ქართულ ენაში ბევრ სხვა ახალ სიტყვასთან ერთად გაჩნდა კიდევ ერთი – “დაგუგლე”, რომელიც უნივერსალური პასუხია ყველა კითხვაზე.
როდესაც ინტერნეტში არაფერი იდო
ძნელი წარმოსადგენია, მაგრამიყო დრო, როდესაც ინტერნეტსაძიებო სისტემები უბრალოდ არარსებობდა. არ არსებობდა იმიტომ, რომ საჭირო არ იყო.
ამ ლინკს თუ გაჰყვებით:
http://www.w3.org/history/19921103-hypertext/hypertext/Datasources/www/servers.html – მოხვდებით ვებგვერდზე, რომლსაც წინ საინტერესო განმარტება უძღვის. განმარტებაში წერია, რომეს გვერდი 1992 წლიდან არ შეცვლილა დარომ მას ისტორიული ღირებულება აქვს: იგი ოდესღაც საძიებო სისტემის დანიშნულებას ასრულებდა,რადგან შეიცავს ყველაფრის ჩამონათვალს,რაც იმ დროს ინტერნეტში იყო განთავსებული.
არც ისე შორეულ1992 წელს ინტერნეტი კი იყო, მაგრამ ინტერნეტში თითქმის არაფერი იდო, რადგან მას მხოლოდ საკომუნიკაციო არხად მოიაზრებდნენ. ტიმ ბერნერს ლის(Sir Timothy
John «Tim» Berners Lee) გამოგონებამ– ვებგვერდმა – შესაძლებელი გახადა ინტერნეტში ინფორმაციის განთავსება. სტატისტიკის მიხედვით, 2011 წლის ივნისში ინტერნეტში უკვე 346.004.403 ვებგვერდი იყო.
როდესაც ადამიანს შინ წიგნების ერთი კარადა აქვს, მას არ სჭირდება კარტოთეკა
სასურველი წიგნისმოსაძებნად. ბიბლიოთეკაში კი კარტოთეკის გარეშე წიგნის მოძიება შეუძლებელია. შეიძლება ითქვას, რომ 1992 წელს ინტერნეტი წიგნის ერთ თაროს ჰგავდა – ყველაფერი, რაც იქ იყო განთავსებული, ერთ ვებგვერდზე ეტეოდა; დღეს კი აბლაბუდაში სასურველი ინფორმაციის მოძიება სპეციალური პროგრამების გარეშე პრაქტიკულად შეუძლებელია.
პირველი საძიებო სისტემები
პირველი ინტერნეტსაძიებო სისტემის დასახელება ძნელია. პირველი საძიებო სისტემების პროტოტიპები ამერიკის უნივერსიტეტების სტუდენტებმა შექმნეს, ერთ–ერთი პირველი კომერციული საძიებო სისტემის Yahoo-სავტორები კი სტენფორდის უნივერსიტეტის მაგისტრანტები ჯერი იანგი (Jerry
Yang) და დევიდ ფილო (David Filo) იყვნენ. თავდაპირველად
მათ ინტერნეტრესურსს “ჯერისა და დევიდის მსოფლიო აბლაბუდის გზამკვლევი” (Jerry
and David’s Guide to the World Wide Web) ერქვა. 1994 წელს მათ თავიანთ ქმნილებას “იაჰუ” – Yahoo – დაარქვეს, რაც, ერთი მხრივ, აღტაცებულ შეძახილს აღნიშნავს, მეორე მხრივ კი აბრევიატურაა: “Yet Another Hierarchical OfficiousOracle”.
იმხანად საძიებო სისტემები ერთგვარ დირექტორიებს წარმოადგენდა, რომლებშიც ინფორმაცია კატეგორიების მიხედვით იყო დახარისხებული. მაგალითად, რომელიმე ფეხბურთის გუნდს თუ ეძებდი, შეგეძლო შესულიყავი კატეგორიაში “სპორტი”, მერე – ქვეკატეგორიაში “ფეხბურთი” და სასურველი ფეხბურთის გუნდი მოგეძებნა.
