თამაშით სწავლების მეთოდის გამოყენება თანამედროვე საგანმანათლებლო პროცესის ფარგლებში არ არის ახალი ფენომენი. თამაში არის ბავშვის ერთადერთი საქმიანობა, რომელსაც ის ძალდატანების გარეშე, ხალისით ასრულებს ნებისმიერ დროს. თამაშის დროს ხდება მოსწავლეებში სოციალური და საკომუნიკაციო უნარების განვითარება. მის გარეშე შეუძლებელია მოსწავლეების სრულფასოვანი გონებრივი განვითარება. თამაში ადეკვატური პირობაა პიროვნების ფორმირებისთვის. თამაშის მეთოდის გამოყენება სწავლისას არის შემეცნებითი საქმიანობის ფორმა, რომელიც ხელს უწყობს შესასწავლი საგნის მიმართ მოტივაციისა და ინტერესის გაღვივებას.
ჩემი მრავალწლიანი პრაქტიკის განმავლობაში, დაკვირვების შედეგად მივედი იმ დასკვნამდე, რომ სამწუხაროდ, ზოგიერთ მოსწავლეს, რომელიც ფლობს არაჩვეულებრივ უნარებს, აქვს პრობლემები მათემატიკის სწავლების მიმართულებით.
- უჭირთ გამოთვლითი სამუშაოების შესრულება ზეპირად;
- დიდი დრო სჭირდებათ ამოცანის პირობის გასააზრებლად;
- ხშირად ვერ იყენებენ ანგარიშისთვის რაციონალურ მეთოდებს;
- უჭირთ საკითხზე კონცენტრირება .
როგორც ყველა მასწავლებელს, მეც დიდი სურვილი მაქვს, რომ ჩემი მოსწავლეები ანგარიშობდნენ სწრაფად, ნებისმიერი ამოცანის ამოხსნისას შესრულებულ მოქმედებებს ასაბუთებდნენ არგუმენტირებულად, ჰქონდეთ ძირითადი პრობლემების გადაჭრის შესაძლებლობა. მასწავლებელმა მათემატიკის სწავლების პროცესი უნდა გახადოს საინტერესო და სახალისო სხვადასხვა მიდგომებისა და მრავალფეროვანი სტრატეგიების გამოყენებით. აღნიშნული სირთულეების დაძლევა შესაძლებელია პრაქტიკაში თამაშის მომენტების დანერგვით. მაგრამ ისმის კითხვა: ამ მოცულობითი პროგრამის შემთხვევაში, როგორ უნდა გამოვყოთ დრო თამაშისათვის?
კარგი იქნება, თუ თვეში ერთხელ შემაჯამებელ გაკვეთილებს ჩავატარებ თამაშის მეთოდის გამოყენებით. მართალია, ასეთი გაკვეთილების ჩატარება მასწავლებლისაგან მოითხოვს მეტ დროსა და ძალისხმევას, მაგრამ ეს ამად ღირს, რადგან მოსწავლეებში ხდება ზეპირი ანგარიშის უნარის, ლოგიკური და მათემატიკური აზროვნების, ამოცანის პირობის გაგება-გააზრების უნარების განვითარება. ზეპირი გამოთვლების დროს მოსწავლე არ ახდენს მექანიკური მოქმედებების შესრულებას, არამედ წარმოადგენს რიცხვს მისი ნაწილების გათვალისწინებით და ცდილობს, რაც შეიძლება სწრაფად მიიღოს სწორი პასუხი, რაც მოსწავლეს უვითარებს მაღალ სააზროვნო უნარებს.
მინდა შემოგთავაზოთ თამაში ,,არითმეტიკული ტაიმი“.
ძალიან სახალისოა ასეთი თამაშის ჩატარება ორ გუნდს შორის. გუნდებს შორის მიდის პაექრობა, თუ რომელი გუნდი უფრო სწრაფად და სწორად შეასრულებს დავალებას. ასეთ შემთხვევაში მაღალია განწყობა და გუნდის თითოეული წევრის პასუხისმგებლობა ერთმანეთის მიმართ. მაღალია მოსწავლეთა მოტივაცია სწრაფად და სწორად გადაჭრან ამოცანა.
თამაშის მიზანი:
- ზეპირი ანგარიშის უნარის განვითარება;
- სავარჯიშოზე კონცენტრირება;
- ამოცანის პირობის გაგება-გააზრება;
- ლოგიკური და მათემატიკური აზროვნების განვითარება.
