ყოველთვის, როცა ღმერთის სახელით ვისიმე მოკვდინების ამბავი მესმის, ფოლკნერის ერთი მოთხრობა მახსენდება. გადავწყვიტე, ისე მოგიყვეთ, როგორადაც პირველი წაკითხვისას ჩამრჩა გულში და მახსოვს.
მთავარ გმირს პერსი გრიმი ჰქვია. ოცდახუთი წლისაა და სიამაყით ატარებს ამერიკის სამოქალაქო გვარდიის კაპიტნის ჩინს.
პერსი ვერაფრით პატიობს მშობლებს, გვიან რომ დაიბადა და პირველ მსოფლიო ომში მონაწილეობა ვერ მიიღო. შესაბამისად, ვერც გმირის სახელი დაიმსახურა. ის შურით შესცქერის ომის ვეტერანებს და ღიზიანდება, როცა არ იზიარებენ მის აღტაცებას საომარი ბატალიებისა და გმირობების შესახებ.
ყოველ ეროვნულ დღესასწაულზე პერსი გრიმი სამხედრო უნიფორმაში გამოეწყობა ხოლმე და ქუჩაში გადის – წარბშეკრული, ბიჭური გულზვიადობით და მეომრული გამომეტყველებით.
მაგრამ მარტო გაჯგიმვა ხომ არ არის – საქმეც საჭიროა. საქმე სისხლიანიც უნდა იყოს, სახელი რომ მოუტანოს. მერე რა, რომ ზარმაცია და არც ისე ნიჭიერი, მთავარი ის არის, რომ იცის – დიდი საქმეებისთვის არის დაბადებული.
ერთ დღეს პერსის ოცნება აუხდება და საქმეც გამოუჩნდება. შაბათის მშვიდ საღამოს მის მშობლიურ ქალაქ ჯეფერსონში მულატ ჯო ქრისთმასს მოიყვანენ განაჩენის გამოსატანად. ის თეთრკანიანი ქალის ჯოანა ბარდენის მკვლელობაშია ბრალდებული. არადა სულ უმიზეზოდ – იმ ღამეს, როცა ქალი მოკლეს, ბრალდებული ქრისთმასი მღვდელ ჰაითაუერთან იყო სტუმრად. თუმცა რა მნიშვნელობა აქვს ალიბის, როცა ის „სხვანაირია“.
ჩვენი გმირიც მიადგება ადილობრივი ლეგიონის მეთაურს და ეტყვის, რომ სამოქალაქო პირებს არ აქვთ ადამიანის სიკვდილით დასჯის უფლება, რომ ეს სამხედრო პირების მოვალეობაა. მეთაური წინააღმდეგია, მაგრამ როცა მულატი ბადრაგს გაექცევა, იძულებული ხდება, ამ გულანთებულ ახალგაზრდას დახმარება მიიღოს.
„გიჟს რაღა შესტვენა უნდაო“ – ანდაზა ხომ გაგიგონიათ? გრიმიც მთელი არსებით გადაეშვება საქმეში. თავისნაირი გულანთებულებისგან პატარა რაზმს შეკრავს და გაქცეულის ძებნას იწყებს.
მეორე ღამეს გადააწყდება გრიმი ქრისთმასს და მისი რევოლვერის ცივ ლულასაც იგრძნობს შუბლზე, მაგრამ, მისდა გასაკვირად, ქრისთმასი არ ესვრის – გაიქცევა. გრიმს არც კი ებადება კითხვა, რატომ არ გაიმეტა ბრალდებულმა მოსაკლავად. პირიქით, უფრო გახელებული მისდევს ორ ამხანაგთან ერთად. ქრისთმასი მაღალ მესერს გადაევლება და მღვდელ ჰაითაუერის სახლში შევარდება.
ფერდაკარგული მღვდელი სამეულის შეჩერებას ცდილობს:
– ჯენტლმენებო… ადამიანებო!!!
ადამიანებს არ ესმით. მღვდლისგან ქრისთმასის გაცემას მოითხოვენ. ძირს დაცემული, გასისხლიანებული მღვდელი ყვირის:
– ადამიანებო, მისმინეთ! იმ ღამით ის აქ იყო. ჩემთან იყო, როცა მკვლელობა მოხდა ღმერთს გეფიცებით!..
– დალახვროს ეშმაკმა! – შეჰყვირებს გრიმი. – რა ყველას გული გიჩვილდებათ ამ ძაღლიშვილის გამო! – და ოთახში შევარდნილი ყურადღებას არ აქცევს მულატის აწეულ ხელებს…
ოთახში შესული მღვდელი და დანარჩენი ორი დაინახავენ, როგორ აზის გრიმი ქრისთმასს ზემოდან და როგორ ასაჭურისებს. ერთ-ერთს გული აერევა…
– ახლა ჯოჯოხეთშიაც ვეღარ მიეკარები თეთრ ქალებს! – ვალმოხდილის ხმით იტყვის გრიმი და სისხლიან დანას მოისვრის, მომაკვდავი ქრისთმასი კი უკანასკნელ, მშვიდ და უძირო მზერას მოავლებს ოთახში მყოფებს.
რომან „აგვისტოს ნათლის“ ეს ფრაგმენტი ფოლკნერმა 1932 წელს დამოუკიდებელ მოთხრობად გამოაქვეყნა. ის ამბობდა, რომ გრიმისნაირი ბევრი არ არის ამქვეყნად, მაგრამ ისინი ყველგან არიან, ყველა ქვეყანაში, ყველა ხალხში.
მიეზღო თუ არა პერსი გრიმს ავკაცობისთვისო? – ჰკითხეს მწერალს.
დიდმა სამხრეთელმა უპასუხა: – ის კანონის ძალით არ დასჯილა, მისთვის ბრალი არც კი წაუყენებიათ, მაგრამ როცა დაბერდებოდა და საკუთარ თავთან მარტო დარჩებოდა, აუცილებლად იფიქრებდა იმაზე, რატომ ჩაიდინა ასეთი სიავე, მიხვდებოდა, რომ ცხოვრება ფუჭად განვლო. ამდენი თვითმკვლელობის მიზეზიც ალბათ ეს არისო, – დაუმატებია ფოლკნერს.
ასეთები არიან ჩვენშიც. ისინი მზად არიან, ნებისმიერი ამოიღონ ოთხში თავიანთი ღმერთის სახელით, ღმერთისა, რომელსაც კარგად არც კი იცნობენ. უბედურება ის არის, რომ ცალ ხელში დანა უპყრიათ და მეორეში – ჯვარცმა…
იყვნენ, წყალსაც წაუღია, ოღონდაც სხვის სიცოცხლეს ნუ ხელყოფენ.