ამ დირექტორიებს “იაჰუს” თანამშრომლები ქმნიდნენ. მათი მოვალეობა ინტერნეტში ვებგვერდების მოძიება და მათთვის კატეგორიის მინიჭება იყო. ამრიგად, “იაჰუს” თანამშრომლები იმ ადამიანებს ჰგავდნენ, რომლებიც ბიბლიოთეკის კატალოგს ქმნიან.
დღეს ინტერნეტი უკვე იმდენად დიდია, რომ მასში არსებული ინფორმაციის მოწესრიგება ადამიანებს აღარ ძალუძთ. დღეს საძიებო სისტემებს სპეციალური პროგრამები – ქრაულერები (crawler) ემსახურება. ამ პროგრამებს ობობებსაც (spider) უწოდებენ, ვინაიდან ისინი, როგორც ობობა თავის ქსელში, ისე გადადგილდებიან ერთი ვებსაიტიდიან მეორეზე და ინტერნეტში არსებული ყველა ვებგვერდის შესახებ ინფორმაციას შესაბამისი საძიებო სისტემის მონაცემთა ბაზაში აფიქსირებენ.
საძიებო შედეგის ფილტრაცია
მნიშვნელოვანია გვახსოვდეს, რომ როდესაც გუგლის საშუალებით რაიმეს ვეძებთ, ინტერნეტში კი არ ვეძებთ, არამედ გუგლის მონაცემთა ბაზაში, რომელიც შექმნილია იმისთვის, რომ ინტერნეტძიება სწრაფი და მოხერხებული იყოს (საძიებო სისტემას რომ ჩვენი მოთხოვნისთანავე მთელს ინტერნეტში დაეწყო ძიება, ამას ძალიან დიდი დრო დასჭირდებოდა).
ცნობილია, რომ “გუგლი” ჩინეთის მთავრობასთან მოლაპარაკების საფუძველზე ჩინელი მომხმარებლისთვის საძიებო შედეგს ფილტრავდა. ჩინეთში გუგლის საშუალებით ტიანანმინის (Tiananmen) მოედანი რომ მოგეძებნათ, საძიებო შედეგში მხოლოდ ტურისტული ფოტოები გამოჩნდებოდა, ხოლო მსოფლიოს რომელიმე სხვა წერტილში რომ ჩაწეროთ ამ მოედნის სახელი, ტურისტულთან ერთად საპროტესტო გამოსვლების ფოტოებსაც იხილავთ.
2010 წელს, ჩინეთის მთავრობასთან უთანხმოების შემდეგ, “გუგლმა” განაცხადა, რომ ჩინეთის ტერიტორიაზე საძიებო რეზულტატს აღარ გაფილტრავდა. ამან ჩინეთში “გუგლის” სერვისების შეფერხება გამოიწვია.
დღესდღეობით ჩინეთის ტერიტორიაზე ყველაზე პოპულარული საძიებო სისტემაა ადგილობრივი ბაიდუ (www.baidu.com). როგორც ამბობენ, ამ სისტემის მონაცემთა ბაზიდან ყველა ის საიტია ამოშლილი, რომელიც ჩინეთის მთავრობისთვის მიუღებელია.
საძიებო სისტემამ ჩვენ შესახებ საკმაოდ ბევრი რამ იცის
საძიებო სისტემებმა ჩვენზე უამრავი რამ იციან. აბა, თავად დაფიქრდით: ჩვენ ხომ ყოველდღიურად ვატყობინებთ მათ ჩვენი ინტერესების შესახებ; იმის გაანალიზებით კი, რას ეძებს ადამიანი, შესაძლებელია მისი ფსიქოლოგიური პორტრეტის შექმნა. უფრო მეტიც – შესაძლებელია არა მარტო ცალკეული ადამიანის, არამედ მთელი ქალაქის ან სახელმწიფოს ფსიქოლოგიური პორტრეტის შედგენაც.
