სიყვარული – უმთავრესია
ჩვენ სრულიად დარწმუნებულები ვართ, რომ სიყვარულის მოთხოვნილება – უმთავრესი ადამინური მოთხოვნილებაა. თუ ადამიანს შეუძლია სიყვარულის გაცემა და მისი მიღება, მაშინ ნებისმიერი საქმე, რასაც ის წამოიწყებს წარმატებულად დაგვირგვინდება.
ჩვილი ბავშვისათვის რძე და სინაზე – სინონიმებია. ის არ ანსხვავებს ერთმანეთისაგან საკვებს და სიყვარულს. პატარა საკვების გარეშე ისევე დაიღუპება, როგორც სიყვარულის გარეშე. თუ ბავშვი არ არის მიჯაჭვული საყვარელ ადამიანებზე ის ემოციურად დაიღუპება. პატარა ვერასოდეს შეძლებს სრულფასოვნად იცხოვროს. თითქმის ყველა კვლევა ადასტურებს, რომ ადამიანის ემოციური სფერო ძირითადად პირველი წელიწადნახევრის მანძილზე ყალიბდება. აქ განსაკუთრებულად დიდ როლს ასრულებს ბავშვის ურთიერთობა დედასთან. შეხება, საალერსო სიტყვები და ფაქიზი მზრუნველობა ეს არის საკვები, რომელიც განაპირობებს ადამიანის მომავალ ემოციურ სიჯანსაღეს.
ბავშვი იზრდება, ის სწავლობს სიარულს, ლაპარაკს, ის სულ უფრო მეტად აცნობიერებს საკუთარ თავს, როგორც პიროვნება. ის თანდათანობით ანსხვავებს საკუთარ თავს სიყვარულის ობიექტებისაგან: არის ის და არიან სხვები. ბავშვი წინანდებურად დამოკიდებულია დედაზე, მაგრამ უკვე აცნობიერებს, რომ ის და დედა ერთიდაიგივე პიროვნებები არ არიან. ასაკის მატებასთან ერთად ბავშვს ემატება უნარი უფრო მეტად უყვარდეს. ახლა ის არა მხოლოდ იღებს სიყვარულს, არამედ შეუძლია მასზე პასუხის გაცემა. რა თქმა უნდა, ბავშვი ჯერ კიდევ არ არის მზად თავგანწირვისათვის, ის ჯერ კიდევ ბავშურად ეგოისტურია. მაგრამ თანდათნ დროის გავლასთან ერთად მატულობს, ბავშვის უნარი გამოხატოს სიყვარული სხვების მიმართ. და თუ პატარა წინანდებურად შეიგრძნობს უფროსების სიყვარულს, ახლა ისიც მზად არის საკუთარი სიყვარული გაუზიაროს მათ.
ეს წიგნი, როგორც მიხვდით იმ სიყვარულზეა, რომელიც ყველაფრის საფუძველია. სიყვარული, რომელიც ბავშვის ფუნდამენტშია ჩაშენებული გავლენას ახდენს მის უნარზე ისწავლოს და შეიძინოს სულ ხალ-ახალი ინფორმაცია. ბევრი ბავშვი სკოლაში მიდის ისე, რომ საერთოდ არ აქვს სასწავლო მზაობა, რადგან ემოციურად მოუმწიფებელია. აუცილებელია, ბავშვმა საკუთარი ასაკის შესაბამის გარკვეულ ემოციურ დონეს მიაღწიოს, მანამდე სანამ სწავლას შეძლებს. თუ მოსწავლე ვერ ახერხებს სწავლას, არ არის საჭირო მას სკოლა და მასწავლებლები ვუცვალოთ, რადგან ამით პრობლემას ვერ აღმოვფხვრით. ბავშვები სწავლისათვის ემოციურადაც მზად უნდა იყვნენ.
მკითხველი დაგვეთანხმება, რომ სრულად დააკმაყოფილო ბავშვის მოთხოვნილება სიყვარულზე არც თუ ისე ადვილია, როგორც ერთი შეხედვით შესაძლებელია მოგვეჩვენოს და მით უფრო თუ თქვენი შვილი უკვე ეგრეთ წოდებულ გარდატეხის ასაკშია.
