ადამიანის პროფესიული განვითარების და კარიერული წინსვლისთვის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი აქტივობა არის სიახლეების ძიება და არსებული გამოცდილების გაზიარება. დღეს ინტერნეტ სივრცე სავსეა ონლაინ რესურსებით სხვადასხვა ენაზე, დაინტერესებული პირებისთვის ხელმისაწვდომია ფორუმები, კონფერენციები. ბევრი ძალიან კარგი პედაგოგი, მოსწავლე ან უბრალოდ თემის წარმომადგენელი ვერ იღებს მონაწილეობას მსგავს ღონისძიებებში ენის ბარიერის გამო, თუმცა შესაძლებელია, მათ გარკვეული სტატიკური ცოდნა ჰქონდეთ რომელიმე უცხო ენაში.
უცხოური ენის შესწავლა მშობლიურ ანუ ამავე ენაზე მოსაუბრე პირისგან დღეს მსოფლიოში ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული მეთოდია. ბევრი სასწავლო ცენტრი ქირაობს მშობლიურ ენაზე მოსაუბრე პირს, ეგრეთ წოდებულ native speakers ენის შესწავლის პროცესისთვის და არამარტო.
სსიპ მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრს, პროგრამა „ასწავლე და ისწავლე საქართველოსთან ერთად“ ფარგლებში, ყოველწლიურად ჩამოჰყავს მშობლიურ ენაზე მოსაუბრე კვალიფიციურ მოხალისე მასწავლებელთა ჯგუფი სხვადასხვა ენის მიმართულებით; ინგლისური, ფრანგული, გერმანული, იტალიური და ჩინური. მოხალისე მასწავლებლები ერთი სასწავლო წლის განმავლობაში ასწავლიან საქართველოს სკოლებში და პროფესიულ სასწავლებლებში, ცხოვრობენ მასპინძელ ოჯახებში. ისინი არა მხოლოდ ატარებენ ფორმალურ გაკვეთილებს, არამედ აქვთ კლასგარეშე აქტივობები ენის შესწავლით დაინტერესებული პირებისთვის, იქნება ეს მოსწავლე, სხვა საგნის პედაგოგი, მასპინძელი ოჯახის წევრი თუ თემის წარმომადგენელი.
პირველ რიგში, განვსაზღვროთ, ვინ შეიძლება ჩაითვალოს მშობლიურ ენაზე მოსაუბრე პირად და ვისგან შეიძლება შევისწავლოთ ენა კვალიფიციურად. ადამიანი, რომელმაც ესა თუ ის ენა აითვისა და შეისწავლა დაბადებიდან, გაიზარდა, ისწავლა იმ ქვეყანაში, სადაც ეს ენა არის სახელმწიფო ენად გამოცხადებული, ამ ენაზე საუბრობს აქცენტის გარეშე, ფიქრობს, წერს, კითხულობს, აზროვნებს და კომუნიკაცია აქვს მთელი ცხოვრების მანძილზე, შეიძლება ჩავთვალოთ მშობლიურ ენაზე მოსაუბრე პირად. დღევანდელი გლობალიზაციის პერიოდში შესაძლებელია ადამიანი დაიბადოს მულტილინგვურ ოჯახში, სადაც საუბრობენ რამდენიმე ენაზე, მაშინ მისი მშობლიური ენებია ის ენები, რომელ ენებზეც ოჯახში საუბრობენ. ასევე გასათვალისწინებელია მიგრაციის პროცესი, როდესაც, ოჯახი გადადის საცხოვრებლად სხვა ქვეყანაში და პირმა განათლება დაწყებითი საფეხურიდანვე მიიღო ამ ენაზე და გარემოც შესაბამისია. ენა, რომელზეც საუბარი, წერა, კითხვა, აზროვნება დამატებით ძალისხმევას მოითხოვს პირისგან, არ არის მისი მშობლიური ენა.
