჭრის გზები, ანალიზის შედეგად უნდა მიიღონ გადაწყვეტილება (შეფასება) და თითოეული ნაბიჯი პრიორიტეტების მიხედვით უნდა დაალაგონ. ყოველივე ეს კი მათ დაანახებს გეოგრაფიის კავშირს რეალურ ცხოვრებასთან.
როდესაც ეიზენჰაუერის მატრიცის პრინციპს დაეუფლებით, გახდებით არა მხოლოდ უფრო წარმატებული, არამედ უფრო გაწონასწორებულიც და ოპტიმისტიც, რადგან შეწყვეტთ ნერვიულობას მნიშვნელოვან წვრილმანებზე, რომელთათვისაც ადრე დრო არ გყოფნიდათ.
გამოყენებული რესურები:
https://business.org.ge/eizenhaueris-matrica/ https://experimental-psychic.ru/matrica-ehjzenhauehra/
