ხშირად მეკითხებიან: „არ იღლები?“ ვიღლები. ხან ძალიანაც. აგერ, ბოლო ერთი კვირის მანძილზე ხუთ რეგიონს მოვედე. ცხადია, რომ ვიღლები. მაგრამ ეს ჩემი არჩევანია და არც ამაზე წუწუნი და არც ამით ტრაბახი არ არის სწორი საქმე. ამასწინათ სოფელ ბავარში მცხოვრებ მარტოკაცს, კორნელი გაზდელიანს ვესტუმრე. ბიბლიოთეკა მოვუწყვეთ. იქ ტელეფონი მხოლოდ ერთ ადგილას იჭერს. ურეკავდნენ საკალანდოდ, იმ კუთხეში დგებოდა და ყველას სიხარულით ეუბნებოდა, სტუმრად გიორგი კეკელიძე მყავსო. ამის მერე რა დამღლის?! განა მე არ ვიცი, რომ ბატონი კორნელი ჩემზე ათასჯერ ღირსეული კაცია, მაგრამ მაინც მიხარია, რომ ვინმე ვგონივარ. მიხარია, რომ დღეში ასობით ადამიანი მწერს და რაღაც სჭირდება ჩემგან. ასობით ადამიანი მწერს და გვერდით დგომას მთავაზობს. და მე მიხარია. ეს ჩვეულებრივი, ადამიანური სიხარულია და მისი დამალვა ყალბი კეკლუცობა იქნება. ჰოდა, მათკენ მიმავალ ბილიკებს, მათ მისამართებს ვიმახსოვრებ, – თუ ყველასთან ვერ ჩავალ მეორედ, ვინმეს მაინც მივასწავლი გზას. ადრე თუ გვიან, როგორც გამცნეთ, საჯარო ცხოვრებას აუცილებლად ჩამოვშორდები, მაგრამ ამ ადამიანებს აუცილებლად შევინარჩუნებ. მათ მე სიხარული მასწავლეს.
გურიაში ახლა რომ წვიმს, ასეთ წვიმას თხროშო ჰქვია. ის ზოგ დარდს ერევა და იოლად გაძინებს, ზოგს – ვერა. მოურეველ დარდებს შორის სხვენში თაგვების სირბილიცაა. იქ, სხვენში, არაფერია, გარდა ელექტროსადენებისა, მაგრამ მამაჩემი წუხს, რომ შეიძლება, თაგვებმა ეს სადენები გადაღრღნან. რაც იმ ამბებში მიცხოვრია, მთელი თექვსმეტი წელი, ფუჭი შიში გამოდგა – თაგვები ისე დაახრიგინებდნენ საიდანღაც მოპარულ თხილებს, სხვას არაფერს შეხებიან, მაგრამ წვიმიან დილას, ადრე გაღვიძებულს, რამე თუ მახსენდება, ერთი და აუცილებელი ლოგინზე წამომჯდარი ჩაფიქრებული მამაჩემია, გარეთ – ოჭვათოს გაბმული თქრიალი და მაღლა – თაგვების დოღი. არის ამბები, რომლებიც არც მძაფრია და არც საინტერესო, არც მოსასმენად ჩამთრევი და არც ცრემლის მოკარნახე. ამ ამბებს სხვა ვერ გაიგებს, იმიტომ, რომ იმ სხვას საკუთარი აქვს ამგვარი. მე კი მგონია, რომ ადამიანს ასეთი ფრაგმენტები აკოწიწებს, ეს არის ჩვენი უჩინარი წებო, ეს რომ გაშრება, ჩვენც დავიშლებით.
ახლა ჩემ გვერდით არც მამაჩემი წევს, არც ვირთხები დარბიან ჭერში. უბრალოდ წვიმს და გურიაში ვარ. და სანამ სახურავი წვეთების ხმას ასე გათქვამს, მე ყოველთვის 1993, 1995 ან 1999 წლის დეკემბრის დილას გავიღვიძებ და მამაჩემი მეტყვის: „დეიძინე, ბიჯო, ადრეა ჯერ, რა გინდა, რას აკვარკვალებ თვალებს ამ იალონზე?“
ფილმ „ზურიკოს კალანდას“ (რომელზეც მე და ნათელა გრიგალაშვილი ვმუშაობთ) გადაღებებიდან ფოტოები გამოვაქვეყნე. მათ შორის დაკლული ღორის გაპუტვის სცენაც არის – ბუნებრივია, შეძლებისდაგვარად არანატურალისტური ხედით. ეს სცენა ფილმშიც იქნება. წავიკითხე ორი-სამი გამოხმაურება და მივხვდი, როგორ ავცდით სოფელს, როგორ დაიკარგა ის ჩვენი ფიქრის რუკაზე და გამოგონილ გზას მხოლოდ ბუხართან მივყავართ, სადაც ბებია ზის და ჩურჩხელას გვაჭმევს.