2004 წელს “გუგლმა” ამბიციური ექსპერიმენტი წამოიწყო, რომელსაც “გრიპის ტენდენციები” (Flu Trends) დაარქვა. ექსპერიმენტის მიზანი იყო გრიპით დაავადებულთა რაოდენობის დადგენა იმ სიტყვებსა თუ ფრაზებზე დაყრდნობით, რომელთაც “გუგლის” მომხმარებლები საძიებო სისტემის ფანჯარაში კრეფენ. ექსპერიმენტისთვის “გუგლმა” ისეთი ქვეყნები შეარჩია, სადაც გრიპის ოფიციალური სტატისტიკა არსებობს, რათა საკუთარი მონაცემების ოფიციალურთან შედარების შესაძლებლობა ჰქონოდა.
“გუგლის” თანამშრომლებმა შექმნეს ალგორითმი, რომელიც გაფილტრავდა გრიპის შესახებ აკრეფილ ყველა ძიებას და გამოსახავდა დაავადების გავრცელების ტენდენციას.
პროექტი რამდენიმე წელი გრძელდებოდა. საბოლოდ “გუგლისა” და ოფიციალურ სტატისტიკასშორის განსხვავება ძალზე მცირე აღმოჩნდა. თანაც “გუგლს” სრული სურათი ხელთ ჰქონდა ყოველიდღის ბოლოს, ხოლოიმ სახელმწიფო დაწესებულებებს, რომლებიც გრიპით დაავადებულთა რაოდენობას აღრიცხავენ, სამედიცინო დაწესებულებებისგან შესაბამისი ინფორმაციის მისაღებად და დასამუშავებლად გარკვეულიდრო სჭირდებოდათ. ამრიგად, “გუგლის” სტატისტიკა უფრო ოპერატიული იყო, რომ აღარაფერი ვთქვათ გასაოცარ სიზუსტეზე. ექსპერიმენტმა აჩვენა, რომ “გუგლის” საშუალებით შესაძლებელია საძიებო სისტემისგან ერთი შეხედვით შორს მდგომიისეთი საკითხის კვლევაც, როგორიც გრიპის სტატისტიკაა. დამატებითი ინფორმაცია ამ ექსპერიმენტის შესახებშეგიძლიათ ამ ვებგვერდზე იხილოთ:http://www.google.org/flutrends/
ეფექტური ძიება
გუგლის საშუალებით ეფექტურიძიების განსახორციელებლად შეიძლება სპეციალური სიმბოლოების გამოყენება.
მაგალითად,თუ საძიებო სიტყვებს ბრჭყალებში ჩასვამთ, ამით გუგლს მიანიშნებთ, რომ თქვენ იმ ვებგვერდებს ეძებთ,სადაც თქვენ მიერ მითითებული სიტყვათა წყობაა ნახსენები. მაგალითად, თუ საძიებო სისტემის ფანჯარაში ჩაწერთ სიტყვათა წყობას ალექსანდრე ჭავჭავაძე, გუგლი მილიონზე მეტ ვებგვერდს მოიძიებს, ხოლო თუ ამ სიტყვათა წყობას ბრჭყალებში ჩასვამთ (“ალექსანდრე ჭავჭავაძე”), შედეგი რამდენიმე ასეული ათასი
იქნება.
თუ ინფორმაციის ძიებისას სიტყვას წინ მინუსს დაუწერთ, ამით გუგლს მიანიშნებთ, რომ ეძებთ ვებსაიტს, სადაც ეს სიტყვა არ არის მოხსენიებული. მაგალითად, თუ ეძებთ საქართველოს დროშის გამოსახულებას და გუგლში ჩაწერთ flag georgia, გუგლი ისეთ საიტებსაც იპოვის, რომლებზეც ამერიკის შეერთებული შტატების ერთ-ერთი შტატის, ჯორჯიის (Georgia), დროშაც იქნება მოხსენიებული. ხოლო თუ აკრეფთ სიტყვებს flag georgia -usa -state, ამით საძიებო სისტემას მიანიშნებთ, რომ ეძებთ საიტებს, რომლებზეც მოხსენიებულია flag georgia, მაგრამ იმავდროულად არ არის ნახსენები არც usa და არც state.
გუგლის სხვა საძიებო კრიტერიუმებს შეგიძლიათ გაეცნოთ ამ საიტზე:
