ჩემი მწვანე მეგობრები, ჩემი სახლის ბინადრები, მე და საზოგადოება

2018-2019 სასწავლო წელს III და IV კლასების საგაკვეთილო საათობრივ ბადეს დაემატა ახალი საგანი: „მე და საზოგადოება“. ჩვენი სკოლის დაწყებითი კლასების კათედრამ ნინო ტალახაძის ავტორობით შედგენილი სახელმძღვანელო შეარჩია.

სახელმძღვანელოში გათვლილია პრაქტიკული საორიენტაციო ცოდნა ადამიანის, ბუნებისა და საზოგადოების შესახებ. ძალიან კარგად არის შერწყმული საგანთა შორის კავშირები, სწავლების სხვადასხვა მეთოდი და ფორმა და, რაც მთავარია, საგნის სწავლების მიზნები და ამოცანები. თითქმის ყველა გაკვეთილი საინტერესო და თანამედროვე ენით არის დაწერილი. ადვილად შეგვიძლია შევაღწიოთ ბავშვის სამყაროში.

მოგითხრობთ ერთ-ერთი სასწავლო პროექტის შესახებ, რომლის ჩატარების შესაძლებლობაც მომცა ამ სახელმძღვანელოს მე-14-მე-15 თავებში მოცემულმა თემამ: „ჩემი სახლის ბინადრები, ჩემი მწვანე მეგობრები“. თემის შესწავლის დროს ბავშვებს დავუსვი კითხვა, ვის ჰქონდა ოთახის მცენარეები ან ვის ჰყავდა ოთახის ცხოველები. მოსწავლეთა უმრავლესობამ მითხრა, რომ ჰყავთ ძაღლები, კატები, კურდღლები, თუთიყუშები და ზაზუნები. შეკითხვაზე: „რატომ გყავთ?“ – მოსწავლეთა პასუხები სამართლიანი და დამაჯერებელი იყო. დამაკმაყოფილებელი იყო პასუხები შემდეგ შეკითხვაზეც: „როგორ უვლით?“.

გაჩნდა პროექტის განხორციელების იდეაც. დავწერე პროექტის გეგმა.

დავამზადე ბუკლეტი, რომელშიც განვსაზღვრე პროექტის თემის არსი, სკოლის ადმინისტრაციის როლი, მშობლის როლი. განვსაზღვრე თემის მიზანი. ჩამოვაყალიბე პროექტისთვის აუცილებელი აქტივობები. განვსაზღვრე დრო – 3 კვირა. მოსწავლეები დავყავი ჯგუფებად და მივეცი საშუალება, აერჩიათ მათთვის სასურველი ოთახის მცენარე ან ოთახის ცხოველი, მერე კი დავავალე, მოეძიებინათ ინფორმაცია მათი არჩეული ცხოველის ან მცენარის შესახებ. სამ კვირაში პროექტი მომზადდა და მოეწყო მისი განხილვა.

პროექტისთვის გამოყენებული აქტივობები ძალიან სახალისო და საინტერესო აღმოჩნდა როგორც მოსწავლეებისთვის, ასევე დამსწრე საზოგადოებისთვისაც. ამიტომაც გადავწყვიტეთ, ჩვენი სიამოვნება უფრო ფართო აუდიტორიისთვისაც გაგვეზიარებინა.

სასწავლო პროექტის გეგმა:

ჩემი სახლის ბინადრები, ჩემი მწვანე მეგობრები

მასწავლებლის სახელი და გვარი – გულნარა დავიდოვა

სკოლა – იოსებ ოცხელის სახ. ქუთაისის მე-2 საჯარო სკოლა

საგანი – მე და საზოგადოება

თემის დასახელება – ჩემი სახლის ბინადრები, ჩემი მწვანე მეგობრები

მიზანი – ოთახის მცენარეებისა და ცხოველების მნიშვნელობა, მათი მოვლა-პატრონობა, მზრუნველობა და დაცვა, ბუნებასთან სიახლოვე

თემის შინაარსი – შერჩეული მცენარის აღწერა, ცხოველის თვისებები, მათი მოვლის წესები, რომელი მათგანის არსებობაა შესაძლებელი სახლში

კლასი – დაწყებითი საფეხური, III კლასი

დროის ჩარჩო – სამი კვირა

სამუშაო ეტაპები – აქტივობები:

