ქართულის, როგორც მეორე ენის სწავლებისას, მასწავლებლები დიდ დროს ვუთმობთ ისეთ აქტივობებს, რომლებიც ხელს უწყობენ მოსწავლეების ლექსიკის გამდიდრებას…
სწავლების ტრადიციული მეთოდებით (დაწყებით და საბაზო საფეხურზე) მასწავლებელი ინტერნეტიდან მოიძიებს ილუსტრაციებს, შემდეგ ფაილებად ჰყოფს, აჯგუფებს, ახარისხებს შინაარსის მიხედვით და დიდ ეკრანზე უჩვენებს მოსწავლეებს. მასწავლებელი წარმოთქვამს სიტყვას, მარცვლავს, შემდეგ მოსწავლეებთან ერთად იმეორებს/ამეორებინებს და ასე რამდენჯერმე… აღნიშნული მეთოდით მოსწავლე იაზრებს ახალ ლექსიკურ ერთეულს, შეუძლია მისი გამეორება და პრაქტიკაში გამოყენება.
დაწყებით და საბაზო საფეხურზე ლექსიკის (გააზრებული) სწავლებისას, თვალსაჩინოება ერთ-ერთ საუკეთესო მეთოდადაა მიჩნეული, თუმცა საშუალო საფეხურზე უცხო სიტყვების სინონიმური გარჩევა ხდება და მოსწავლე კითხვის, წერის, ტექსტზე მუშაობის პროცესში უფრო ეფექტურად სწავლობს.
მაგალითად:
ქარიშხალი – ძლიერი ქარი; წვიმა ქართან ერთად; დამანგრეველი ქარი.
ციცაბო – დახრილი ზედაპირი; მთის/კლდის გვერდი, რომელზე ასვლაც რთულია.
უზნაძის „განწყობის თეორიიდან“ გამომდინარე, თამაში არის ქცევა, რომლის ძირითადი ფუნქცია მოსწავლისთვის სიამოვნების მინიჭებაა.
შესაბამისად, მოსწავლე სწავლობს და სწავლა მისთვის სასიამოვნოა – თუ:
- შეთავაზებული თამაში სხარტია, სახალისო;
- თამაშში მონაწილეობას იღებს სხვადასხვა აკადემიური მიღწევის მოსწავლე;
- თამაშში გათვალისწინებულია მოსწავლეთა შესაძლებლობები და ინტერესები;
- დაცულია თამაშის პრინციპები და წესები. (მოსწავლეებს აქვთ თანაბარი უფლებები – თითოეულ მოსწავლეს შეუძლია წარმოდგენილი რესურსის/ნივთის გამოყენება).
პრაქტიკის გაზიარება
სიტყვებით თამაში
კლასის ორგანიზების ფორმა: ინდივიდუალური
თამაშის წესები:
- თამაშის წესების მიხედვით შეგვიძლია, გამოვიყენოთ მხოლოდ არსებითი სახელები.
- პირველ ტურში სიტყვის მოსაფიქრებლად გვაქვს 7 წამი, ნახევარფინალში 6 წამი, ფინალში 5 წამი.
- თამაშს წამყვანი იწყებს. (წამყვანი შეიძლება იყოს, როგორც მასწავლებელი ასევე მოსწავლე).
- სახელდება კონკრეტული სიტყვა, მაგალითად: „სკოლა“.
- შვიდი წამის შემდეგ თამაშს ხსნის პირველ მონაწილე მოსწავლე, რომელმაც უნდა დაასახელოს სიტყვა, რომელიც დასახელებული სიტყვის ბოლოსწინა ასოზე იწყება.
- მოსწავლემ მოისმინა სკო-ლ-ა; შესაბამისად მოსწავლე ასახელებს სიტყვას – ასო „ლ“-ზე, მაგალითად: ლექსი. ამავე პრინციპით შვიდი წამის შემდეგ მეორე მოსწავლე ასახელებს სიტყვას ახლა უკვე ასო „ს“-ზე.
- მოსწავლე ეთიშება თამაშს, თუ გაიმეორა დასახელებული სიტყვა; თუ ვერ მოასწრო სიტყვის მოფიქრება შვიდ/ექვს/ხუთ წამში ან თუ დაასახელა სხვა მეტყველების ნაწილი. (მაგალითად, ზედსართავი სახელი, ზმნა და სხვ).
