ნორვეგიელი ფსიქოლოგი, ქრისტინე აუდმაიერი, წიგნში: „როგორ დავიცვათ ბავშვი სკოლაში დევნისაგან, ავტორი საკუთარ გამოცდილებაზე უყვება მკითხველებს.
მაშ ასე, ქრისტინე აუდმაიერი წერს, რომ, როდესაც მან აღმოაჩინა, საკუთარ გოგონაზე თანატოლების მხრიდან დევნის შემთხვევა, მაშინვე დაურეკა კლასის დამრიგებელს, რათა მისთვის ყველაფერი მოეყოლა და იქვე გამოხატა აღშფოთება იმის გამო, რომ მისი გოგონა სკოლაში თავს უსაფრთხოდ ვერ გრძნობს. მასწავლებელმა არცთუ დიდი ენთუზიაზმი გამოხატა და ისიც კი მითხრა, რომ უნდა დამერეკა მშობლებისათვის განკუთვნილ დროს ანუ რამდენიმე დღის შემდეგ. „იმ წუთას მიმაჩნდა, რომ ამ საქმის განხილვის თუნდაც რამდენიმე დღით გადადება არაფრით არ შეიძლებოდა და რომ უსწრაფესად უნდა გატარებულიყო ადეკვატური ღონისძიებები სკოლის ადმინისტრაციის მხრიდან. სიმართლე უნდა ითქვას, რომ ახლა, როდესაც უკვე საკმაოდ დროა გასული იმ ავადსახსენებელი პერიოდიდან, ვხვდები, რომ ერთი-ორი დღე სერიოზულად არაფერს წყვეტს ასეთ საქმეში, მაგრამ აქვე ვაცნობიერებ, რომ ნებისმიერ მშობელს, რომელიც ჩემს მდგომარეობაში აღმოჩნდება ზუსტად ასეთი რეაქცია ექნება, რადგან მშობლები სასოწარკვეთაში ვარდებიან ბულინგის შესახებ ინფორმაციის გაგებისას“.
„სწორედ ამიტომ – ხაზგასმით წერს ნორვეგიელი ფსიქოლოგი – მინდა მშობლებს შევთავაზო რამდენიმე რჩევა, როგორ უნდა მოიქცნენ მსგავს სიტუაციებში. ეს რჩევები დაეხმარება უფროსებს იმ შემთხვევაშიც, როდესაც ბულინგის მსხვერპლი აღმოჩნდება არა მხოლოდ მისი, არამედ სხვისი შვილი“:
- ეცადეთ როგორმე ჩასწვდეთ სიმართლეს. გაესაუბრეთ მსხვერპლს, მაგრამ თავი აარიდეთ ხანგრძლივ „დაკითხვებს“. მნიშვნელოვანია, ძალიან არ დააჩქაროთ ბავშვი, არ გადააჭარბოთ, არ დააფრთხოთ ისედაც შეშინებული პატარა;
- უნდა შეეცადოთ, არ მოექცეთ ძლიერი ემოციების ზეგავლენის ქვეშ. თუ ბავშვი მიხვდება, რომ უფროსი დაითრგუნა მოსმენილი ამბისგან, თანაც ისე ძლიერ, რომ ემოციებს ვერ უმკლავდება, ის შეეცდება დაინდოს ზრდასრული. შედეგად, ბავშვი საკუთრ თავში უფრო მეტად ჩაიკეთება, ნაცვლად იმისა, რომ გაიხსნას და სრული სიმართლე მოჰყვეს;
- თუ ბავშვს უჭირს საუბარი, კონტაქტის დამყარება, უფროსს შეუძლია მას რაიმე ამის მსგავსი უთხრას: „ვიცი, ბევრ ბავშვს ძალიან უჭირს მსგავს პრობლემებზე საუბარი, მაგრამ მე მინდა, შენ დაგეხმარო. შენ შეგიძლია მესაუბრო მაშინ, როდესაც ამისთვის მზად იქნები“. მნიშვნელოვანია, უფროსებს ახსოვდეთ, რომ ბავშვისთვის მთავარია, მიხვდეს, რომ არსებობს ზრდასრული ადამიანი, რომელმაც იცის მისი პრობლემის შესახებ და მზად არის მოუსმინოს და დაეხმაროს მას;