• ექსკურსია ქუთაისის ბოტანიკურ ბაღში
• წიწვოვან მცენარეთა დარგვა
• შერჩეულ მცენარესა და ცხოველზე ინფორმაციის მოძიება
• ჯგუფური მუშაობა – პრეენტაციები
• არჩეული მცენარის ან ცხოველის შესახებ ბუკლეტების დამზადება
• კედლის გაზეთის გაფორმება, შერჩეულ საკითხებზე ფოტოსურათების და წერილების მოწოდება გაზეთისთვის
• ჩემი მწვანე ოთახი – ცოცხალი საგნების წარმოდგენა (ია, ყოჩივარდა, ლილია, თუთიყუში, კურდღელი და ზაზუნა ჯგუფების შესაბამისად)
• მუსიკალური ნომრები (ბეთჰოვენის „ზაზუნა“, „გზაზე მიდის კურდღელი“ – ნინო ჩხეიძის ვერსია)

ყველა სამუშაო ეტაპზე აქტივობები მიზანმიმართულია.

დავალების მოსამზადებლად მოსწავლეებმა უნდა გაიაზრონ არჩეული ცხოველისა თუ მცენარის მოვლის პასუხისმგებლობა. პროექტში ჩართულია ყველა მოსწავლე, როგორც ინდივიდუალურად, ასევე ჯგუფურად.

პროექტის განხორციელების თარიღი – 27 ნოემბრიდან 21 დეკემბრის ჩათვლით.

პროექტის განხორციელებისთვის საჭირო მატერიალური რესურსები: თაბახის ფურცლები, ფერადი ფანქრები, ფერადი მარკერები, ფორმატები, ოთახის ყვავილები: ია, ყოჩივარდა, ლილია; ოთახის ცხოველები: კურდღელი, ზაზუნა; ფრინველი – თუთიყუში.

• შინაარსობრივი სტანდარტები და ინდიკატორები: მოსწავლეს შეუძლია სხვადასხვა სახის საინფორმაციო ხასიათის ილუსტრირებულ ტექსტში ინფორმაციის მოძიება და გაგება; სხვადასხვა სახის მარტივი, მიზნობრივი ტექსტის დაწერა, შესაბამისად გაფორმება, გაფერადება; აღწერს ოთახის მცენარის მოვლის წესებს და ოთახის ცხოველების მოვლის საკითხებს; ესმის ციფრული მოწყობილობების აგებულებისა და დანიშნულების ძირითადი პრინციები (შეუძლია კომპიუტერის ჩართვა, გამორთვა, ინფორმაციის მოძიება, გადატვირთვა);
• 21-ე საუკუნის უნარები:

. მოძიებული მასალების გაგება-გააზრება;

. ინფორმაციაზე წვდომის და მისი გამოყენების შესახებ საფუძვლიანი წარმოდგენის ქონა;

• მოსწავლეებმა მოიძიეს ინფორმაცია საინტერესო ცხოველის/მცენარის შესახებ;
• შეარჩიეს და დაამზადეს საჭირო ფოტოები;
• აღწერეს არჩეული მცენარის/ცხოველის თვისებები, აღწერეს მათი მოვლის წესები;
• განსაზღვრეს, რატომ უნდათ, ჰქონდეთ/ჰყავდეთ ზემოთ აღნიშნული მცენარე/ცხოველი.

პრეზენტაციაში ჩართული იყო გუნდის ყველა წევრი ინდივიდუალურად და ჯგუფურად.

მოსწავლეები მსჯელობდნენ, აკეთებდნენ პრეზენტაციებს.

პროექტის მსვლელობის დროს ნამუშევრების გამოფენა თვალსაჩინო ადგილზე ხდებოდა.

მიმართულების მიმცემი საკვანძო კითხვები:

• ზოგადი კითხვა – ვის ჰყავს/აქვს ოთახის ცხოველი/მცენარე?
• თემატური კითხვა – როგორ მზრუნველობას ვიჩენთ მათ მიმართ?
• რატომ გვყავს/გვაქვს ოთახის ცხოველები/მცენარეები?