„გარდატეხის ასაკი“, რთული პერიოდია და განსაკუთრებულად უჭირთ იმ ბავშვებს რომლებიც არ არიან დარწმუნებული გარშემო მყოფი ადამინების სიყვარულში. ასეთი მოზარდი, არ არის მზად შეეჭიდოს იმ პრობლემებს, რომლებიც მას ამ ასაკში შეხვდება. ის ბავშვები, რომლებიც არ იზრდებოდნენ უპირობო სიყვარულის გარემოცვაში, თავისთავად სწავლობენ, სიყვარული გასცენ „რაიმეს სანაცვლოდ“. ასეთი ბავშვები იზრდებიან, მოზარდები ხდებიან და ამ დროისათვის სრულად ფლობენ მშობლებით მანიპულირების ხელოვნებას. სანამ ასეთ მოზარდს არავინ არაფერში ეწინააღმდეგება ის თბილი და ალერსიანია, მას უყვარს მშობლები. მაგრამ საკმარისია, მას რამე არ მოეწოის, რომ მოზარდი, უმალ „წყვეტს მშობლების სიყვარულს“. საპასუხოდ, მისი მშობლები, რომლებმაც არ იციან შვილის უპირობო სიყვარული ასევე „წყვეტენ მოზარდის სიყვარულს“. თქვენ აუცილებლად დამეთანხმებით, რომ ეს – მოჯადოებული წრეა. შედეგად, მოზარდი ხდება გაბოროტებული და გაღიზიანებული.
ბავშვები – საოცრად ემოციური არსებები არიან. სწორედ, ემოციების საშუალებით შეიმეცნებენ ისინი სამყაროს. კვლევები ადასტურებენ, რომ ჯერ კიდევ ჩანასახში, რეაგირებენ პატარები დედის ემოცური მდგომარეობის ცვლილებებზე, როგორც პოზიტიურზე ასევე, ნეგატიურზე. ბავშვებს დაუჯერებელი სიზუსტით შეუძლიათ ამოიცნონ მშობლების ემოციური მდგომარეობა.
ჩემი შვილები (პატარა კემპბელები), ელვის უსწრაფესად ხვდებოდნენ თუ როგორ ხასიათზე დაბრუნდა დღეს მათი მამიკო სამსახურიდან. ზოგჯერ, საკუთრ ფიქრებში ჩაძირული, თავად ვერც კი ვაცნობიერებდი მხიარული ვიყავი თუ მოწყენილი, მშვიდი თუ შეშფოთებული – ჩემი შვილები კი ყოველთვის ხვდებოდნენ თუ რა ხასიათზე ვიყავი სახლში დაბრუნებული. მაგალითად, ჩემი გოგონა დანახვისთანავე მეკითხებოდა: „მამიკო, რატომ ხარ ასეთი გაბრაზებული? რამე მოხდა?“ მე მიკვირდა: „გაბრაზებული? არა, რას ამბობ, შენ მოგეჩვენა“. მაგრამ, როგორც კი ჩავუღრმავდებოდი საკუთარ გრძნობებს მაშინვე ვხვდებოდი, რომ ჩემი გოგონა მართლაც არ ცდებოდა, მე იმ დღეს სამსახურში პრობლემები მქონდა და ამიტომაც ვიყავი გაბრაზებული.
სიმართლე უნდა ითქვას, ყოველთვის მაინტერესებდა როგორ ახერხებდნენ პატარები ასე ზუსტად დიდი ადამინის დაფარული გრძნობების გაშიფვრას. ხოდა როდესაც მორიგ ჯერზე ჩემი შვილები ისევ მიხვდნენ თუ როგორ ხასიათზე ვიყავი და მკითხეს: „რატომ ხარ ასეთი გახარებული?“ – შემხვედრი კითხვა დავუსვი მათ: „როგორ მიხვდით?“ ჩემმა გოგონამ მხრები აიჩეჩა და მიასუხა: „ადვილად. შენ წეღან ღიღინებდი, როგორც ყოველთვის“. წარმოიდგინეთ მე არასდროს შემიმჩნევია საკუთრი თავისათვის, რომ, როდესაც გახარებული ვარ ვღიღინებ.
დამეთანხმებით, ეს ძალიან გასაოცარია! ისინი როგორც რენდგენის სხივები ისე ამჩნევენ ყველაფერის, წვრილმანებიც კი არ გამორჩებათ! ახლა ხომ ხვდებით, რომ ბავშვები ყოველთვის ზუსტად გრძნობენ, თუ როგორ ექცევიან მათ მშობლები. ბავშვები მომენტალურად რეაგირებან როგორც, სიყვარულის გამოხატულებაზე, ასევე მრტულ დამოკიდებულებაზეც.
მნიშვნელოვანია მშობლებმა გამოხატონ სიყვარული იმ ენაზე, რომელსაც ბავშვები ადვილად გაიგებენ. სახლიდან გაქცეული მოზარდები ხშირად ხსნიან საკუთარ საქციელს, იმით რომ „სულერთია სახლში იქნებიან თუ არა, ისინი ხომ მაინც არავის სჭირდება“.