მოკლედ აღვწერ თამაშის ინსტრუქციას:
კალათში ჩაყრილია ფერადი სამკერდე ბარათები , რომლებზეც დაწერილია : ციფრები 0 დან 9-ის ჩათვლით მითითებული გუნდის ნომრით ( მაგ.: 0 – პირველი გუნდი; 0– მეორე გუნდი; 1-პირველი, 1-მეორე და ა.შ.); ასევე ბარათები, რომლებზეც ასეთი წარწერაა- ,,ჟიურის წევრი“ ( ბარათის რაოდენობა საჭიროების მიხედვით) და ერთი ბარათიც-,,ქულების ამსახველი“. თამაშის დაწყებამდე ჩატარდება კენჭისყრა . მოსწავლეები რიგრიგობით ამოიღებენ კალათიდან ბარათებს , დაიმაგრებენ მკერდზე და დაიკავებენ მათთვის განკუთვნილ ადგილს. განაწილდებიან ორ გუნდად. ,,ჟიურის წევრები’’ დააკვირდებიან თამაშის პროცესს და შეაფასებენ მოთამაშეებს სპეციალური რუბრიკის გამოყენებით. მათ ექნებათ ყველა დავალების შესაბამისი პასუხი . ,,ქულების ამსახველი“ დადგება დაფასთან, რომელზეც გაკრულია ცხრილი შედეგებისთვის. მან ყველა სავარჯიშოს შეფასების შემდეგ არსებული მონაცემები (ქულები) უნდა შეიტანოს ცხრილში. მასწავლებელი არის თამაშის წარმმართველი. იგი თამაშის მონაწილეებს აძლევს მკაფიო ინსტრუქციებს თითოეული დავალებისათვის. სიცხადისთვის, ყოველი დავალების შეფასების შემდეგ, მასწავლებელი დაფაზე აკრავს შესაბამისი დავალების სწორ პასუხს. მასწავლებელი უკითხავს დავალების პირობას და საჭიროების შემთხვევაში დაფაზე გააკრავს დიდ ფურცელზე დაწერილ ამოცანას , რომელიც მოსწავლეებს პირობის უკეთ გააზრებაში დაეხმარება. თამაში არის სისწრაფეზე. გაიმარჯვებს ის გუნდი , რომელიც უფრო სწრაფად შეასრულებს თითოეულ სავარჯიშოში მოცემულ დავალებებს. თამაში იწყება მარტივი დავალებებით და თანდათანობით რთულდება. თამაშის ბოლოს, ყველა ერთად (მასწავლებლის ზედამხედველობით) დააჯამებს ქულებს და გამოავლენს გამარჯვებულს.
შემოგთავაზებთ თამაშისთვის განკუთვნილ სავარჯიშოებს:
სავარჯიშო N -1. მასწავლებელი კონცენტრირების მიზნით მოსწავლეებს შესთავაზებს სავარჯიშოს. მათ უნდა წარმოადგინონ რიცხვები . ფეხზე დგებიან ის მოსწავლეები, რომელთა სამკერდე ნიშანია მოცემული რიცხვის ჩასაწერად საჭირო ციფრები. აღნიშნულ სავარჯიშოში შედის ოთხი დავალება. გამარჯვებულია ის გუნდი , რომელიც უფრო სწარაფად შეასრულებს სავარჯიშოს.
1.რომელია 458-ის მომდევნო რიცხვი?
2.რომელია 371-ის წინა რიცხვი?
- რომელია 59-ის წინა და მომდევნო რიცხვები?
ამის შემდეგ შეგვიძლია თამაში ცოტა უფრო გავართულოთ.
სავარჯიშო N -2
ამოცანის პირობის გაგება-გააზრებისა და ლოგიკური და მათემატიკური აზროვნების განვითარების მიზნით მასწავლებელი დაფაზე რიგრიგობით გააკრავს ორი ამოცანის პირობას. მოსწავლეებმა დაკვირვებით უნდა წიკითხონ ამოცანის პირობა და ფეხზე ადგომით წარმოადგინონ ჩაფიქრებული რიცხვი, თან გაახმოვანონ.
1.ჩემი რიცხვი 4 ერთეულის , 3 ასეულისა და 8 ათეულისგან შედგება. რა რიცხვია ჩაფიქრებული?
- ჩემი რიცხვი 2 ასეულით 8 ათეულითა და 5 ერთეულით მეტია 2 ასეულზე. რა რიცხვია ჩაფიქრებული?
სავარჯიშო N -3
საკითხზე კონცენტრირებისა და ზეპირი ანგარიშის უნარის განვითარების მიზნით მასწავლებელი დაფაზე აკრავს ორი ამოცანის პირობას და რიგრიგობით კითხულობს ხმამაღლა. :
1.რა რიცხვს მივიღებთ , თუ 35 -ისა და 15-ის ჯამს გამოვაკლებთ 40-ს?
- 40-ისა და 19-ის სხვაობას გავადიდებთ 22-ით?
ერთი ნაბიჯით წინ უნდა გამოვიდნენ ის მოსწავლეები, რომელთა ციფრებისგანაც მიიღება ნაკარნახევი მაგალითების სწორი პასუხები.
ამის შემდეგ კიდევ უფრო გავართულებთ თამაშს.
სავარჯიშო N -4.
