სულ მინდოდა, ამაზე მელაპარაკა, განსაკუთრებით – მოწყენილობის ჟამს. ეს ის დროა, მაგალითად, გაზაფხულის მშვიდი საღამო რომ დგას, შენ, სამსახურიდან დაბრუნებული და დაღლილი, მოღებულ ფანჯარასთან სკამზე რომ ზიხარ (ფანჯრის რაფაზე დაჯდებოდი, მაგრამ უკვე დიდი ხარ და რაფაც დაგივიწროვდა), მუხლებზე რამე სადიდო და ერთობ რთული, თავსატეხებით სავსე გადაშლილი წიგნი გიდევს და ეს წიგნი ისე გეზარება, როგორც შენი მეზობელი თავისი აუცილებლად მოსასმენი ჭორებით. ძილი თუ მოგერია, მის მოგერიებას იწყებ: აბა, წიგნზე ჩამოძინება რა სადიდო საქმეა, ბავშვი ხომ არ ხარ და დედა ძილისპირულ ზღაპრებს ხომ არ გიკითხავს!
დაახლოებით ამგვარ საღამოს, ზოგჯერ – არაამგვარ საღამოს, არაამგვარ შუადღესა და არაამგვარ დილასაც ჩვენ, არამხოლოდ არჩაძინების მიზნით, ვიწყებთ ისეთ რაღაცებზე ფიქრს, რამაც გაგვასწრო, რასაც გავასწარით, რაც იყო და შეიძლებოდა ისევ ყოფილიყო, მაგრამ პრიორიტეტები ისე უცნაურად გადანაწილდა სამსახურებრივ, სოლიდურ სამოსსა და ბრენდებზე, წვეულებების ბრწყინვალებასა და ჩვენი თითების, მაჯებისა თუ ყელ-ყურის ბრწყინვალებაზე, ყოვლად უსახო, მაგრამ საჭირო ხალხთან აუცილებელ ვიზიტებზე, ასეთივე წიგნების საშუალებით დიდური, მაღალფარდოვანი, უცხოსიტყვებიანი და რთული საუბრის შესწავლის მცდელობაზე, რომ ვერც კი მივხვდით, როგორ დავიწროვდა ქუჩები და დაპატარავდა ქალაქები, მინიატურული გლობუსივით როგორ დავატრიალეთ მსოფლიო ჩვენ გარშემო და საერთოდ, რა ამბები დავატრიალეთ – ანუ გავიზარდეთ.
მე ახლა ძალიან ნაღვლიანი ვარ, რადგან ვეღარაფრით ვიჯერებ პატარა უფლისწულის არსებობას და თქვენნაირი, უფროსებისნაირი გავხდი. არადა, შემეძლო, სპილოგადაყლაპული მახრჩობელა გველი, დახატული შიგნიდან და გარედან, უბრალო ქუდი არ მგონებოდა და, მაშასადამე, ისიც შემეძლო, თქვენ არ დაგმსგავსებოდით. მაგრამ რაკი მაინც დაგემსგავსეთ, უმჯობესი იქნებოდა იმაზე მელაპარაკა, რა გზით ავიცილოთ თავიდან ჩვენნაირი უსულო პოპულაციით სულიერის ჩანაცვლება.
ყველაზე მოკლე გზა “პატარა უფლისწულზე” გადის – ეს არის სიკეთის, სისადავის, ნამდვილი ღირებულებებისა და ბედნიერების სიმარტივის უნივერსალური გზა.
რაღა თქმა უნდა, არ ვაპირებ ნაწარმოების ფაბულაზე საუბარს – საინტერესო მისი შინაგანი პლასტებია, სიმბოლოები, რომლებიც ძალიან ჰგავს შენი ბაღის მკვახე ხილს და გონებაში, ამ დიდ და მრავალფეროვანი, მსხმოიარე ხეხილით დახუნძლულ ბაღში, მხოლოდ მაშინ მწიფდება, როცა “პატარა უფლისწულს” არაერთხელ და სხვადასხვა ასაკში წაიკითხავ. ასე რომ, დიდებო, მოუხმეთ გონებას და ნუ იტყვით, რომ ეს წიგნი მხოლოდ პატარებისთვისაა, და თუნდაც ასე იყოს, ისწავლეთ საბავშვო ზღაპრების დიდობაში კითხვა, თორემ ისეთივე მოსაწყენები იქნებით, როგორც ჩემი ჭორიკანა მეზობელი, რომელსაც ჭორების შეთხზვა დიდური და ღირსების საქმე ჰგონია.
