დღევანდელ მაღალგანვითარებულ სამყაროში მშობლები, განურჩევლად სოციალური სტატუსისა თუ ეკონომიკური მდგომარეობისა, ცდილობენ, რაც შეიძლება მეტი ცოდნა და უნარი მისცენ შვილებს კონკურენტუნარიან გარემოსთან გასამკლავებლად. ზოგი სახსრებს არ იშურებს ძვირად ღირებული კერძო სკოლებისთვის, ზოგიც რეპეტიტორებთან მომზადებას ამჯობინებს; ბავშვები დადიან სპორტულ წრეებზე, ეუფლებიან მუსიკალურ საკრავებს, მღერიან, ცეკვავენ, ხატავენ, თამაშობენ ჭადრაკს და სხვა. განსაკუთრებული ყურადღება კი უცხო ენების შესწავლას ექცევა. როგორც სკოლაში, ისე მის გარეთაც ბავშვები ხშირად ერთზე მეტ უცხო ენას სწავლობენ. რა თქმა უნდა, ერთი ან მეტი უცხო ენის ცოდნა წარმატებული კარიერის წინა პირობად მიიჩნევა ისეთ სფეროებშიც კი, სადაც ეს სულაც არ არის აუცილებელი, მაგრამ ამ თავქუდმოგლეჯილ ესტაფეტაში მშობლების უდიდესი ნაწილისთვის უცნობია ერთი რამ, რაც ძირეულად ცვლის ბავშვის სააზროვნო უნარებს და უმნიშვნელოვანეს შესაძლებლობებს სძენს მოზარდის ტვინის განვითარებას.
წარმოგიდგენთ ბილინგვიზმის, ანუ ორენოვნების ცნებას. ბილინგვიზმი განიმარტება როგორც ადამიანის მიერ ორი ენის ფლობის უნარი, თუმცა პედაგოგიკის ჭრილში დანახული ეს ცნება ასეთი მარტივი ახსნა-განმარტებით როდი შემოიფარგლება.
საზოგადოებაში ოდითგანვე ჩამოყალიბდა ერთგვარი სტერეოტიპი ბილინგვურობის შესახებ: მიიჩნეოდა, რომ ორენოვანი ადამიანების ცალკეული ენობრივი კომპეტენციები საკმაოდ დაბალია; რომ ადამიანები, რომლებიც ორენოვან გარემოში იზრდებიან (მაგალითად, სხვადასხვა ეროვნების მშობლები ჰყავთ ან ოჯახის რომელიმე წევრთან, ბებიასთან ან ბაბუასთან, სხვა ენაზე უწევთ კომუნიკაცია), ორიდან ვერც ერთ ენაზე ვერ ლაპარაკობენ გამართულად, ვერ აგროვებენ სიტყვათა საჭირო მარაგს და აუცილებელ საკომუნიკაციო კომპეტენციებს; რომ, ამის კვალობაზე, ბილინგვურმა ადამიანმა, საბოლოო ჯამში, არც ერთი ენა იცის სათანადოდ, არც მეორე და ორივეზე მეტყველება „უჭირს”.
ფსიქოლოგიური ლინგვისტიკის განვითარებასთან ერთად ბილინგვიზმის მიმართ დამოკიდებულება ძირეულად შეიცვალა. თანამედროვე მკვლევრები ამტკიცებენ, რომ ბილინგვიზმი უფრო მეტია, ვიდრე ორი ენის ცოდნა: ის, უპირველესად, ბავშვის ზოგად გონებრივ განვითარებას ემსახურება. აღსანიშნავია, რომ, კვლევების თანახმად, რაც უფრო ადრე შეისწავლის ბავშვი უცხოურ (მეორე) ენას, მით უფრო მრავალმხრივადაა იგი განვითარებული. როდესაც ბავშვი ადრეულ ასაკში, მშობლიურთან ერთად, სხვა ენასაც ეუფლება, ის მხოლოდ თვალსაწიერს როდი იფართოებს (რაც, თავის მხრივ, მომავალი ზოგადი განათლების საწინდარია) – ადრეულ ასაკში მეორე ენის შესწავლა მოზარდს უვითარებს განსაკუთრებულ სააზროვნო უნარებს, აუმჯობესებს მის მეხსიერებას, ყურადღებას და ინფორმაციის ათვისების უნარს. ბლინგვიზმი ასტიმულირებს ტვინის კოგნიტურ ფუნქციებს, ხვეწს ე.წ. აღმასრულებელ ფუნქციას, რომელიც, თავის მხრივ, პასუხისმგებელია ისეთ სააზროვნო აქტივობებზე, როგორებიცაა დაგეგმვა, ყურადღების ფოკუსირება, დავალების შესრულება და სხვა. გარდა ამისა, ბილინგვური ბავშვები მეტად კრეატიულები არიან და ინდივიდუალიზმით გამოირჩევიან. მათთვის იოლია პრობლემის გადაჭრის უმოკლესი გზების პოვნა და სხვა. აღსანიშნავია, რომ რაც უფრო ადრეულ ასაკში, უკეთ და სიღრმისეულად ეუფლება მოზარდი უცხოურ (მეორე) ენას, მით უფრო უკეთ აქვს განვითარებული ზემოთ ჩამოთვლილი უნარები.
