როგორ ჩავატაროთ „თავისუფლების გაკვეთილი“?

„როდის გახდა ადამიანი თავისუფალი? იქნებ მაშინ, როცა წელში გაიმართა და ცას შეხედა? როცა შიში დაამარცხა და მწვერვალზე ასვლა გაბედა, როცა სიკვდილისგანაც კი გათავისუფლდა და საკუთარი სული მოიპოვა, დაიბრუნა ის, რაც იგიში იგი იყო.“

ჯემალ ქარჩხაძე, „იგი“

ჯონ სტიუარტ მილი „თავისუფლების შესახებ“ სტატიას ასე იწყებს: „ამ ნარკვევის თემა არ არის ეგრეთ წოდებული ნების თავისუფლება, რომელიც ასე მოუხერხებლად უპირისპირდება ცუდად მონათლულ ფილოსოფიური აუცილებლობის მოძღვრებას. მისი თემაა სამოქალაქო, ანუ საზოგადოებრივი თავისუფლება: იმ ძალაუფლების ბუნება და საზღვრები, რომელიც შეიძლება საზოგადოებამ კანონიერად განახორციელოს ინდივიდზე“.

მე დავიწყებ პირიქით: შინაგანი თავისუფლებით და ნების თავისუფლებით.

თავისუფლება – ყველაზე აბსურდული თემაა ყველა თემას შორის. უნდა დავივიწყოთ ყველა განმარტება, რაც დღემდე წაგვიკითხავს ან გვსმენია, რადგან რაიმე წესის მიხედვით თავისუფლების განხილვა ზღუდავს თავისუფლებას.

მაინც რა არის ეს მოუხელთებელი ფრინველი? საიდან მოვიდა და რა ენაზე გვეჟღურტულება შიგნიდან? არც სოციალურ, სამართლებრივ და სხვა ტიპის თავისუფლებებს არ შევეხები (ჯონ მილის საპირწონედ), ამას სახელმწიფო უნდა აგვარებდეს!

მოდი, ეს იყოს საკუთარ თავში ჩახედვის, შეხედვის, ჩაღრმავების გაკვეთილი. შეგვიძლია ის დუმილით დავიწყოთ, ან ლექსით დავიწყოთ, ან მოცარტის მუსიკით… მთავარია, ისე არ დავიწყოთ, როგორც ყველა გაკვეთილს ვიწყებთ. ეს უკვე იქნება რაღაც განსხვავებული, რაღაც თავისუფალი იმ წესისგან, რიგისგან, ყოველდღიური რუტინისგან, რომელშიც ვიმყოფებით და  რომელსაც სასწავლო პროცესი ჰქვია.

გამოვაღოთ ოთახის (ან აუდიტორიის) ფანჯრები და არ დაგვავიწყდეს „გულის კარის“ გამოხსნაც… რადგან ეს საათი საკუთარ თავში შესვლის საათია.

როგორ ფიქრობთ, მსმენელებისგან რა გვჭირდება ყველაზე მეტად იმისათვის, რომ თავისუფლება შევაგრძნობინოთ?

• გახსნილობა?
• აბა, ძვირფასო მასწავლებლებო, როგორ აღწევთ, რომ კლასში თქვენი მოსწავლეები ცოდნის მიღება-გაზიარების პროცესში „გახსნილები“ იყვნენ?

რა კითხვას სვამთ ისეთს, რომელიც ბავშვებს დააფიქრებს, ჩააღრმავებს, ინტერესს აღუძრავს და „გამოგყვებათ“… დიახ, გამოგყვებათ, რადგან ცოდნის მიღება „მოგზაურობაა“ და ამ მოგზაურობიდან გულცარიელები არ უნდა დაბრუნდნენ თქვენი მსმენელები.

სწორად მიხვდით, ჩვენ შინაგან თავისუფლებაზე უნდა ვისაუბროთ და არა მხოლოდ ვისაუბროთ, არამედ, „შევეხოთ“ კიდეც.

შინაგანი თავისუფლება რომ გამოვიწვიოთ გარკვეული წინაპირობებია საჭირო.

• გახსნილობა
• გულწრფელობა
• თვითგამოხატვა

კარგი იქნება, თუ მარცხენა ნახევარსფეროსთან ერთად  გავააქტიურებთ მარჯვენა ნახევარსფეროს. დიახ, თავისუფლება შემოქმედებასთანაა დაკავშირებული… ამას კი შემდეგნაირი დავალებებით მოვახერხებთ.