- თუ ბავშვი შედარებით მცირე ასაკისაა (მაგალითად, საბავშვო ბაღის ასაკის), შესაძლებელია მისთვის გაადვილდეს პრობლემაზე საუბარი რაიმე სათამაშოს გამოყენებით. „ნეტავ საბავშვო ბაღში ვინმე ხომ არ აბრაზებს ფუმფულა დათუნიას?“ მსგავსი მეთოდები მცირეწლოვან ბავშვებთან გამოიყენება, განსაკუთრებით მაშინ, თუ პატარას უჭირს საკუთრ ემოციებზე საუბარი;
- მიეცით პატარას საშუალება თავად იპოვოს პრობლემის გადაჭრის რაიმე მეთოდი. თუნდაც მან მოითხოვის ბულერის „მთვარეზე გაშვება“. აქ მთავარია, ბავშვმა დაიჯეროს, რომ მის მიერ მოფიქრებულ „გადაწყვეტილებას“ უფროსები სერიოზულად უსმენენ მაშინაც კი, როდესაც ვერ მოახერხებენ „დამნაშავის კოსმოსში გაფრენას“. „სიმართლე უნდა ითქვას – ამბობს ფსიქოლოგი. – მე ხშირად მიმიღია ძალიან პატარებისაგანაც კი სიტუაციისაგან რაციონალური გამოსავლის შეთავაზება და თუ რომელიმე უფროსი მათ გაითვალისწინებს, შესაძლებელია ეს ძალიან კარგიც კი იყოს ამ სიტუაციაში. ამას გარდა, გაცილებით მნიშვნელოვანი ის არის, რომ ასე უფროსები მნიშვნელოვნად შეუმცირებენ დაზარალებულ პატარას დაუცველობისა და საკუთარი მოწყვლადობის განცდას;
- არასოდეს შეჰპირდეთ ბავშვებს, რომ თქვენ არავის არაფერს უამბობთ. აუცილებელია ბულინგის შესახებ ინფორმაცია, სკოლის/საბავშვო ბაღის ადმინისტრაციას შეატყობინოთ და ასევე ეს ამბავი უნდა გააგებინოთ მოძალადისა და დევნაში მონაწილე სხვა ბავშვების მშობლებს;
- როდესაც ბავშვი უფროსს რაიმე უსიამოვნო ამბავს უყვება, ზრდასრულს სურვილი უჩნდება სასწრაფოდ დაამშვიდოს პატარა და შეჰპირდეს, რომ ძალიან მალე ყველაფერი კარგად იქნება და მსგავსი ცუდი ამბავი არასოდეს განმეორდება მის ცხოვრებაში. ძალიან მნიშვნელოვანია, არ შეჰპირდეთ ბავშვებს იმაზე მეტი, რაც თქვენს ძალებს აღემატება. ზოგჯერ პრობლემის გადაჭრას დიდი დრო სჭირდება. ამიტომ უმჯობესია ბავშვს ვუთხრათ, რომ ჩვენ გავაკეთებთ ყველაფერს, რაც შეგვიძლია და რომ მანამ არ შევწყვეტთ ამ საკითხის გარშემო მუშაობას, სანამ ის არ გადაიჭრება;
- ჩემი, როგორც მშობლისა და ფსიქოლოგის რჩევაა – განაგრძობს ქრისტინ აუდმაიერი, ეცადოთ ყოველთვის საქმის კურსში იყოთ, თუ როგორ აქვს საქმეები თქვენს შვილს, როგორი ურთიერთობები აქვს თანატოლებთან, უფროსებთან, ეს ეხება საბავშვო ბაღს, სკოლას და ნებისმიერ იმ სხვა გარემოს, რომელშიც ბავშვს უწევს ცხოვრება;
- მცირე ასაკის ბავშვებს ზოგჯერ უჭირთ ფანტაზიისა და რეალობის ერთმანეთისაგან გარჩევა, ამიტომ ძალიან მნიშვნელოვანია, უფროსებმა ზუსტად გაარკვიონ, რა მოხდა სინამდვილეში;
- მშობელმა უნდა მოსთხოვოს დაწესებულების ადმინისტრაციას, შეიმუშაოს პრობლემის გადაჭრის საგანგებო, დეტალური გეგმა. ეს თქვენი უფლებაა და თუ აღმოჩნდება, რომ ადმინისტრაციის მიერ დასახული გეგმა ვერ მუშაობს, არ მოგერიდოთ და შემდეგ ინსტანციას მიმართეთ;