შეფასების დროის ჩარჩო:

• მოკლე, განმავითარებელი, თვითშეფასებითი, რაც დამეხმარება როგორც ძლიერი მხარის შენარჩუნებაში, ასევე სუსტი მხარის გაუმჯობესებაში
• საჭირო კითხვარები და მათი შეფასება
• ჯგუფური მუშაობის შეფასება
• დამზადებული ბუკლეტების შეფასება
• კედლის გაზეთის შეფასება
• ცოცხალი საგნების წარმოდგენის და მათზე ზრუნვის შეფასება
• გამოყენებულ იქნება შეფასების დაგეგმვის ცხრილი

საჭირო მასალა: თაბახის ფურცლები, ფერადი ქაღალდები, ფანქრები

აუდიომასალა: კომპიუტერები, პროექტორი

შეფასების ინსტრუმენტების მოკლე მონახაზი

შეფასებისთვის გამოვიყენე სხვადასხვა ტიპის ინსტრუმენტები, განვსაზღვრე პროექტისთვის საჭირო მოსწავლეთა რაოდენობა (მთელი კლასი), დავყავი ისინი ჯგუფებად, მივაწოდე შეფასების კრიტერიუმები, რომელთა საშუალებითაც შეაფასეს პროექტში მუშაობისას როგორც საკუთარი თავი, ასევე ხელმძღვანელიც. შეაფასეს ცალკეული აქტივობები: რომელი მოეწონათ ყველაზე მეტად და რა შესძინათ ამ აქტივობებმა.

შევადგინე სავარაუდო ნაშრომები, რომლებიც შევაფასე სავარაუდო შეფასების ცხრილით. მოსწავლეების ჯგუფურად შესაფასებლად გამოვიყენე ჯგუფური მუშაობის ცხრილი. ყველა ტიპის შეფასებისთვის გამოვიყენე შეფასების დაგეგმვის ცხრილი.

სასწავლო პროცედურები

შევარჩიე პროექტის თემა, რომელიც მოსწავლეებზე იყო ორიენტირებული. შევქმენი პუბლიკაცია, რითაც განვსაზღვრე მასწავლებლის, ადმინისტრაციის და მშობლის როლი. იმისთვის, რომ მოსწავლეები გამეყვანა ბლუმის ტაქსონომიის მიხედვით მაღალ სააზროვნო დონეზე, შევარჩიე 21-ე საუკუნის უნარები, დავსვი ზოგადი, თემატური და შინაარსობრივი კითხვები, რომლებითაც ჩავწვდი მოსწავლეთა ინტერესებს. მოსწავლეები დავყავი ჯგუფებად და მივეცი სათანადო რჩევები. მთელი პროექტის განმავლობაში ვახდენდი განმავითარებელ შეფასებებს.

კვლევის შედეგები

კვლევის შედეგად გაირკვა,

1. რა მნიშვნელობა აქვს და რატომ უნდა გვქონდეს/გვყავდეს ოთახის მცენარე/ცხოველი;
2. რა სარგებლობა მოაქვს ოთახის მცენარეს ადამიანისთვის (აუმჯობესებს გუნება-განწყობილებას, ასუფთავებს ჰაერს, გვაყვარებს ბუნებას);
3. იმისთვის, რომ უფრო ახლოს ვიყოთ ბუნებასთან, უნდა დავგოთ მცენარეები, მოვიშენოთ ოთახის ყვავილები;
4. ვიყოლიოთ ოთახის ცხოველები, ვიზრუნოთ მათზე;
5. ცხოველებზე ზრუნვა ჩვენში აღვივებს ემპათიის/თანაგანცდის უნარს.

ყველა ჯგუფს ჰყავდა თავისი ჯგუფის შესაბამისი ცოცხალი ცხოველი: ზაზუნა, კურდღელი, თუთიყუში – ან ჰქონდა ოთახის ყვავილები: ია (სენპოლია), ყოჩივარდა და ლილია (სპატიფულიმი).

პროექტის განხილვაზე დამსწრე საზოგადოება: სკოლის დირექტორი მურად ჯიშკარიანი, სასწავლო ნაწილის გამგე ომარ ავალიანი, კათედრის გამგე ეკა ძიგრაშვილი, მასწავლებლები: ეთერ ფურცხვანიძე, ნატო რუხაძე, ნათია გაბუნია, მაია კვიტაშვილი, ციალა ჯაფარიძე, შორენა ყურაშვილი და სხვები, აგრეთვე – მშობელთა უმრავლესობა.

მოძიებული მასალებიდან პრეზენტაციაზე განხილული მნიშვნელოვანი საკითხები ძალიან საიტერესო და სახალისო იყო.

წყარო – სახელმძღვანელო, ინტერნეტი, ენციკლოპედია.

ბიუჯეტი

• თაბახის ფურცლები – 8 ლ
• ფერადი ფანქრები (6 ც) -18 ლ
• მარკერები – 5 ლ
• ფორმატის ქაღალდები (10 ც) – 10 ლ
• ოთახის ყვავილების შეძენა – 37 ლ
• ექსკურსია – 30 ლ
• წებო (1ც) – 2ლ

სულ: 100 ლ

პროექტს თან ახლავს მოძიებული მასალები და განხილვის მსვლელობა.

I  ჯგუფი: ია (სენპოლია)

ია – მცენარეთა გვარი იისებრთა ოჯახისა, მრავალწლოვანია, იშვიათად – ერთწლოვანი. ზოგჯერ ნახევრად ბუჩქია, აქვს მორიგეობით განწყობილი ფოთლები იისფერი, ყვითელი და თეთრი ყვავილებით.

ცნობილია იის 700-მდე სახეობა. უმრავლესობა გავრცელებულია ჩრ. ნახევარსფეროს ზომიერ სარტყლებში. საქართველოში გავრცელებულია 26 სახეობა, მათგან 3 კავკასიის და 2 საქართველოს ენდემია.

საქართველოში ია იზრდება ტყეებსა და ბუჩქნარებში, კლდეების ნაპრალებში. ია დეკორატიული მცენარეა, არის ძალიან სურნელოვანი, იყენებენ პარფიუმერიაში.

ველური იები ადრე გაზაფხულზე ყვავილობს, უძლებს ძლიერ სიცივეს, ხოლო ოთახის ია ზამთარ-ზაფხულ ყვავილობს. მას განსაკუთრებული მოვლა-პატრონობა სჭირდება.

სურ.1.

II ჯგუფი – ყოჩივარდა

ყოჩივარდა მეტად კოლორიტული დეკორატიული მცენარეა. ოთახის კულტურად უმთავრესად თურქული და ევროპული ყოჩივარდა გვევლინება. შეგვიძლია, ისეთი რეჟიმი შევურჩიოთ, რომ ზამთარშიც, სხვა ყვავილების დასვენების პერიოდში, იყვავილოს.

ყოჩივარდას ფერთა პალიტრა საკმაოდ მრავალფეროვანია. არსებობს თეთრი, მოვარდისფრო, მუქი წითელი და იისფერი ყვავილები. ყვავილობაც საკმაოდ დიდხანს გრძელდება. ყვავილობა შესაძლოა ოქტომბერში დაიწყოს და მარტის ბოლომდე გაგრძელდეს.

ყოჩივარდისთვის სათანადო პირობების შექმნა არც ისე ძნელია. ყვავილობის პერიოდში ნათელი, მაგრამ არა მზიანი, ცივი ოთახი სჭირდება 10 – 14 გრადუსი ტემპერატურით.

მოსარწყავად გამოვიყენოთ წინა დღეს აღებული წყალი. სათანადო რეჟიმისა და წესების დაცვის შემთხვევაში ყოჩივარდა რამდენიმე ათეული მშვენიერი ყვავილით გვახარებს. ეს სიამოვნება დაახლოებით 20-25 წელი გრძელდება.

სურ.2

III ჯგუფი – მშვიდობის ლილია ანუ ფლამინგო (სპატიფულიმი)

ლილიას ანუ ფლამინგოს უამრავი სახეობა არსებობს. მისი ფერთა პალიტრა მდიდარია. ლილია ძალიან ლამაზი ყვავილია, რომელიც წმენდს დაბინძურებულ ჰაერს. მას ქალის ყვავილადაც მოიხსენიებენ, ვინაიდან აქრობს სტრესს და აღვიძებს დადებით ემოციებს.

გვირჩევენ, ეს მცენარე აუცილებლად ვიქონიოთ ოთახში, რათა ოჯახში სიმშვიდემ და ჰარმონიამ დაისადგუროს.

თუ ფოთლებს ხშირად გავწმენდთ და მოვაშორებთ მტვერს, ჰაერი რეგულარულად გაიწმინება, დატენიანდება და აივსება სუფთა წყლის ორთქლით. აქტიურად ითვისებს ქსილენს და მას ადამიანისთვის უსაფრთხო ნივთიერებად გადაამუშავებს.

სურ.3

IV ჯგუფი – კურდღელი

კურდღელი ძუძუმწოვართა ჯგუფის ცხოველებს მიეკუთვნება. სხეულის სიგრძე 30-60 სმ-ია. აქვს გრძელი ყურები, მოკლე კუდი. უკნა კიდურები წინაზე გრძელია, ფეხისგულები ხშირი ჯაგრითაა დაფარული.

კურდღლები გავრცელებული არიან მთელ დედამიწაზე. ბინადრობენ მრავალფეროვან გარემოში. ყურები მუდამ აცქვეტილი აქვთ, უყვართ ტუჩების ცმაცუნი, აქტიურები არიან მთელი წელი. იკვებებიან ბალახით, ხის ქერქით, კვირტებით, ტოტებით. უყვართ სტაფილო, კომბოსტო, მრავლდებიან წელიწადში ოთხჯერ. გვხვდებიან რუხი, თეთრი და შავი ფერის კურდღლები. კურდღლის ნაშიერს ბაჭია ჰქვია, გამოიყენება კუდღლის როგორც ხორცი, ასევე ტყავი.

სურ. 4

V ჯგუფი – თუთიყუში

თუთიყუშების მრავალსახეობა არსებობს, რომლებიც კარგად ეთვისებიან ადამიანებს. სახლის პირობებში მრავლდებიან კიდეც. ზოგიერთი მათგანი გამოირჩევა საზრიანობით, რაც მათ უფრო მეტ მომხიბვლელობას ანიჭებთ. ეს აჩენს სურვილს, სახლში იყოლიონ ესა თუ ის თუთიყუში.

საქართველოში გავრცელებულია მეტწილად პატარა და საშუალო ჯიშის თუთიყუშები, რომლებიც ყველაზე მოსიყვარულენი არიან. ინტელექტით გამოირჩევიან ამაზონი და ჟაკო.

VI ჯგუფი – ზაზუნა

ზაზუნა ძუძუმწოვართა ჯგუფის მღრღნელების რიგის ცხოველია. აერთიანებს 57 გვარს. 4 სახეობიდან ყველაზე ცნობილია ჩვეულებრივი ზაზუნა. საქართველოში 2 სახეობა გვხვდება: ამიერკავკასიური და დაღესტნური. რუხი ომანა ზაზუნები წელიწადში 2-3-ჯერ მრავლდებიან. შობენ რვიდან ათამდე წრუწუნას. ზაზუნას შენახვა ძალიან იაფი ჯდება. კარგი მოვლითა და ყურადღებით ზაზუნებმა შესაძლოა 5 წლამდე იცოცხლონ. საჭმლის მიმართ არაპრეტენზიულები არიან, ჭამენ ბურღულს, შვრიას, ფეტვს, ხორბალს. მოსწონთ ხაჭო, ყველი, მოხარშული კვერცხის გული, ბოსტნეული და ხილი. ავადმყოფობას გვატყობინებენ: სვამენ ზომაზე მეტ წყალს, აცემინებენ, კანკალებენ. ჩინური ზაზუნები ერთ გალიაში ვერ თავსდებიან, მანამდე იბრძვიან, სანამ ერთ-ერთი მათგანი არ მოკვდება.

სურ. 5

ჯგუფური პრეზენტაციების შემდეგ მოსწავლეებმა წარმოადგინეს დამზადებული წიგნი-ბუკლეტები და კედლის გაზეთი

ვფიქრობთ, ამ ტიპის პროექტები ჯანსაღი დამოკიდებულებების ჩამოყალიბებას შეუწყობს ხელს, დაეხმარება მოსწავლეებს იმის უკეთ გაცნობიერებაში, როგორ შექმნან უკეთესი საცხოვრებელი გარემო, სასწავლო სივრცე და უკეთესი, უფრო ჰუმანური საზოგადოება.

გამოყენებული რესურსები:

1.  ნინო ტალახაძე, სახელმძღვანელო „მე და საზოგადოება“