არის თუ არა ენის შესწავლა შედეგიანი, სრულყოფილი მშობლიურ ენაზე მოსაუბრე პირისგან? ამასთან დაკავშირებით არსებობს სხვადასხვა მოსაზრება, თუმცა კვლევები აჩვენებს რომ, თუ ერთმანეთს შევადარებთ კვალიფიციურ მასწავლებელს, მშობლიურ ენაზე მოსაუბრეს და მასწავლებელს, რომლისთვისაც შესასწავლი ენა არ არის მშობლიური, სწავლების პროცესში აუცილებლად დავინახავთ განსხვავებას. აქ კრიტიკულად მნიშვნელოვანია მშობლიურ ენაზე მოსაუბრე ადამიანს, რომელიც ასწავლის, ჰქონდეს შესაბამისი კვალიფიკაცია და ის არ იყოს მხოლოდ ენის მატარებელი. მშობლიურ ენაზე მოსაუბრე ადამიანს, რომელსაც არ აქვს უმაღლესი განათლება და შესაბამისი კომპეტენცია, შეიძლება გააუმჯობესოს თქვენი სამეტყველო უნარი, დაგეხმაროთ ენის ბარიერის გადალახვაში, მაგრამ ეს ვერ იქნება ენის კვალიფიციური ცოდნა.
რა დადებითი ტენდენციები იკვეთება კვლევებში და რა უპირატესობა აქვს ენის შესწავლის ამ მეთოდს;
მეტყველება, მოსმენა, გაგება, გააზრება – ეს ის უნარებია, რომელიც მეტად არის განვითარებული იმ ადამიანებში, ვინც უცხო ენა მშობლიურ ენაზე მოსაუბრე მასწავლებლისგან შეისწავლა. პროგრამა „ასწავლე და ისწავლე საქართველოსთან ერთად“ ფარგლებში მონაწილე ადგილობრივი პედაგოგების გამოკითხვამაც დაადასტურა, რომ მოხალისე მასწავლებელთან ურთიერთობამ დახვეწა და გააღრმავა არა მხოლოდ მოსწავლის საკომუნიკაციო უნარები, არამედ ისინი გახადა უფრო მოტივირებულები და აქტიურები გაკვეთილზე. ისინი ხშირად საუბრობენ მოხალისე მასწავლებელთან არასაგაკვეთილო პროცესშიც. სპონტანური საუბრები მოხალისე მასწავლებელთან დადებითად აისახება მოსწავლეების უცხოურ ენაზე საკომუნიკაციო უნარების განვითარებაზე. ადგილობრივი პედაგოგების უმეტესობა ფლობს შესაბამის ენას, თუმცა ისინი ასევე აღნიშნავენ, რომ მოხალისე მასწავლებელთან კომუნიკაციის შედეგად გადალახეს ენის ბარიერი, ყოველდღიური საუბრების შედეგად გახდნენ უფრო გახსნილები და თამამად შეუძლიათ საუბარი. შედეგად, ადგილობრივი და მოხალისე მასწავლებელი ერთად გეგმავენ და ატარებენ უცხო ენის გაკვეთილებს, უზიარებენ ერთმანეთს საკუთარ გამოცდილებას.
მშობლიურ ენაზე მოსაუბრე პირისგან ენის შესწავლის პროცესში მოსწავლე მთლიანად არის ჩაფლული უცხოენოვან გარემოში. ახალ ლექსიკურ ერთეულებს იღებს თარგმანის გარეშე, განმარტებებით, ილუსტრაციებით, რაც უფრო მეტად დასამახსოვრებელია მისთვის. ასევე კვლევები ადასტურებს, რომ განსხვავებაა მასწავლებლების მიდგომებს შორის, რომლისთვისაც ეს ენა მშობლიურია და რომლისთვისაც არა.
მშობლიურ ენაზე მოსაუბრე მასწავლებელთან მსმენელი უკეთ ერკვევა ენის თავისებურებებში, უკეთ ესმის ენაში არსებული იდიომების და გამოთქმების შინაარსი, რადგან ამას თან ახლავს მასწავლებლის მიერ მოყვანილი ყოველდღიური, ცხოვრებისეული მაგალითები და ისტორიები. თუმცა გრამატიკულ წესებს ისინი ხსნიან უბრალოდ როგორც ფაქტს. მიუხედავად ამისა ერთ-ერთი კვლევის მიხედვით, მოსწავლეებს, რომელსაც ასწავლიდა მასწავლებელი, რომლისთვისაც ინგლისური არ იყო მშობლიური ენა, ზედმიწევნით კარგად იცოდნენ გრამატიკული წესები, მაგრამ საუბრის დროს უჭირდათ სწორი ფორმების გამოყენება.
მასწავლებელი რომლისთვისაც ეს ენა არ არის მშობლიური ასევე ფოკუსირებულია ცალკეული სიტყვების გამოთქმაზე, მართლწერაზე, რაც მალე ავიწყდება მსმენელს.
მშობლიურ ენაზე მოსაუბრე ადამიანთან ენის შესწავლისას გიწევს მთელი, შენ მიერ შესწავლილი ლექსიკონის გამოყენება, რაც თავისთავად განამტკიცებს შესწავლილ ლექსიკას და უზრუნველყოფს ამ ლექსიკური ერთეულების ახალ კონტექსტში გამოყენებას.
სასწავლო პროცესის გარდა, ყოველდღიური საუბარი მშობლიურ ენაზე მოსაუბრე მასწავლებელთან საშუალებას გვაძლევს, უკეთ გავიცნოთ მისი ქვეყნის კულტურა და ტრადიციები, რაც ხშირად სხვადასხვა თემასთან დაკავშირებით მის მიერ მოყვანილ მაგალითებში აისახება. ისინი ყვებიან ყოველდღიურ, ნამდვილ ამბებს, რაც ხდება მათ ირგვლივ, ამით მსმენელს მეტი ინფორმაცია აქვს ამ ენის, ქვეყნის და კულტურის შესახებ. „ასწავლე და ისწავლე საქართველოსთან ერთად“ ფარგლებში საქართველოში მოხალისეები ჩამოდიან ამერიკის შეერთებული შტატებიდან, ინგლისიდან, ავსტრალიიდან, გერმანიიდან, იტალიიდან, სამხრეთ აფრიკიდან, ჩინეთიდან. ისინი ადგილობრივ კოლეგებს უზიარებენ როგორც პროფესიულ გამოცდილებას, ასევე საკუთარი ქვეყნის ისტორიას და ტრადიციებს. ისინი მალევე ინტეგრირდებიან თემში და მეგობრულ ურთიერთობებს ამყარებენ მოსწავლეებთან, სკოლის თანამშრომლებთან, თემის წარმომადგენლებთან. ადგილობრივი მასპინძელი ოჯახების უმეტესობას აქვს მჭიდრო ურთიერთობა მოხალისე მასწავლებელთან პროგრამის დასრულების შემდეგაც. ისინი აგრძელებენ მიმოწერას და სტუმრობენ ერთმანეთს.
მშობლიურ ენაზე მოსაუბრე პირისგან ენის შესწავლას, რა თქმა უნდა, თან ახლავს გარკვეული სირთულეები. როცა მასწავლებელი არ საუბრობს შენს ენაზე, რთულია გაგება, ეს დიდი გამოწვევაა მოსწავლისთვის, სწორად გაიგოს ახსნილი მასალა. მშობლიურ ენაზე მოსაუბრე მასწავლებელი შესაძლებელია საუბრობდეს უფრო სწრაფად და მოსწავლისთვის რთული იყოს გასაგებად მისი მეტყველება. ხშირად სირთულე გრამატიკული წესების ახსნის დროს იჩენს თავს, ვინაიდან ენის სტრუქტურა არის განსხვავებული.
ასევე მსმენელი შეიძლება იყოს მუდმივად დაძაბული მოსმენის, ახსნის დროს, რომ არ გამოეპაროს რაიმე დეტალი. ამან შესაძლოა, მოსწავლეს დაუკარგოს მოტივაცია ან გაკვეთილები გახდეს მისთვის დამღლელი და მოსაბეზრებელი.
პროგრამის ფარგლებში მონაწილე მოხალისე მასწავლებლების შემთხვევაში ეს სირთულეები მინიმუმამდეა დაყვანილი, ვინაიდან ისინი ადგილობრივ მასწავლებელთან ერთად გეგმავენ და ატარებენ გაკვეთილებს, რა დროსაც ითვალისწინებენ ასაკობრივ თავისებურებებს და ენის ცოდნის დონეს საკლასო ოთახში.
თუ გავითვალისწინებთ ევროპული ჩარჩოს რეკომენდაციებს, უცხოური ენის შესწავლა მშობლიურ ენაზე მოსაუბრე პირისგან რეკომენდებულია B1 და B2 დონიდან, საწყის ეტაპზე სასურველია ადგილობრივ მასწავლებელთან ერთად.
ჩვენ უზრუნველვყოფთ რეგიონის სკოლებს კვალიფიციური უცხოური ენის მოხალისე მასწავლებლებით, რომლებიც ატარებენ ენის შემსწავლელ გაკვეთილებს თემში და თუ მაინც დამოუკიდებლად გადაწყვეტთ ენის შესწავლას, სასურველია, იცოდეთ, რა დონეს შეეფერება თქვენი ენის ცოდნა და აქვს თუ არა შესაბამისი კვალიფიკაცია თქვენს მასწავლებელს.