- შესაძლებელია, ურჩიოთ ბავშვს, გაესაუბროს იმ უფროსს, რომელსაც ენდობა. სულაც არ არის აუცილებელი თქვენ მოგიყვეთ ყველაფერი. აუხსენით მას, რომ მისთვის ძალიან კარგი იქნება, საკუთარ პრობლემას მეგობარს გაუზიარებს. არის შემთხვევები, როდესაც მოზარდებს ურჩევნიათ დღიური წერონ და იქ აღწერონ ყველაფერი, რაზეც საუბარი მისთვის სხვებისთვის მძიმე და ზოგჯერ შეუძლებელიც კი არის. აქვე, საგანგებოდ აღვნიშნავ, გვაფრთხილებს ფსიქოლოგი: „მე არ ვურჩევ არასრულწლოვნებს, ღიად წერონ მსგავს პრობლემებზე სოციალურ ქსელებში ან ბლოგებში“;
- მიუხედავად იმისა, რომ შესაძლებელია თქვენ ნაწყენი ან გაბრაზებულიც კი იყოთ სკოლის/საბავშვო ბაღის ადმინისტრაციაზე და სხვა მშობლებზე, გირჩევთ, მაინც ითანამშრომლოთ მათთან. უფროსები ვალდებული არიან, მიუხედავად ყველა იმ ემოციისა, რომელიც შესაძლებელია დაეუფლოთ მსგავს რთულ სიტუაციაში, მაინც ზრდასრული ადამიანებივით მოიქცნენ და სიტუაციიდან კონსტრუქციული გამოსავალი მოძებნონ;
- მშობლები, რომელთა შვილებიც ძალადობის მსხვერპლი აღმოჩნდნენ, მალე აღმოაჩენენ, რომ გარშემო ყველა ადამიანი, ერთნაირად არ აღიქვამს წარმოქმნილ პრობლემას. ის, რასაც ერთი მხარე მასხრად აგდებას ან სულაც შეურაცხყოფას ეძახის, მეორისათვის მხოლოდ „უსიამოვნებაა“. რთულ სიტუაციაში გაცილებით უფრო ადრე მიაღწევთ შედეგს, თუ არ გაჯიუტდებით და არ დაიწყებთ საკუთარი ვერსიის მტკიცებას და დამნაშავის დამუნათებას. უფრო მნიშვნელოვანია, კონცენტრირდეთ იმაზე, რისი გაკეთებაა საჭირო. ისაუბრეთ ფაქტებით და არა მხოლოდ ბრალდებებით;
- ბავშვებიც და ზრდასრულებიც მიდრეკილი არიან თავდაცვის პოზიციაში ჩადგნენ მაშინ, როდესაც მათ ბრალდებებს უყენებენ. სამაგიეროდ, გაცილებით უადვილდებათ სიმართლის აღიარება, როცა ფაქტებით დაელაპარაკებიან. მაგალითად: იმის ნაცვლად, რომ ბავშვს უთხრათ – „შენ ძალიან გამომწვევად იქცევი“ – ზოგიერთ თანაკლასელს სრულიად დაუმსახურებლად გამოარჩევ დანარჩენებისაგან. სჯობს პირდაპირ ფაქტებზე მიუთითოთ: „მთელი წლის მანძილზე ანა იყო ერთადერთი, ვინც არცერთხელ არ დაუპატიჟებიათ დაბადების დღეზე“; „როდესაც ანა ხელს იწევს, რომ რამე მოსაზრება გამოთქვას, ნინო, თამარი და სალომე სიცილს იწყებენ“; „რამდენიმე დღის წინ კი გიორგიმ ანას თმაზე ცეცხლი წაუკიდა და თანაც სულ დებილი ეძახა“. აი, სწორედ ეს არის ფაქტებით საუბარი და არა აბსტრაქტული, ზოგადი დადანაშაულებები;
- კარგი იქნება, დაეხმაროთ საკუთრ შვილს, მოძებნოს ახალი სამეგობრო წრე. მნიშვნელოვანია, გავითვალისწინოთ ბავშვის ინტერესების სფერო და ის, თუ რისი კეთება უფრო კარგად გამოსდის მას. ამით ბავშვს/მოზარდს საკუთარი თავის რწმენის განმტკიცებასა და საკუთარი სტატუსის ამაღლებაშიც დავეხმარებით.
ვფიქრობ, ნორვეგიელი ფსიქოლოგის ძალიან კონკრეტული და საქმიანი რჩევები დაეხმარება დაინტერესებულ მკითხველს.