არსებობს კვლევები, რომელთა თანახმად, ადრეულ ასაკში უცხოური ენის შესწავლა ამცირებს ხანდაზმულობისას დემენციის – მეხსიერების ასაკობრივი დაქვეითების – შანსს. კვლევები გვიჩვენებს, რომ ბილინგვური ადამიანები ალცჰაიმერის დაავადებისგანაც კი უფრო მეტად არიან დაზღვეულნი, ვიდრე რიგითი მონოლინგვები (ერთენოვნები). როგორც ჩანს, ბილინგვიზმი ერთგვარი „ვარჯიშია”, რომლის შედეგადაც ტვინი გამუდმებით ინარჩუნებს „ფორმას”.
რაღა თქმა უნდა, კარგი მეხსიერება წარმატების საწინდარია. ინფორმაციის იმ უდიდეს ნაკადთან გამკლავება, რომელსაც მოზარდი სკოლაში თუ სკოლის გარეთ იღებს, მეხსიერების განსაკუთრებულ სისხარტეს მოითხოვს. კვლევების თანახმად, ბილინგვური ადამიანების მეხსიერება უკეთ ფუნქციობს. ბილინგვიზმი დადებით გავლენას ახდენს როგორც ეპიზოდურ, ისე სემანტიკურ და მუშა მეხსიერებაზე.
ბილინგვური ადამიანის განსაკუთრებული უპირატესობა სამყაროს მრავალფეროვანი და მრავალმხრივი შეცნობის უნარია. სამყაროს შემეცნებისა და ინტერპრეტაციის უნარი მათ მონოლინგვებზე უკეთ აქვთ განვითარებული.
უდავოა ისიც, რომ რაც უფრო მეტი ენა იცის ადამიანმა, მით უფრო მოთხოვნადია ის შრომის ბაზარზე. სწრაფად განვითარებადი ინტერნეტტექნოლოგიებისა და ინოვაციების სამყაროში ხომ კომუნიკაცია წარმატების უმთავრესი პირობაა.
მკითხველს, ალბათ, დაებადება კითხვა: როგორ გავზარდოთ ორენოვანი ბავშვი, თუ ოჯახის ყველა წევრი ერთ ენაზე ლაპარაკობს?
ამ შემთხვევაში სასურველია, ბავშვი სკოლამდელ ასაკშივე ვაზიაროთ უცხოურ ენას. ურიგო არ იქნება, ოჯახის რომელიმე წევრი მას უცხოურ ენაზე ესაუბრებოდეს – ბუნებრივ გარემოში, ძალდაუტანებლად, ვალდებულების გარეშე ბავშვი ყველაზე ადვილად ითვისებს უცხოურ ენას. ენის შესწავლა ხომ ავტომატური უნარია, რომელიც გენეტიკურად გადაეცემა ადამიანს. სწორედ ამ უნარს უნდა ვუმადლოდეთ ადრეულ ბავშვობაში მშობლიური ენის შესწავლას.
თუ ვერც ჩვენ და ვერც ოჯახის სხვა წევრები ვერ ვახერხებთ პატარასთან უცხოურ ენაზე საუბარს, უმჯობესია შევარჩიოთ ისეთი სკოლამდელი დაწესებულება, სადაც უცხოურ ენასაც ასწავლიან. თუ ბავშვი ბაღში არ დაგვყავს და მისთვის აღმზრდელის ან ძიძის დაქირავება გვიწევს, ვეცადოთ, ისეთი აღმზრდელი მოვიწვიოთ, რომელმაც უცხოური ენა იცის. თუ ეს სკოლამდელ ასაკში ვერ მოვახერხეთ, ვეცადოთ, მაქსიმალურად შევუწყოთ ხელი ბავშვისთვის სკოლის დაწყებითი საფეხურიდანვე უცხოური ენის სწავლებას.
