ოჯახი
რუკაზე მსოფლიოს ქვეყნებია გამოსახული. ყვითლად – ისინი, რომლებშიც სქესის მიხედვით არ ასხვავებენ შვილებს, ხოლო მწვანე ფერი რაც უფრო მუქდება, მით უფრო მძაფრად და მასშტაბურადაა გამოხატული ვაჟიშვილის ყოლის სურვილი. სამწუხაროდ, საქართველო ამ ქვეყანათა რიცხვში ექცევა.
სკოლა და განათლება
გენდერული უთანასწორობა აქაც აშკარაა. სკოლამდელ საგანმანათლებლო სისტემაში, დაწყებით საფეხურზე, ქალები როგორც აღმზრდელ-მასწავლებლები ჭარბობენ, ზუსტი და საბუნებისმეტყველო მეცნიერებების, ფიზიკური აღზრდის მასწავლებლები და დირექტორები კი უმთავრესად მამაკაცები არიან. მრავალ ქვეყანაში გოგონებს განათლების მიღების საშუალება შეზღდული აქვთ.
მაგრამ ყველაზე მეტ სირთულეს ქმნის სახელმძღვანელოები, რომლებიც გენდერულად მიკერძოებულია და სტერეოტიპული აზროვნების განვითარებას უწყობს ხელს. საქართველოში მხოლოდ ერთხელ ჩატარდა ისტორიისა და სამოქალაქო განათლების სახელმძღვანელოების კვლევა, სხვა საგნები არც შესწავლილა, ამ სახელმძღვანელოების შესწავლამ კი ცხადყო, რომ მათში მოხსენიებულ გამოჩენილ ისტორიულ პირთა აბსოლუტური უმრავლესობა მამაკაცია.
2012 წელს მომზადდა “გენდერული თანასწორობის საკითხი საზოგადოებრივი მეცნიერების სწავლებისას, სახელმძღვანელოების გენდერული ანალიზი”, რომლის მიხედვითაც ქალისა და მამაკაცის გენდერულ როლებში ერთმნიშვნელოვნად იკვეთება, რომ მამაკაცი აქტიური, ძლიერი, გამბედავი, მებრძოლი, მხედართმთავარი, პოლიტიკოსი, მეცნიერი და მეამბოხეა, ხოლო ქალის როლი უმნიშვნელოა, პასიური, ის მხოლოდ საოჯახო საქმეებითა და გართობით არის დაკავებული. ფაქტობრივად, სახელმძღვანელოები არის “მამაკაცთა ისტორია”, სადაც სახელმწიფო მოღვაწეები მამაკაცები არიან. ამას, რა თქმა უნდა, თავისი ახსნა აქვს, რაც უკავშირდება ისტორიულ წარსულში საზოგადოებრივ და პოლიტიკურ ცხოვრებაში ქალების როლს, მაგრამ არ წარმოაჩენს კულტურულ ასპექტებს, სადაც ქალები მნიშვნელოვან როლს ასრულებდენ. ასევე, არ არის მოხსენიებული ზოგიერთი ქალი მმართველი, მაგალითად, ეგვიპტის ფარაონები, არ არის გაშლილი ქალებისთვის უფლებათა მინიჭების საკითხი.
სახელმძღვანელოს როგორც რაოდენობრივმა, ისე თვისებრივმა ანალიზმა აშკარა გახადა დისკრიმინაცია ძირითად ტექსტში, ისტორიულ წყაროებსა და სასწავლო აქტივობებში, ასევე ილუსტრაციებში, რომლებშიც ქალთა რეპრეზენტაცია მცირეა.
ამრიგად, თვისებრივი ანალიზი მოწმობს, რომ საზოგადოებრივი მეცნიერებების (განსაკუთრებით, – ისტორიის) სახელმძღვანელოები საკმაოდ ძლიერ გენდერულ სტერეოტიპებს შეიცავს. მამაკაცები ხაზგასმით ტრადიციულ როლში არიან წარმოდგენილნი: მონადირე, მებრძოლი, მბრძანებელი; ქალი არ უკავშირდება ისეთ საქმიანობას ან როლს, რომელიც კომპეტენციას, ავტორიტეტულობას, გადაწყვეტილების მიღებას გულისხმობს, მისი საქმიანობა ძირითადად დედობა, ოჯახის გაძღოლაა.
საზოგადოებრივი მეცნიერებების სასკოლო კურსში ეროვნული სასწავლო გეგმით გათვალისწინებული ისეთი თემების სწავლებისას, როგორიცაა დემოკრატია, თანასწორობა, დისკრიმინაცია და ადამიანის უფლებები, არ არის ან არასათანადოდ არის გამახვილებული ყურადღება გენდერულ უთანასწორობაზე, სქესთა თანასწორი წარმომადგენლობის მნიშვნელობასა და შესაძლებლობაზე, ქალთა უფლებებზე, ქალთა უფლებებისთვის ბრძოლის ისტორიაზე, ოჯახურ ძალადობასა და სხვა ასეთ საკითხებზე, რომელთა გარეშეც აღნიშნული თემის სრულყოფილი გააზრება წარმოუდგენელია.
რელიგია
გენდერულ კვოტირებას მსოფლიოს განვითარებულმა ქვეყნებმა: ნორვეგიამ, დანიამ და შვედეთმა, – ჩაუყარეს საფუძველი. მათ საფრანგეთმა, ჰოლანდიამ, ესპანეთმა აუბეს მხარი. მათ კვალს მიჰყვნენ ლათინური ამერიკის ქვეყნებიც. ამჟამად კვოტირებას მიმართავენ აზიის ქვეყნებში, მათ შორის – ყირგიზეთში, აფრიკის ქვეყნებში, მათ შორის – რუანდაში. მაგალითად, ნორვეგიაში მმართველი პოზიციების 40% ქალებს უნდა ეკავოთ. იგივე წესი მოქმედებს პარლამენტსა და მთავრობაშიც. ამჟამად ანალოგიური კანონები მუშავდება საფრანგეთის, გერმანიისა და გაერთიანებული სამეფოსთვის.
* დაიხვეწოს სასწავლო-საგანმანათლებლო პროგრამები/სახელმძღვანელოები.
1. სტატიაში მოცემული ეს და სხვა რუკები ნანახია 2013 წლის 10 თებერვალს შემდეგ ბმულზე: https://www.foreignpolicy.com/articles/2012/04/24/the_worst_places_to_be_a_woman#0