არა, მარად ძვირფასო მეგობრებო, სოფელი ჩურჩხელა არ არის. ან, უფრო ზუსტად რომ ვთქვათ, სოფელი იშვიათად არის ჩურჩხელა.
სოფელი ის სისხლიანი ტალახია, ღორის დაკვლის მერე ფეხზე რომ მოგეცხება და გაყინული წყლით ძლივს იშორებ.
ღორის ის საზარელი ჭყივილიც არის სოფელი, მე რომ ვერ ვუძლებ და მთელი ბავშვობა ყურებში თითებს ვიცობდი. ვიცობდი, მაგრამ მაინც ჟონავდა და მერე მესიზმრებოდა. მომწონს? არა, არ მომწონს. მაგრამ ფოტო, ფილმი, სიტყვა უნდა ასახავდეს ყველაფერს. მათ შორის – იმასაც, რაც შეიძლება გძულდეს კიდეც. კანფეტების ადგილი სხვაგან არის. ის ხალხიც ძალიან საყვარელი და ტკბილია, ვინც თავს ამ კანფეტით იტყუებს და სხვასაც ატყუებინებს, მაგრამ სოფლის სიმართლე ეგეთი ბაიათებით ვერ იმღერება.
ჰოდა, სოფელი ის სუნიც არის, მდუღარე წყლის გადასხმის მერე ერთმანეთში არეული გაპუტული ღორის ბეწვი და ჭონჭყო რომ აყენებს.
ის სისველეც არის, გახეულ კოლოშშიც (ვიცით მისი ქართული შესატყვისი) რომ უცებ შეამჩნევ და მერე ამ სისველეს, ადესისგან გაბრუებული, სადღაც შორს გრძნობ, მაგრამ მაინც ცივდები.
სოფელი ამ ამბების გაძლების ხელოვნებაა დღემდე. ეს გამძლე ადამიანები უნდა შეამჩნიო და გიყვარდეს. ეს გაძლება რომ უხარიათ – ის ადამიანები.
თორემ ჩურჩხელის სიყვარულს რა უნდა.
გუშინ, ღამით, უკანა ეზოში, სადაც შეშას ვინახავდით ხოლმე, მამაჩემი შემხვდა. აი, მოხურულას რომ ეძახიან, იმ მოხურულასა და საქათმეს შუაში იდგა.
– როფავს უკვე ნელ-ნელა! – მითხრა მამაჩემმა.
– ხო, აცივდა! – ვუთხარი მე.
– რაია აი, რაფერი მომსპარი წელი იყო? – იკითხა თავისთვის, – ორი ჩვენი მეზობელი მოკტა ამ რაცხა იი რომაა იმით.
– კი, – ვუთხარი მე და დავაკვირდი.
მამაჩემს ბუშლატა ეცვა, თავზე თბილი ქუდი ეხურა და ხელში ცული ეჭირა.
– სად იყავი? – ვკითხე მე.
მამაჩემი შეტრიალდა. ხელი სადღაც იქით, გომის მთისკენ გაიშვირა. გომის მთა უკვე ჩამოთოვილია. ლამაზია ნათელი ღამეებისას თოვლიანი გომის მთა.
– იქ რა გინდოდა? – ვკითხე ისევ.
– დაგავიწყტა, კაცო? – მითხრა მამაჩემმა. – უკვე ხუთი წელია, იქინე ვარ მე.
მე გამახსენდა, რომ მამაჩემი ხუთი წლის გარდაიცვალა, მაგრამ არ ვიცოდი, გომის მთაზე თუ იყო.
– შეხედე! – თქვა მამაჩემმა, – შეხედე იმ ხეს!
ხე ეზოს ბოლოში დგას და ამ უღრუბლო ზამთრის ღამეს თითქოს ცას გაუდგამს ტოტები ძარღვებივით და მთვარე გულივით ფეთქავს.
– შეხედე! – მითხრა მამაჩემმა, – ნახე, რაფერი ლამაზია მთვარე ხეის ტოტებში. შეხედე და დაწერე.
– კი, ლამაზია. ძალიან!
– ჰოდა, დაწერე! მე წევეი ახლა, თვარა თლა მოყინავს გზებს. მუალ ხანდახან.
მამაჩემი წავიდა. მე მოხურულასთან დავრჩი და მთვარეს ვუყურებდი. და დავწერე. დავწერე, რადგან მამაჩემი ტყუილად არ მეტყოდა.
ეს წელი წერის წელი იქნება. დავალება მიღებულია.
