კითხვა სასიამოვნო აუცილებლობაა ადამიანის ცხოვრებაში. ყოველი წაკითხული წიგნი ახლის შემეცნებაა, მართალია იზრდება „მობილური“ თაობა, რომელთათვისაც ინტერენეტში მოძიებული მასალები უფრო მიმზიდველია, მაგრამ ეს წიგნს ვერ შეცვლის, „ვერ მოკლავს“ რაც არ უნდა შიშით ვუმზიროთ კომპიუტერს.
ხშირად ვამბობთ, მოზარდები არ კითხულობენ წიგნს, რაც თანამედროვე პრობლემაა. მომავალი თაობა ნაკლებად თუ ტკბება წიგნის ჯადოსნური სამყაროთი. ვის შეუძლია მოზარდებთან პრობლემაზე მუშაობის დაწყება?
მასწავლებელი მშობელთან ერთად ის კომპეტენტური პირია, რომელიც ცდილობს მოზარდი კარგ მკითხველად აღზარდოს.
კითხვა არ უნდა იყოს მოსაწყენი აუცილებლობა, ის სიამოვნებაა. წიგნიერი მშობელი და პედაგოგი მოსწავლისთვის მისაბაძი ხდება ლიტერატურის გაცნობისა და შეყვარების გზაზე. აუცილებელია აგრეთვე ნაწარმოები სწორად შეირჩეს. მშობლები ფიქრობენ, დარდობენ და ამბობენ, რომ შვილები არ კითხულობენ! იქნებ წიგნი არასწორად შეირჩა? იქნებ მშობლის ან უფროსი თაობის მკითხველის გემოვნებასა და ბავშვობის მისწრაფებას თანამედროვე მოზარდის ინტერესი და გემოვნება არ ემთხვევა? წიგნი სწორად უნდა იქნეს შერჩეული მოზარდის ინტერესების გათვალისწინებით. საინტერესოა ამ კუთხით ცნობილი მწერლის, ჰარპერ ლის ერთადერთი რომანი “ნუ მოკლავ ჯაფარას”. 6 წლის გოგონას, ჯინ ლუიზა ფინჩის თვალით დანახული მოვლენები თანამედროვე მკითხველსაც ასწავლის, რა არის კარგი და რა – ცუდი; რომ ადამიანური წარმოდგენები ხშირად იცვლება, და რომ ამქვეყნად ყველაზე მნიშვნელოვანი სიყვარული და სამართლიანობაა.
მთავარია, მოზარდის ცნობიერებაში გაიღვიძოს ინტერესმა და მოსწავლემ გამოიმუშაოს წიგნთან მუშაობის უნარები. ზოგიერთი მოსწავლისთვის თავდაპირველი დაინტერესებისათვის ასაკის გათვალისწინებით მნიშვნელოვანია წიგნის ვიზუალური მხარე:
ა) შესაბამისი შრიფტის ზომის შერჩევა;
ბ) ილუსტრაციებით გამდიდრებული წიგნი და ა. შ.
პირველ რიგში ბავშვისთვის მშობელია ეტალონი, მისაბაძი. ის ხშირად მაგალითს მისგან იღებს, ამიტომ წიგნის კითხვის მაგალითიც, ვთვლი, რომ პირველ რიგში მშობლისგან უნდა აიღოს.
მოსწავლეს წიგნის სიყვარული ბავშვობიდან უნდა ჩავუნერგოთ. ბავშვს უნდა მივცეთ იმის შესაძლებლობა, თავად აირჩიოს წიგნი, ასევე წიგნის ჩუქება უნდა გავხადოთ ტრადიცია ოჯახში.
პედაგოგის როლი დიდია მოსწავლის ლიტერატურული გემოვნების ჩამოყალიბებაში და წიგნისადმი სიყვარულის ჩანერგვაში. ამისათვის კარგი მეთოდია, როცა პედაგოგი აღსაზრდელს ესაუბრება:
- თავის საყვარელ წიგნზე;
- პერსონაჟზე;
- ფრაზებსა და გამონათქვამებზე, რომელიც მოსწონს;
- წიგნზე – რომელიც ბოლოს წაიკითხა, ან რომელი წიგნის წაკითხვასაც გეგმავს.
აქვე დავძენ,
- ჩემი საყვარელი წიგნია – გრიგოლ რობაქიძის – „გველის პერანგი“;
- პერსონაჟი – ოლღა ბებია ნ. დუმბაძის – მე, ბებია, ილიკო და ილარიონიდან“;
- ჩემი საყვარელი ფრაზები:
„თუკი სიმართლესა და სიკეთეს შორის არჩევანი უნდა გააკეთო, აირჩიე სიკეთე“ — რ.ჯ. პალაციო
„აწმყო, შობილი წარსულისაგან, არის მშობელი მომავალისა“ – ლეიბნიცი.
„შენი მწვანე თვალების შემოდგომა მინდა ვიყო, ერთად მოვკვდეთ მინდა ზამთარში“ – გ. კეკელიძე;
„სახსოვართაგან უსასტიკესია სუნი, არც იბზარება და არც ცვდება – იქეთ გცვეთს და გბზარავს“ – გ. კეკელიძე
და ა.შ.
- ბოლოს წავიკითხე ე. შაფაქის – „სიყვარულის ორმოცი წესი“.
- ვგეგმავ ე. ბრონტეს – „ქარიშხლიანი უღელტეხილის“ წაკითხვას.
- ვკითხულობ სხვადასხვა ჟანრში და არაერთი რჩეული მწერალი და პოეტი მყავს და მათი გამოყოფა ისევე მიჭირს, როგორც – საყვარელი წიგნების.
გულახდილი და უშუალო საუბარი მოსწავლეს სურვილის უჩენს, თავადაც ჩაერთოს საუბარში ან დაფიქრდეს და შემდეგისთვის შეძლოს თვითონ იყოს დიალოგის აქტიური მონაწილე მასწავლებელთან. ეს უშუალო და უწყინარი მეთოდი აღსაზრდელებს წიგნთან ადვილად მიიყვანს.
მოსწავლისთვის წიგნის შესაყვარებლად, კითხვის ინტერესის გასაღვივებლად არაერთი გზა არსებობს, თუმცა დაძალება არ არის გამართლებული. ის ნაბიჯ-ნაბიჯ უნდა დავაინტერესოთ, როცა რომელიმე ნაწარმოებს ან ლექსს ისწავლის, იქვე შეიძლება მასწავლებელმა მოსწავლეებს შესთავაზოს/მოუთითოს ამავე ავტორის სხვა ნაწარმოები წასაკითხად. ამ მეთოდს ჩემს პრაქტიკაში ხშირად ვიყენებ. ბავშვებს ვთხოვ, უბის წიგნაკში გააკეთონ პატარა ჩანაწერი; ჩაინიშნოს რა მოეწონათ ან რამ გააღიზიანა ყველაზე მეტად წაკითხულ ნაწარმოებში. შეიძლება ეს იყოს ერთი რომელიმე ფრაზის ციტირება. შემდეგი შეხვედრისთვის ჩანაწერის გაზიარება საინტერესოა კლასში, რადგან წაკითხულს ხშირად მოჰყვება მსჯელობა, რაც აზროვნების განვითარებას უწყობს ხელს. საბოლოოდ, მოსწავლემ გაკვეთილზე ისწავლა მწერლის ერთი ნაწარმოები, დამატებით გაეცნო მეორეს, რაც ჩემთვის, როგორც მასწავლებლისთვის სიხარულის საფუძველია – მიზანს მივაღწიე!
სასწავლო პროცესში მოსწავლეთა დაინტერესებისთვის ერთ-ერთი შედეგიანი მეთოდი ფილმებით სწავლებაა. ეს აქტივობა საშუალებას მაძლევს ბევრად უფრო მრავალფეროვანი და საინტერესო გავხადო სასწავლო პროცესი. გასათვალისწინებელი და აღსანიშნავია ისიც, რომ ფილმი არ მიჰყვება მხატვრულ ტექსტს, რაც საინტერესოდ გვაძლევს ლიტერატურისა და ხელოვნების ინტეგრაციის საშუალებას. არაერთხელ გამოვიყენე ეს მეთოდი ჩემს სკოლაში, მკითხველთა კლუბის „წიგნიერის“ სამუშაო შეხვედრებზე.
მოსწავლეთა ინტერესი იზრდება ფილმის ნახვისას. ისინი სიუჟეტის მიმდინარეობას გაფაციცებით ადევნებენ თვალს და გზადაგზა იხსენებენ, რომელი სიუჟეტი შეხვდათ კითხვის დროს და რომელი არა. ფილმის ჩვენებას მეორე დადებითი მხარეც აქვს: ბავშვები ყურადღებას ამახვილებენ შემდეგ საკითხებზეც: ვინ არის რეჟისორი? ვინ ასრულებს მთავარ როლს? რა იყო ფილმში გადაჭარბებულად ნაჩვენები და რა უფრო კარგად წარმოაჩინა რეჟისორმა/მსახიობმა, ვიდრე წიგნში/ტექსტში იყო მოცემული? როგორია ფილმის სპეციფიკური ელემენტები: ხმა, ფერი, მოტაჟი, მუსიკა, გადაღების კუთხე და ა.შ.
ამრიგად, მსჯელობა და აზრთა სხვადასხვაობა შეიძლება აქაც წამოვიდეს მოსწავლეთა მხრიდან, რაც მათი აზროვნების გააქტიურების საფუძველია. ასეთ დროს მატულობს მოტივაციაც და ინტერესიც, მაღალია მასწავლებლის მუშაობის ეფექტიანობა. სწავლაც/კითხვაც უფრო სახალისოა, რაც, თავის მხრივ, ხელს უწყობს მოსწავლეთა თავისუფალი აზროვნების განვითარებასა და აკადემიური მოსწრების გაუმჯობესებას.
საინტერესო მიდგომაა, როცა მოზარდს ურჩევთ, თავისუფალი დრო სწორად გაანაწილოს. ალბათ უცხო არაა დღეს, რომ ბავშვები საკუთარი ინტერესის მიხედვით გარკვეულ დროს უთმობენ მუსიკას, სოციალურ ქსელს, სპორტს, ცეკვას, ქუჩას… წიგნის კითხვაც ხომ სიამოვნებაა?! დრო კითხვისთვისაც უნდა გამოვყოთ.
გამოყენებული ლიტერატურა:
- ეროვნული სასწავლო გეგმა;
- ქართული ენა და ლიტერატურა, მასწავლებლის გზამკვლევი.