მაგალითად, თქვენ გადიხართ „ვეფხისტყაოსანს“. ეს პოემა კი თავისუფლების და სიყვარულის პოემაა.  დავალება იქნება ასეთი: მოსწავლეებმა უნდა მოძებნონ ტექსტში

• თავისუფლების მეტაფორები
• პოემის მიხედვით დადგან თავისუფლების პერფორმანსი
• შეურჩიონ „ვეფხისტყაოსანს“ – მუსიკა ან ნახატი, რომელიც, მათი აზრით, ყველაზე მეტად შეეფერება პოემის თავისუფლების იდეას

ამ დავალებების წარდგენას რაც მოჰყვება კლასში, აუცილებლად თქვენც შეგიცვლით თავისუფლების საზღვრებს.

ყველა შესრულებული დავალება იქნება ინდივიდუალური და უნიკალური, ამავე დროს, მოსწავლეები უპასუხებენ კითხვას: რატომ გააკეთეს ის, რაც გააკეთეს და როგორ შეცვალა თავისუფლებაზე ფიქრმა მათი ყოველდღიურობა. თავისუფალი ესეს სახით თუ დაწერენ ამ ყველაფერს, კიდევ უფრო შთამბეჭდავი იქნება.

ერთი პატარა პერფორმანსი თქვენც შეგიძლიათ კლასშივე „მოაწყობინოთ“ ბავშვებს. მაგალითად, შეაქმნევინოთ პოემის პერსონაჟთა თავისუფლების მეტაფორები.

რას ჰგავს ტარიელის თავისუფლება და რატომ?

რას ჰგავს ავთანდილის თავისუფლება და რატომ?

რას ჰგავს თინათინის თავისუფლება და რატომ?

რას ჰგავს ასმათის თავისუფლება და რატომ?

რას ჰგავს ნესტან-დარეჯანის თავისფლება და რატომ?

რას ჰგავს ფატმან-ხათუნის თავისუფლება და რატომ? (და ასე შემდეგ…)

მიეცით თავისუფლება მოსწავლეებს, თავად აირჩიონ პერსონაჟები.

შემდეგი ეტაპი:

მოსწავლემ შექმნა მაგალითად, ნესტან-დარეჯანის „თავისუფლების მეტაფორა“:

ნესტანის თავისუფლება ჰგავს სიცარიელეს, რომელიც თავისუფალია 4 ელემენტისგან (მიწა, წყალი, ცეცხლი და ჰაერი), მაგრამ, ამავე დროს, ფრთებით სურს, მისწვდეს საწადელს, რასაც მიწაზე ვერ მიაღწია; პოემაში ის ამბობს:

ღმერთსა შემვედრე, ნუთუ კვლა დამხსნას სოფლისა შრომასა,

ცეცხლსა, წყალსა და მიწასა, ჰაერთა თანა ძრომასა;

მომცნეს ფრთენი და აღვფრინდე, მივჰხვდე მას ჩემსა ნდომასა,

და დღისით და ღამით ვჰხედვიდე მზისა ელვათა კრთომასა.

აქ შეიძლება, სთხოვოთ მოსწავლეს, აღწეროს „სიცარიელის თავისუფლება“ არა უბრალოდ სიტყვებით და ლოგიკურად (მარცხენა ნახევარსფერო), არამედ შეგრძნებებით (მარჯვენა ნახევარსფერო), „ტანის ენით“, რას გრძნობს სხეულში ასეთი სიცარიელის დროს? როგორ განიცდის, რა შეგრძნებაა ეს…? რა შეგძრებაა „ფრთების გამოსხმა“ და რა ძალა ამოძრავებს პერსონაჟის სწრაფვას? – აუცილებელია, ეს ყველაფერი გამოთქვას, გამოხატას, გულწრფელად, გახსნილად და „ტანის ენით“.

ასეთი დავალებებს, განხილვებს, აქტივობებს სწავლებაში შემოაქვთ მეტი ჟანგბადი, მეტი სივრცე, მეტი ემოცია და შეგრძნება, რადგან ისინი არ მეტყველებენ „ცარიელი“, სახელმძღვანელოს სიტყვებით, არამედ შემოქმედებითად, განცდებით და ეს სრულიად ცვლის მათი აღქმის პარამეტრებს.

ეს არის ის, რაც ზრდის შინაგანი თავისუფლების ხარისხს.

წარმატებებს გისურვებთ და შეგედები გაგვიზიარეთ!