ამოცანის პირობის გაგება- გააზრებისა და ლოგიკური და მათემატიკური უნარის განვითარების მიზნით მასწავლებელი უკითხავს სახალისო ამოცანებს. ფეხზე უნდა ადგნენ ის მოსწავლეები, რომელთა ციფრებისგანაც მიიღება ამოცანის პასუხები. მოსწავლეებმა უნდა გაახმოვანონ მოცემული რიცხვები. მაგ.:
- რამდენი ყური ექნება 9 ბაჭიას?
- რამდენი ბორბალი აქვს 7 სამბორბლიან ველოსიპედს?
- გაიგეთ ძაღლებისა და ქათმების ფეხების რაოდენობა ერთად, თუ ეზოში 2 ძაღლი და სამი ქათამია?
- საკლასო ოთახში 7 მაგიდაა. თითოსთან 4 ბავშვი ზის. რამდენი ბავშვია კლასში?
სავარჯიშო N -5.
სავარჯიშოზე კონცენტრირებისა და ზეპირი ანგარიშის უნარის განვითარების მიზნით მასწავლებელი კითხულობს დავალებას, რომლის პირობაც დაფაზეა გაკრული: ორი ნაბიჯით წინ უნდა წამოვიდნენ ის მოსწავლეები, რომელთა ციფრებისგანაც მიიღება ამოცანის პასუხები.
1.თითო პარკში უნდა იყოს 8 კანფეტი, რამდენი პარკი დასჭირდება 56 კანფეტს ?
- ლექსოს აქვს 32 მონეტა . რამდენ 4 მონეტიან სვეტს ააგებს ის?
სავარჯიშო N -6.
სავარჯიშოზე კონცენტრირებისა და ზეპირი ანგარიშის უნარის განვითარების მიზნით მასწავლებელი კითხულობს დავალებას( საჭიროების შემთხვევაში დავალებას წაიკითხავს ორჯერ).
რა რიცხვს მიიღებთ, თუ 9-ისა და 4-ის სხვაობას გაამრავლებთ 7-ისა და 2-ის ჯამზე და მიღებულ პასუხში ადგილებს შევუცვლით ციფრებს? ფეხზე დგებიან ის მოსწავლეები, რომელთა ციფრებისაგანაც მიიღება სწორი პასუხი და მიღებულ პასუხს გაახმოვანებენ.
ამ თამაშების ერთადერთი პირობა ისაა, რომ შერჩეული დავალების პასუხები არ უნდა შედგებოდეს ორი ერთნაირი ციფრისგან. ( მაგ.: 22,33,44,….) ასეთი თამაშები შესაძლებელია გავიმეოროთ დროდადრო დავალების პირობის გართულებით.
ცხრილი შედეგებისთვის
| სავ. N | პირველი გუნდი | მეორე გუნდი | ||
| 1 | 1 | 1 | ||
| 2 | 2 | |||
| 3 | 3 | |||
| ქულა | სულ | სულ | ||
| 2 | 1 | 1 | ||
| 2 | 2 | |||
| ქულა | სულ | სულ | ||
| 3 | 1 | 1 | ||
| 2 | 2 | |||
| ქულა | სულ | სულ | ||
|
4 |
1 | 1 | ||
| 2 | 2 | |||
| 3 | 3 | |||
| 4 | 4 | |||
| ქულა | სულ | სულ | ||
| 5
ქულა |
1 | 1 | ||
| 2 | 2 | |||
| სულ | სულ | |||
| 6-ქულა | ||||
| ჯამური ქულა | ||||
ასეთი ტიპის გაკვეთილები ახალისებს მოსწავლეებს, უქმნის მათ დადებით ემოციურ განწყობას. არწმუნებს საკუთარ ძალებში, ასწავლის საკუთარი მოსაზრების გამოთქმასა და დაცვას. თამაში მოსწავლეს არ აძლევს მოდუნების საშუალებას. ყველა მოსწავლეს, შესაძლებლობის მიუხედავად , განაწყობს იმისათვის, რომ მუდმივად იყოს ჩართული სასწავლო პროცესში. მოსწავლეები სავარჯიშოებს ასრულებენ მასწავლებლის ჩარევის გარეშე, ინდივიდუალურად ან სამუშაო ჯგუფებში. სავარჯიშოების შერჩევა ხდება მასწავლებლის მიერ მოსწავლეთა მზაობის მიხედვით. შესაძლებელია თამაშის მიმართ ინტერესი ყველა ბავშვს არ ჰქონდეს. ასეთ შემთხვევაში სასურველია თამაშში მონაწილეობის მიღება ზეწოლისა და ძალდატანების გარეშე თანდათანობით შევთავაზოთ მოსწავლეს, ის აუცილებლად ჩაერთვება ამ ტიპის აქტივობაში.
გამოყენებული ლიტერატურა
- ესგ საგნობრივი პროგრამა 2018-2024
- 1-6 კლგზამკვლევი მასწავლებლებისთვის მათემატიკა