ამ ბავშვების მშობლები, თითქმის ყოველთვის აპროტესტებენ და ამბობენ, რომ ძალიან უყვართ საკუთრი შვილები. სამართლიანობა მოითხოვს აღინიშნოს, რომ ეს მართლაც ასეა. უბრალოდ, მათ ვერ მოახერხეს თავიანთი სიყვარულის შვილამდე მიტანა. როგორც წესი მშობლები ზრუნავენ შვილებზე, არ აკლებენ საკვებს, ტანსაცმელს, ცდილობენ კარგი განათლება მისცენ მათ. ეს ყველაფერი, უდაოდ სიყვარულის გამოხატულებაა. მაშ რაშია საქმე? საქმე კი შემდეგში გახლავთ: თუ მშობლებმა ვერ მოახერხეს შვილისათვის უპირობო სიყვარულის განცდის მიცემა, მაშინ ვერანაირი მზრუნველობა ვერ დაარწმუნებს პატარას, რომ ის ჭეშმარიტად ძვირფასია საკუთრი ოჯახისათვის.
ვფიქრობთ, რომ ბავშვები ყოველთვის უშეცდომოდ ანსხვავებს ერთმანეთსაგან უპირობო სიყვარულს და იმ სიყვარულს, რომელიც მათ გარკეული „საფასურის სანაცვლოდ“ ეძლევათ. ამიტომ, როდესაც ბავშვი ამბობს, რომ მშობლებს ის არ უყვართ – დაუჯერეთ მათ, ეს ნამდვილად ასეა.
და მაინც როგორ მოვახერხოთ, ბავშვისადმი სიყვარულის გამოხატვა?
სამწუხაროა, მაგრამ ფაქტია, შვილების ძალიან მცირე რაოდენობაა დარწმუნებული იმაში, რომ რაც არ უნდა მოხდეს მშობლებს ის ყოველთვის ეყვარებათ და იზრუნებენ მასზე. მიუხედავად იმისა, რომ ყველა მშობელს უყვარს საკუთრი შვილი (ამაზე ზემოთ უკვე ვისაუბრეთ), ბავშვები მაინც ეჭვის თვალით ეპყრობიან მათ გრძნობებს. ჩვენი აზრით ეს იმიტომ ხდება, რომ მშობლებმა არ იციან, როგორ მიიტანონ საკუთარი გრძნობები შვილების გულებამდე. მშობლების გარკვეული ნაწილი თვლის, რომ მათი სიყვარული იმდენად თვალნათელია, რომ დაუჯერებელია შვილმა არ იცოდეს ამის შესახებ. მეორე ნაწილი ფიქრობს, რომ საკმარისია დრო და დრო შვილებს უთხრან: „მე შენ ძალიან მიყვარხარ“. ფაქტი კი ჯიუტია, ეს ყველაფერი არ არის საკმარისი მტკიცებულება შვილებისათვის.
უდაოა, რომ სიყვარულის განცდა და მასზე საუბარი – მშვენიერია. ოღონდ არ არის საკმარისი იმისათვის, რომ შვილი დარწმუნდეს მშობლების უპირობო სიყვარულში. საქმე იმაშია, რომ ბავშვები აფასებენ უფროსებს, მათი ქცევების მიხედვით. პირველ რიგში, ისინი ყურადღებას აქცევენ იმას, თუ როგორ იქცევიან მათი მშობლები. ამიტომ, იმისათვის, რომ შვილებს საკუთარი სიყვარული დაანახონ მშობლებმა უნდა ისაუბრონ შვილებთან მათ „ენაზე“, ანუ სიყვარული საქციელით უნდა გამოხატონ. ასეთ მიდგომას უდიდესი უპირატესობა აქვს. აი, მაგალითად: სამსახურში რთული დღე გქონდათ და სახლში ისეთ ცუდ ხასიათზე დაბრუნდით, რომ სიყვარულს დიდად ვერავის მიმართ ვერ განიცდით. მაგრამ მიუხედავად ამისა, თქვენ მაინც შეგიძლიათ მოსიყვარულე დედის (ან მამის) როლი შეასრულოთ: მოეხვიოთ შვილს, ვახშამი მოუმზადოთ და ა.შ. სიყვარულის საქციელით გამოხატვა, ძალიან ადვილია, მაშინაც კი თუ სრულიად არ ხართ ამის ხასიათზე.
შესაძლებელია, მკითხველს გაუჩნდეს კითხვა: „ბავშები ხომ ძალიან ფაქიზები არიან და ხომ არ არის საფრთხე „ტყუილში გამოგიჭირონ“. დიახ, ბავშვებმა ზუსტად იციან, რომ მშობელი ცუდ ხასიათზეა და სწორედ ამიტომ ვფიქრობთ უფრო მეტად დააფასებენ მათ ზრუნვას და ქცევაში გამოხატულ მოქმედებას, რადგან ბავშვები ხვდებიან, რომ ისინი უყვართ მიუხედავად ყველაფრისა.
