ახალი სტანდარტი საზოგადოებრივ მეცნიერებებში მიმართულია მოსწავლეთა შემოქმედებითი და კრეატიული აზროვნების გააქტიურებაზე, რომელიც ხელს უწყობს საგნობრივი კომპეტენციების დაუფლებას. თავის მხრივ ინტეგრირებული სწავლება შემოქმედობითობისა და კრეატიულობის განვითარების მნიშნელოვანი ფაქტორია. მასწავლებლის ამოცანაა შექმნას მოსწავლეზე ორიენტირებული სასწავლო გარემო და მოსწავლის პიროვნულ, სოციალურ-ემოციურ მოთხოვნილებებსა და სასწავლო ამოცანებს შეუხამოს სწავლების სტრატეგიები და მეთოდები.
დაწყებით საფეხურზე, V-VI კლასებში ხდება საზოგადოებრივი მეცნიერებების ბაზისური შინაარსისა და უნარების დაუფლება. ამ დროს მოსწავლეებმა მსოფლიო კონტექსტში უნდა გაიაზრონ საკუთარი ქვეყნის სახელმწიფოებრივი, კულტურული, ეკონომიკური და პოლიტიკური ინტერესები; უნდა გაეცნონ თავიანთი ქვეყნის ეკონომიკური მდგომარეობის ძირითად ასპექტებს, მათ შორის შრომის ბაზარს, გააცნობიერონ ეკონომიკური გამოწვევების მნიშვნელობა, რომელიც ხელს შეუწყობს საკუთარი ქვეყნის ინტეგრაციას გარესამყაროსთან. ეს უნდა მოხდეს ნაბიჯ-ნაბიჯ და საფეხურებრივად. ამის მისაღწევად მათ სხვადასხვა სახის წყაროები და მეთოდური მიდგომები უნდა შევაშველოთ, რაც ამ ასაკისთვის ინფორმაციის შესაფერისი სიღრმის განსჯისა და წვდომის საშუალებას მისცემს.
ფაქტია, მდგრად განვითარებასა და უწყვეტ განათლებაზე ორიენტირების პირობებში მსგავსი ცოდნისა და უნარების დაუფლებაზე ზრუნვას დიდი პიროვნული მნიშვნელობა აქვს მოსწავლისათვის. თუმცა მსგავსი საკითხების შესწავლამდე მოსწავლემ უნდა გაიგოს:
- ადამიანის ცხოვრებაში შრომის როლისა და მნიშვნელობის რაობა;
- უნდა გაეცნოს სულ ცოტა ისეთი ცნების შინაარსს, როგორიცაა „შრომა“ და „შრომის პროცესი“;
- გაეცნოს შრომის სახეობებს;
- გააცნობიეროს შრომის ღირებულება;
- ჩამოუყალიბდეს სათანადო დამოკიდებულება შრომითი საქმიანობის მიმართ;
- გაიაზროს, რომ ადამიანთა საზოგადოების ისტორია ადამიანთა კოლექტიური შრომის შედეგია და რომ სოციალურ უნარებს, კომუნიკაციას, გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს შრომით პროცესში წარმატებისთვის;
- რომ შრომის გარეშე საკუთარი ქვეყანა და მისი საზოგადოება სათანადო ადგილს ვერ დაიმკვიდრებს მსოფლიო საზოგადოებაში;
- და რომ ყველაფერი საკუთარი „მე“-ს, როგორც „მშრომელი ადამიანის“ საქმიანობაზე, მის პასუხისმგებლობაზე და პროფესიონალიზმზეა დამოკიდებული.