ლეონ ვერტისადმი, დიდი ბავშვისადმი მიძღვნილი “პატარა უფლისწული” ახლახან კიდევ ერთხელ გახდა დიდური მსოფლიოს განხილვის საგანი: ზღაპრის ხელნაწერი დედანი ერთ-ერთ კერძო კოლექციონერთან აღმოაჩინეს. ის ნაწარმოების მე-17 და მე-19 თავის გამოუქვეყნებელ ფრაგმენტებს შეიცავს. ხელნაწერი 40-50 ათას ევროდ შეფასდა და აუქციონზე 16 მაისს გაიყიდა – რაკი ამას თქვენთვის, დიდებისთვის ვწერ, ალბათ ციფრებთან დაკავშირებული ინფორმაციაც დაგაინტერესებთ, თორემ, რომ გითხრათ, ეგზიუპერის რა ოღროჩოღრო ან, პირიქით, შესაშურად ჩაწიკწიკებული კალიგრაფია ჰქონია, ან იმ ფურცლებს ყვითელი ისე შეჰპარვია, როგორც ჩვენს ბებოებს – ნაოჭები-მეთქი, გულგრილად გამოტოვებთ მთელ აბზაცს. მატერიალისტი უფროსების ცხოვრების აზრი ციფრებშია; “თუ მათ ახალ მეგობარზე უამბობთ რამეს, ისინი არასოდეს გკითხავენ იმას, რაც მთავარია; არასოდეს გკითხავენ, როგორი ხმა აქვს შენს მეგობარს, რა თამაში უყვარს, ან პეპლების კოლექციას თუ აგროვებს. ამის მაგივრად გკითხავენ, რამდენი წლისაა, რამდენი ძმა ჰყავს, რამდენს იწონის და რა ჯამაგირი აქვს მამამისსო და ჰგონიათ, რომ ამით უკვე ყველაფერი გაიგეს. დიდებს რომ უთხრათ, ვარდისფერი აგურით ნაგები ლამაზი სახლი დავინახე, რომლის ფანჯრებზე ნემსიწვერა ყვაოდა, ხოლო სახურავზე მტრედები დაგოგმანებდნენო, ვერ მიხვდებიან, როგორია ეს სახლი; მათ ასე უნდა უთხრათ: “მე დავინახე სახლი, რომელიც ასი ათასი ფრანკი ღირს”, – და მაშინ აღტაცებით წამოიძახებენ, რა მშვენიერი სახლი ყოფილაო! სინამდვილეში კი, რამდენი ხანია, ყვავილი არ დაუყნოსავთ და ყნოსვის რეცეპტორებს მხოლოდ ძვირფასი სუნამოს შესარჩევად იყენებენ.
უდაბნოში, სადღაც საჰარისკენ, სადაც პატარა უფლისწული მოხვდა, ეგზიუპერი თავის მეგობართან ერთად მართლაც ჩამოვარდა და ის, სიკვდილის პირას მყოფი, სრულიად შემთხვევით გადაარჩინეს. ვინ იცის, იქნებ სიკვდილის პირას, მირაჟისა და ცხადის უჩინარ ზღვარზე, მას მართლაც მოევლინა ოქროსფერთმიანი, ასტეროიდ ბ612-ელი პრინცი, რომელსაც ძალიან ენატრებოდა თავისი მოშინაურებული და, შესაბამისად, ერთადერთი ვარდი, ძალიან უნდოდა, ჰყოლოდა ბატკანი და კიდევ ერთხელ ენახა მზის ჩასვლა ორმოცდასამჯერ.
მე სულ სამჯერაც არ მინახავს მზის ჩასვლა. სამწუხაროა. სამაგიეროდ, დღეში უამრავჯერ ვუყურებ საკუთარ ანარეკლს სარკესა თუ ვიტრინებში. ეს ბევრ დროს არ მოითხოვს: სარკეში შეგიძლია ჩაიხედო საქმის კეთებისას, საქმემდე და საქმის შემდეგ, ვიტრინებში კი – გზად, საქმეზე მიმავალმა. მეც საკუთარი თავი ძალიან მნიშვნელოვანი მგონია, ჩემს ქმედებებს მუდამ ვუთანხმებ დროსა და მის უქმად დაუკარგავობას, მუდამ სადღაც მეჩქარება და სულ მავიწყდება, რომ თუ შუადღის მზეს თვალს გაუსწორებ, თვალწინ ფერადი რგოლები დაიწყებენ ტრიალს – თითქოს აბსტრაქტულ ტილოს უყურებდე… თავი სერიოზული, საქმიანი ადამიანები გვგონია და გვავიწყდება, რომ ბედნიერება იქ არ არის, სადაც ვეძებთ: “მე ერთი პლანეტა მეგულება, სადაც წითური კაცი ცხოვრობს. მას არასოდეს უყნოსია ყვავილის სურნელება, არასოდეს შეუხედავს ვარსკვლავებისთვის, არასოდეს ჰყვარებია ვინმე და რიცხვების შეკრება-გამოკლების მეტი არაფერი გაუკეთებია. მთელი დღე შენსავით ერთსა და იმავეს იმეორებს: საქმის კაცი ვარ, სერიოზული კაცი ვარო, – და ამპარტავნად იბღინძება. მაგრამ ის ხომ კაცი არ არის. ის სოკოა!”
