როცა ბავშვი პატარაა, ჩვენ იმაზე ვღელავთ, რომ ის მაძღარი იყოს, არ ავადობდეს, მშვიდად ეძინოს, მაგრამ რაც ასაკი ემატება, საზრუნავიც მატულობს, მის გარშემო საფრთხეც იზრდება. ვერც მშობლები და ვერც მასწავლებლები ვერ შეძლებენ ბავშვის ყველა ნაბიჯის გაკონტროლებას. ამიტომ ბევრი რამ ბავშვმა პატარაობიდანვე უნდა იცოდეს. აი, იმ ძირითადი ჩამონათვალი ჯანმრთელობის, ტექნოლოგიებისა და სხვა სფეროების შესახებ, რომლებიც აუცილებელია შევასწავლოთ ბავშვს:
- ზეპირად ასწავლეთ სახლის მისამართი, თავისი და დედის გვარი (თუ სხვა გვარი აქვს), მშობლების ტელეფონის ნომერი.
- ასწავლეთ საგზაო მოძრაობის ძირითადი წესები: როგორ და სად გადაკვეთოს გზა, რომელ მხარეს აუაროს გვერდი ავტობუსს, როგორ იაროს უსაფრთხოდ ველოსიპედით ან სკუტერით.
- თუ ბავშვი ერთხელ მაინც დაიკარგა ოჯახური საყიდლების ან ზოოპარკში სეირნობის დროს, ასწავლეთ, რომ ყოველთვის ერთ ადგილზე დარჩეს და არ ირბინოს მშობლების საძებნელად.
- ასწავლეთ, როგორ მოიქცეს საგანგებო სიტუაციებში (ოღონდ ნუ შეაშინებთ!). უთხარით, რომ, შეძლებისდაგვარად, ყოველთვის ახლოს უნდა იყოს უფროსებთან, ხანძრის შემთხვევაში სახეზე აიფაროს ნესტიანი ცხვირსახოცი და არ იმოძრაოს ხალხის ნაკადის საწინააღმდეგოდ.
- ასწავლეთ, როგორ დარეკოს გადაუდებელი დახმარების სამსახურში მობილურიდან და სტაციონარული ტელეფონიდან. ასწავლეთ, რა უნდა მოიმოქმედოს, თუ ვინმე ქუჩაში გააჩერებს ან მის ბინაში ეცდება შეჭრას.
- ასწავლეთ გაჯეტებისა და ინტერნეტის გამოყენება – ინფორმაციის მოძიება. თავდაპირველად, სპეციალური აპლიკაცია დაგეხმარებათ, გააკონტროლოთ, რას აკეთებს ბავშვი სმარტფონზე. განიხილეთ თქვენს შვილთან ერთად, რატომ დააინსტალირეთ ეს აპი და რა სარგებელს ის მოუტანს მას.
- მოუყევით მისი პირადი საზღვრების შესახებ. ხუთი წლის ასაკშიც კი მან უნდა იცოდეს, რომ არ შეიძლება გაჰყვეს უცნობ უფროსს, არ შეიძლება უცნობი ადამიანი ეხებოდეს, კოცნიდეს.
- აუხსენით, რომ არაფერი არ უნდა წაართვას უცხოს ხელიდან, თუნდაც ეს ნივთი სრულიად უვნებელი მოეჩვენოს.
- ასწავლეთ ჰიგიენის წესები. ბავშვებმა უნდა იცოდნენ, რომ არ შეიძლება გამოიყენონ სხვისი კბილის ჯაგრისი, სავარცხელი, პირსახოცი.
- ბავშვმა უნდა იცოდეს, რომელ საკვებზე აქვს ალერგია და არ მოერიდოს ამაზე უცნობ უფროსებთან საუბარი.
- თუ ბავშვს აქვს ქრონიკული დაავადება – ეპილეფსია, დიაბეტი, ასთმა – მნიშვნელოვანია, რომ მან იცოდეს დაავადების სახელი და დაიმახსოვროს რა წამალია საჭირო მისთვის. საგანგებო სიტუაციებში თავის დაზღვევის მიზნით შეგიძლიათ, შეიძინოთ სამაჯური დაავადების ან ალერგიის სახელწოდებით.
- ასწავლეთ, არ აჰყვეს პანიკას საშიშ სიტუაციაში.
- აუხსენით, რატომ არ უნდა წავიდეს გაფრთხილების გარეშე სახლიდან შორს, რატომ არ უნდა გადაუხვიოს თავის ჩვეულ მარშრუტს სკოლიდან სახლამდე. დააყენეთ აპლიკაცია, რომელიც გაჩვენებთ, სად არის თქვენი მცირეწლოვანი შვილი.
- ზოგიერთ საიტზე, ასაკობრივი შეზღუდვის მიუხედავად, ბავშვს შეიძლება დასჭირდეს ელფოსტა ან სოციალური ქსელის ანგარიში. დაეხმარეთ მას დარეგისტრირებაში, შემდეგ კი შექმენით რთული პაროლი ან შექმენით ის სპეციალურ აპლიკაციაში.
- ასწავლეთ თქვენს შვილს, გამოიყენოს ერთი ბრაუზერი და ერთი საძიებო საიტი, რომელიც თქვენც გეცოდინებათ.
- ერთად განიხილეთ ონლაინშოპინგის საკითხები: აუხსენით, რაში შეგიძლიათ ფულის დახარჯვა და რამდენი. შეზღუდეთ აპს-შიდა შესყიდვები, თუ თქვენი შვილი იყენებს თქვენს გაჯეტს, წინააღმდეგ შემთხვევაში ერთ დღეს თქვენ შეიძლება აღმოაჩინოთ, რომ თქვენი ხელფასის მესამედი იხარჯება ვირტუალურ ლაზერულ ხმლებზე. თუ ოჯახში ყველას აქვს ტელეფონი ერთი და იგივე ოპერაციული სისტემით (მაგალითად, Android), შექმენით საოჯახო ანგარიში: მაშინ, სანამ ონლაინშესყიდვებს განახორციელებთ ბავშვის სმარტფონიდან, სისტემა მოგთხოვთ დადასტურებას.
- აუხსენით, რომ არ არის საჭირო უცნობებთან დამეგობრება სოციალურ ქსელებში მაშინაც კი, თუ ავატარს ნაცნობი ფოტო აქვს.
- აუხსენით ბავშვს, როგორ მოიქცეს მწერის ან ცხოველის დაკბენისას.
- აუხსენით, რატომაა საჭირო მზისგან დამცავი კრემის გამოყენება ზაფხულში და აჩვენეთ, როგორ გამოიყენოთ ის სწორად.
- ტაქსიში ასწავლე უკანა სავარძელზე ჯდომა და ზოგჯერ კი – ტაქსის ნომრის დამახსოვრება.
- დაუტოვეთ ცხელი ხაზის ნომრები თვალსაჩინო ადგილას. მოზარდი შვილი შეიძლება არ მოვიდეს მშობელთან თავისი პრობლემებით, ამიტომ ასეთი ტელეფონები დაგეხმარებათ ბევრი რთული სიტუაციის გადაჭრისას.
- ესაუბრეთ უსაფრთხოებაზე და ეტიკეტზე სოციალურ ქსელებში: ასწავლეთ, რომ არ გაუზიაროს პირადი ინფორმაცია უცნობებს, არ განათავსოს აშკარა ფოტოები თუნდაც დახურულ ანგარიშზე, შეგატყობინოთ, თუ მისი მეგობარი მოულოდნელად სთხოვს ფულის გადარიცხვას.
- აუხსენით, რა არის ონლაინბულინგი. უთხარით, როგორ გაუმკლავდეს ასეთ შემთხვევებს. ნუ ეცდებით სრულად აკონტროლოთ მოზარდი, აჩვენეთ, რომ ენდობით და ყოველთვის მზად ხართ, დაეხმაროთ საჭიროების შემთხვევაში.
- ასწავლეთ ყალბი ამბების გარჩევა რეალური ამბებისგან. ინტერნეტში ბევრი „ტროლი“, ბოტი და საიტია, რომლებიც ცრუ ინფორმაციას აქვეყნებს. უთხარით, რომ ყველა ფაქტი სანდო წყაროებში უნდა გადამოწმდეს და რომ ამაში დაეხმარებით.
- თუ მოზარდს უკვე აქვს საკუთარი საბანკო ბარათი, ასწავლეთ, როგორ გამოიყენოს უსაფრთხოდ.
- 26. დაეხმარეთ განასხვაოს ნამდვილი ქველმოქმედება თაღლითურისგან და აუხსენით, რატომ არ უნდა გადაურიცხოს ფული უცხო ადამიანებს, მაშინაც კი, როცა თანხა „სასარგებლო საქმისთვის“ გროვდება.
- 27. ერთად იარეთ პირველადი დახმარების კურსებზე. აჩვენეთ, როგორ უნდა გაიჩეროს სისხლდენა, რა უნდა გააკეთოს დამწვრობის ან მოტეხილობის დროს. ესაუბრეთ ბავშვებს ალკოჰოლსა და ნარკოტიკებზე. ადრე თუ გვიან, მოზარდების უმეტესობა მაინც ერთვება ამ ექსპერიმენტში. არ არის საჭირო მორალის კითხვა, უბრალოდ ისაუბრეთ შედეგებზე და შესაძლო საფრთხეებზე, მაგალითად, ზედოზირებაზე.
- 28. განუმარტეთ ინტიმური ჰიგიენის წესები. როდესაც მენსტრუაცია იწყება, უთხარით გოგონებს, როგორ გამოიყენონ ტამპონები ან სხვა რამ, რათა თავიდან აიცილონ ინფექცია.
- 29. მოუყევით ბიჭებს კონტრაცეფციის სხვადასხვა მეთოდზე და რომ შეწყვეტილი სქესობრივი აქტი ყველაზე არასანდოა. ესაუბრეთ შვილს დაუცველი სქესობრივი კავშირის საშიშროებაზე, უპირველეს ყოვლისა, სქესობრივი გზით გადამდები დაავადებების შესახებ.
- 30. ასწავლეთ მოზარდს უარის თქმა. აუხსენით, რომ სექსისა და ინტიმური ურთიერთობის იძულების მცდელობა არის ძალადობა.
მოამზადა ირმა კახურაშვილმა