ასაკობრივი თავისებურების გათვალისწინებით მასწავლებელს შეუძლია დაანაწილოს მოსწავლეთა კრეატიული საქმიანობა და შემოქმედების ადაპტირებული მეთოდებითა და სხვადასხვა დონის, სხვადასხვა სირთულის პრობლემური სიტუაციების, სააზროვნო მოქმედებების, ღია თუ დაფარული წინააღმდეგობების, ცოდნის კონსტრუირებისათვის აუცილებელი შემოქმედებითი ამოცანების შეთავაზებით მიაღწიოს შედეგს, რომლის დროსაც ყოველი ახალი დონე წარმოადგენს მნიშვნელოვან ნაბიჯს შემოქმედებითი საქმიანობის გამოცდილებისა და ცოდნის დაუფლებისკენ.
მუშაობის საწყის, I დონეზე (მოტივაცია) მასწავლებელი ძირითადად მიმართავს გონებრივი იერიშის მეთოდს და კლასს ამუშავებს ცნება „შრომითი საქმიანობის“ გააზრებაზე. მოცემული აქტივობა შეიძლება დაიყოს ცალკეულ საფეხურებად:
- საფეხური – მასწავლებელს შეუძლია სიტუაციური ამოცანების შეთავაზება მოსწავლეებისათვის, მაგალითად: „ორი თაგვი ჩავარდა რძიან ვედროში. ერთი დაიხრჩო, მეორემ იმდენი შეძლო, რომ რძე დახვრიპა და ბოლოს ვედროდან ამოძვრა“. მასწავლებელი ეკითხება მოსწავლეებს: „რაზეა ეს ისტორია?“
მოსწავლეთა შესაძლო პასუხები:
- „მცდელობაზე, რომ არასოდეს არ უნდა დანებდე“…. „რომ არასოდეს არ უნდა ჩაიქნიო ხელი“…. „უნდა სცადო, იშრომო და შეძლებ“ და სხვ.
მასწავლებელს შეუძლია დააზუსტოს პირველი შეკითხვა: „რა მოხდებოდა, რომ ორივე თაგვს ერთად ემუშავა?“
მოსწავლეთა შესაძლო პასუხები: „ისინი გაცილებით მალე ამოძვრებოდნენ“… „ორივენი გადარჩებოდნენ“..
მასწავლებელი: „ყოჩაღ, ბავშვებო, პასუხები სწორია, შრომა მართლაც რომ ადამიანური ცხოვრების განუყოფელი ნაწილია“.
ამოცანის განხილვისას მოსწავლეები ისაუბრებენ იმაზე, რომ შრომა ცხოვრების საფუძველია, რომ ისტორიულად ადამიანის ცხოვრება და მისი განვითარება შრომასთან არის დაკავშირებული და ა.შ.
- საფეხური – მოსწავლეები განიხილავენ ვიზუალურ მასალას, მაგალითად ნ. ფიროსმანის ნახატებს, რომელთა მიხედვით მოსწავლეებმა უნდა უპასუხონ მასწავლებლის შეკითხვებს:
- თქვენ რომ მხატვრები იყოთ, როგორ დაასათაურებდით ნახატებს?
- რა საქმიანობას ეწევიან ნახატებზე გამოსახული ადამიანები?
- აღწერეთ სურათები.
ნახატებიდან მიღებული ინფორმაციის საფუძველზე მოსწავლეები განმარტავენ ცნება „შრომას“ და განხილვისას გამოყოფენ იმ ნიშნებს, რაც, მათი აზრით, მეტ-ნაკლებად საინტერესოდ მიიჩნიეს.
- საფეხური – მასწავლებელი სთხოვს მოსწავლეებს ცნებაზე „შრომა“ ააგონ ასოციაციური ჯაჭვი. მოსწავლეები რიგრიგობით ასახელებენ სიტყვას, მასწავლებელი კი ჩამოწერს მათ დაფაზე. დავალების შესრულების ბოლოს დაფაზე გამოისახება სქემატური ჯაჭვი, რომელიც, კლასის აზრით, დაკავშირებული იქნება ცნება „შრომასთან“.