სოკოები წვიმის შემდეგ ამოდიან, ჩვენ ხან წეროებს მოვყავართ, ხან კომბოსტოში გვპოულობენ და საბოლოოდ ჩვენი ამქვეყნად მოსვლის ნამდვილ ისტორიასაც ვიგებთ. აი, ბაობაბები კი, კაცმა არ იცის, როგორ ხვდებოდნენ უფლისწულის პატარა პლანეტაზე. ისიც ყოველდღე გულდასმით ამოძირკვავდა ხოლმე ყოველგვარ საეჭვო თესლს თავისი მიწიდან, რათა ეს თესლი ცოტა ხანში ბაობაბად არ ქცეულიყო, არ გაზრდილიყო, არ გამრავლებულიყო და ბოლოს უფლისწულის საყვარელი პლანეტა ნაფლეთებად არ ექცია. ერთი მხრივ, ბაობაბი – ბოროტება, მეორე მხრივ, ვარდი – სიყვარული და სიკეთე – მხოლოდ პრინცის პლანეტას კი არ სტუმრობენ, ჩვენს გულებსაც ესტუმრებიან ხოლმე. ჩვენ კი ხშირად ბაობაბის თესლის ნაცვლად ვარდის კოკრებს ვანადგურებთ. ჩვენი გული არასდროს არის ღია და როცა ვაღებთ, დასაზეთი კარივით ჭრიალებს.
ყველა იგავის ამხსნელი გველი, ბრძენი და ძალიან პოეტური მელია, ოქროსფერთმიანი ბიჭუნას არამატერიალური საჩუქარი (ბავშვური კისკისი) – რომელ ერთზე გელაპარაკოთ, როცა ჩვენი “მეიგავე” გატელევიზორებული მსახიობია და ბრძენი პოეტი – ვინმე “ბიჭი”.
ასეა თუ ისე, ჩემო დიდო მეგობრებო, წააკითხეთ ეს წიგნი თქვენს შვილებს 5, 10, 13, 17 თუ 23 წლის ასაკში, თქვენს მოსწავლეებს მესამე, მეხუთე, მერვე თუ მეთორმეტე კლასებში და თქვენს სტუდენტებს ყოველ კურსზე, რათა უფრო მეტად ადამიანურები, ანუ ბედნიერები გახდნენ.
ეგზიუპერი მთელი სიცოცხლე (და ეს სიცოცხლე საკმაოდ ხანმოკლე გახლდათ), 44 წელიწადი, სწორედ ასეთი ბედნიერი იყო, მერე კი გაუჩინარდა. 1944 წლის 31 ივლისს კუნძულ სარდინიაზე გაფრინდა სადაზვერვო მისიით, საიდანაც აღარ დაბრუნებულა. ბავშვების უმეტესობა მფრინავობაზე ოცნებობს და ეგზიუპერიც – მგონია, რომ არცთუ შემთხვევით – პილოტი გახლდათ. დიდხანს მისი დაღუპვის შესახებ არაფერი იყო ცნობილი, 1998 წელს კი მარსელთან ახლოს, ზღვაში, ერთმა მეთევზემ იპოვა სამაჯური, რომელზეც შემდეგი წარწერა ამოიკითხეს: “Antoine”, “Consuelo” (ასე ერქვა ანტუანის ცოლს) და “c/o Reynal & Hitchcock, 386, 4th Ave. NYC USA” (იმ გამომცემლობის მისამართი, რომელიც ეგზიუპერის წიგნებს გამოსცემდა). 2000 წლის მაისში მყვინთავმა ლიუკ ვანრელმა განაცხადა, რომ 70 მეტრის სიღრმეზე თვითმფრინავის ნარჩენები აღმოაჩინა, რომელიც იქნებ ამ დიდ მწერალს, პაციფისტსა და ჰუმანისტსაც ეკუთვნოდა. გამოძიებამ ვერსია დაადასტურა, თუმცა თვითმფრინავის ჩამოვარდნის მიზეზი დღემდე არავინ იცის: ბავშვებს ხომ ძალიან უყვართ საიდუმლოებები; ეგზიუპერის სიკვდილიც ასეთივე იდუმალი და ბავშვურია, თუ, საერთოდ, შეიძლება, სიკვდილი ბავშვური იყოს.