- თამაშს აქვს ნახევარფინალი და ფინალი.
- ნახევარფინალში გადადის სამი მოსწავლე, მათ სიტყვის მოსაფიქრებლად 6 წამი აქვთ. (თუმცა შეუძლიათ, გამოიყენონ პირველ ტურში დასახელებული სიტყვები).
- ფინალში ორი მოსწავლე ეჯიბრება ერთმანეთს, მათ მხოლოდ 5 წამი აქვთ სიტყვების მოსაფიქრებლად.
- გამარჯვებული ჯილდოვდება მხურვალე ტაშით!
აღნიშნული თამაში სახალისო და აზარტულია, თითოეულ მოსწავლეს სურს, გავიდეს ნახევარფინალში და ფინალში. თამაშით მოსწავლეები ხდებიან კონცენტირებული, უსმენენ და იმახსოვრებენ დასახელებულ სიტყვებს, იმდიდრებენ ლექსიკურ მარაგს. თამაშით მოსწავლეებს უვითარდებათ სხვადასხვა კოგნიტური უნარი, რაც დადებითად აისახება მათ აკადემიურ მიღწევაზე.
დაუმიზნე და თქვი!
კლასის ორგანიზების ფორმა: ჯგუფური ან წყვილური
თამაშის წესები:
- დაფა გაყოფილია სამ სვეტად, მასზე ჰკიდია სამი კალათა, კალათების ქვეშ კი 11-11 ასოა გაბნეული.
- თამაშის წესების მიხედვით ქაღალდის ბურთი უნდა ჩავაგდოთ სასურველ კალათში. ჩაგდების შემთხვევაში კი უნდა მოვიფიქროთ სიტყვები იმ ასოების დახმარებით, რომლებიც კალათის ქვეშ წერია.
- გუნდებს შეუძლიათ, შეადგინონ ნებისმიერი სიტყვა ქართულ ენაზე.
- კლასში ინიშნება ადგილი, საიდანაც უნდა მოხდეს ბურთის დამიზნება.
- გუნდის წევრები (რიგ-რიგობით) ისვრიან ბურთს კალათში, თუ მოახერხეს ჩაგდება, 15 წამის განმავლობაში ადგენენ სიტყვას გაბნეული ასოებისგან. (მაგალითად: კ-ა-ხ-ყ-ქ-ჰ-ი-ლ-ვ-ქ-ნ-ჟ = ნალი, ქალი და სხვ.).
- 15 წამის შემდეგ სვლა გადადის მოპაექრე გუნდზე, რომელთაც შეუძლიათ, ამავე კალათაში მოათავსონ ბურთი (თუ მათ მოფიქრებული აქვთ უკვე სიტყვა), ან ისროლონ დანარჩენი ორი კალათიდან ერთ-ერთში.
- გუნდს არ ეთვლება ქულა, თუ არასწორად დაასახელებს სიტყვას (გამოიყენებს სხვა ასო-ბგერას, თუმცა მათ შეუძლიათ დროის ამოწურვამდე კიდევ სცადონ).
- თამაში 10 ქულიანია.
- იმარჯვებს ის გუნდი, რომელიც მეტ ქულას დააგროვებს.
- გამარჯვებული ჯილდოვდება მხურვალე ტაშით!
აღნიშნული თამაში მოითხოვს თანამშრომლობას, გუნდურობას. მოსწავლეები არიან კონცენტირებულნი. თამაში ხალისითა და ჯანსაღი კონკურენციით მიმდინარეობს. მოსწავლეები ივითარებენ სხარტი აზროვნების უნარს. იხსენებენ და იუმჯობესებენ ლექსიკურ მარაგს, რაც უმნიშვნელოვანესია ქართული ენის სწავლების პროცესში.
დასკვნის სახით შემიძლია ვთქვა, რომ ქართულის, როგორც მეორე ენის მასწავლებელს, საშუალება აქვს მოიფიქროს სახალისო, სააზროვნო და ლოგიკური ხასიათის თამაშები, რომლებიც ლექსიკური მარაგის დახვეწა-გამდიდრებას შეუწყობს ხელს.
სახალისო თამაშები მოსწავლეებს არა მხოლოდ მოტივაციის ბიძგს მისცემს, არამედ მათ პიროვნულ და აკადემიურ ზრდასაც შეუწყობს ხელს.