- საფეხური – მოსწავლეები განსაზღვრავენ, ჯაჭვის რომელი ნაწილი, ანუ რომელი ცნება გამოხატავს ყველაზე მეტად ცნებას – „შრომა“. მოსწავლეები ასევე ასახელებენ სიტყვას, რომელიც, მათი აზრით, გახდება ცნების, „შრომა“, ნაწილი;
- საფეხური – სავარჯიშოს ბოლოს შესაძლებელია გარკვეული კონცეფციის აგება მოცემულ ცნებასთან დაკავშირებით – კლასი თანხმდება, თუ რას ნიშნავს ცნება „შრომა“ და „შრომითი საქმიანობა“. ამ ეტაპზე მოსწავლეებს შეაქვთ გარკვეული კორექტივები თავდაპირველ ვერსიაში.
- საფეხური – მოსწავლეები რვეულებში იწერენ ცნების განმარტებას.
გონებრივი იერიშის შემდეგ, მუშაობის II დონეზე (ექსპერიმენტი): მასწავლებელი სთავაზობს მოსწავლეებს ჯგუფურ სამუშაოს: ჯგუფებმა უნდა შეარჩიონ ტერმინები, რომლებიც ყველაზე მეტადაა დამახასიათებელი შრომითი საქმიანობისათვის. ამისათვის მოსწავლეები დამოუკიდებლად მუშაობენ სახელმძღვანელოს ტექსტსა და ილუსტრაციებზე. ამზადებენ პასუხს კითხვაზე: რას ნიშნავს „ნაწარმი“, რას ნიშნავს „მომსახურეობა“, რა განსხვავებაა მათ შორის და „რა იქმნება შრომის შედეგად?“
III დონეზე (თეორიული ნაწილი): მასწავლებელი მოუთხრობს მოსწავლეებს შრომის დანიშნულების შესახებ ადამიანის ცხოვრებაში და სთხოვს მათ, დაასახელონ, რომელ პროფესიებს იცნობენ ან რის დაუფლებას აპირებენ მომავალში;
IV დონეზე (ინტელექტუალური ჭიდილი): მოსწავლეების დავალებაა, მოიფიქრონ, როგორი იქნებოდა ის რეკლამა, რომლითაც საზოგადოებას გააცნობდნენ თავიანთ მომავალ პროფესიას. დავალების შესრულების ფორმას მოსწავლეები თავად ირჩევენ.
V დონეზე (რეფლექსია/შეჯამება) მასწავლებელი ეკითხება მოსწავლეებს:
- რისთვის უნდა მიგვეღწია გაკვეთილის დასაწყისში?
- როგორ მიაღწიეთ დასახულ მიზანს?
- რა იყო ისეთი, რაც არ იცოდით და გაიგეთ?
- რისი გაკეთება შეგეძლოთ უკეთესად?
- რა რჩევას მისცემდით თქვენს თანატოლებს?
და სხვ.
შემოქმედების ადაპტირებული მეთოდებით, საფეხურეობრივი და დიფერენცირებული მიდგომებით, კონსტრუქტივიზმითა და თანამშრომლობით მოსწავლეები თვალნათლივ დაინახავენ ადამიანთა გამოცდილების მრავალფეროვნებას, ნათლად წარმოიდგენენ შრომით საქმიანობასთან დაკავშირებულ სირთულეებს თუ ცალკეულ დეტალებს, შეძლებენ გაიაზრონ, რაც უკვე იცოდნენ, ან ახლა გაიგეს საკუთარ თავზე, როგორც პიროვნებაზე, მოქალაქესა და საზოგადოების წევრზე.
კრეატიული და შემოქმედებითი აზროვნების განვითარებაზე ორიენტირებული დავალებები და შემოქმედების ადაპტირებული მეთოდები დასახული მიზნების მიღწევის ერთ-ერთი საუკეთესო საშუალებაა, რომელიც ხალისსა და ინტერესს ჰმატებს გაკვეთილს, ხელს უწყობს ეფექტურ კომუნიკაციას და მაღალ შედეგებზე გაჰყავს მოსწავლეები.