ჩვენ ვფიქრობთ, რომ ძირითადად ხუთი მეთოდი არსებობს, რომლებითაც მშობლებს შეუძლიათ საქმით დაამტკიცონ საკუთარი უპირობო სიყვარული: მოფერება; შვილისთვის ყურადღების მიქცევა და დროის გამოყოფა; საჭირო მომენტში გამხნევება; მზრუნველობის გამოხატვა და საჩუქრების ჩუქება. ყველაზე მთავრია ბავშვი დარწმუნდეს, რომ ის უყვართ და ძალიან სჭირდებათ.
აღსანიშნავია, რომ შესაძლებელია თქვენმა შვილმა კარგად იცის სიყვარულის გამოხატვის ხუთივე „ენა“, მაგრამ როგორც წესი ბავშვს ყველაზე უკეთესად ესმით საკუთარი „მშობლიური ენა“. ამიტომ, თუ მშობელს სურს სრულად დააკმაყოფილოს შვილის სიყვარულის მოთხოვნილება, აუცილებელია დაადგინოს ზუსტად ის „ენა“, რომელიც ყველაზე უკეთ ესმის მის შვილს.
საგულისხმოა, რომ თუ თქვენი პატარა ჯერ კიდევ არ არის ხუთი წლის, მაშინ ჯერ ადრეა, მისი გულისკენ მიმავალი რომელიმე ერთი გზის განსაზღვრა. ისუბრეთ მასთნ ყველა „ხუთ ენაზე“. პატარა აუცილებლად იგრძნიბს თქვენს სიყვარულს და მომავალში გაუადვილდება სწავლა და სხვა ნებისმიერი აქტივობა. როდესაც თქვენი შვილი წამოიზრდება, განაგრძეთ მასთან „სიყვარულის ყველა ენაზე“ საუბარი, მიუხედავად იმისა, რომ „მშობლიური“ მისთვის უფრო გასაგებია, მაგრამ ჰარმონიული განვითარებისათვის აუცილებელია ყველა ხუთივე „ენის“ ცოდნა.
ამგვარად, ბავშვი გრძნობს სიყვარულს, რომელიც მისთვის სასიცოცხლოდ აუცილებელია. მიუხედავად ამისა შეცდომა იქნებოდა გვეთქვა, რომ ამის შემდეგ ყველა პრობლემა წარსულს ჩაბარდა. სამწუხაროდ, ეს ასე არ არის, შვილებსა და მშობლებს შორის გაუგებრობები მაინც იქნება მაგრამ მიგვაჩნია, რომ სიყვარული დაიფარავს ოჯახში ურთიერთობებს. გახსოვდეთ, ბავშვი – ყვავილია, რომელსაც მშობლების სიყვარული ასაზრდოებს. უსიყვარულო პატარა, მოგვაგონებს უდაბნოში აღმოცენებულ მცენარეს, რომელიც წყალს ითხოვს და ვერ იღებს მას.
ყველა მშობელი ისწრაფვის, რომ მისი შვილი გახდეს სრულფასოვანი ზრდასრული ადამინი. მშობლები გამოხატავენ საკუთრ სიყვარულს ნებისმიერი საშუალებით, რასაც ბავშვები უყურებენ და სწავლობენ. სიყვარულის გამოხატვის რაც უფრო მეტი ხერხი ეცოდინებათ შვილებს მით უფრო გაუადვილდებათ მომავალში სოციუმში ურთიერთობა. ზრდასრული ადამინის ერთ-ერთი ძირითადი თვისებაა – მიიღოს და გასცეს სიყვარული „ხუთივე ენაზე“. მაგრამ ყველა მოზრდილი ვერ ახერხებს ამას, უკეთეს შემთხვევაში უფროსები ირჩევენ მხოლოდ რომელიმე ორ გზას.
და ბოლოს, გვინდა ვთქვათ, რომ როდესაც მშობლები ცდილობენ ასწავლონ საკუთარ შვილებს სიყვარულის გამოხატვის ხუთი „ენა“, თავდაც იზრდებიან, მათ ეცვლებათ წარმოდგენა იმის თაობაზე თუ როგორი შეიძლება იყოს ადმიანებს შორის ურთიერთობები. მშობლებიც შეისწავლიან „ყველა ენას“ და მათი ოჯახი ნამდვილი „პოლიგლოტები“-ს ოჯახი გახდება.
ამონარიდი როს კემპბელისა და ჰარი ჩეპმენის წიგნიდან: „ბავშვის გულისკენ მიმავალი ხუთი ბილიკი“.
