დისტანციური სწავლება. პრაქტიკული რეკომენდაციები მცირეკონტინგენტიანი სკოლის მასწავლებლებისთვის

COVID-19- ით გამოწვეული პანდემიის გამო დისტანციური სწავლება აქტუალურია მსოფლიოს თითქმის ყველა ქვეყანაში. ამის შესახებ  ბევრი იწერება საერთაშორისო პრესაში. გამოჩნდა თემატური სტატიები სამეცნიერო ლიტერატურაში  და ცალსახად იკვეთება, რომ არც ერთი ქვეყანა არ აღმოჩნდა იდეალურად მზად ამ სიტუაციისთვის.

განათლების მკვლევრები აღნიშნავენ, რომ   ბევრ ქვეყანაში გაჩნდა პედაგოგთა  თვითორგანიზებული ჯგუფები, რომლებიც დაეხმარნენ ერთმანეთს პრობლემების დაძლევაში: ერთმანეთს გაუზიარეს მათ მიერ შექმნილი ელექტრონული სასწავლო რესურსები; ერთმანეთისთვის ჩაწერეს ვიდეო ინსტრუქციები – როგორ გამოიყენონ ესა თუ ის პლატფორმა, როგორ შექმნან სასწავლო რესურსები სხვადასხვა პროგრამაში და ა. შ.  ყველა ქვეყანა იბრძვის განათლების თანაბარი ხელმისაწვდომობისთვის და ქმნის ახალ შესაძლებლობებს სკოლის მასწავლებლებისთვის, მოსწავლეებისთვის, მშობლებისთვის.   

  ასეთივე პროცესები წარიმართა საქართველოში.

• რა უნდა გააკეთოს მასწავლებელმა, რომელიც ასწავლის რეგიონის მცირეკონტინგენტიან სკოლაში?
• რამდენად არის მისთვის და მისი მოსწავლეებისთვის ხელმისაწვდომი დისტანციური სწავლების ის პლატფორმები და პროგრამები, რომლებიც საქართველოს სინამდვილეში წარმატებით გამოიყენება დიდ ქალაქებში?
• პრობლემების წინაშე დარჩენილმა მასწავლებელმა როგორ გაზარდოს მოსწავლეების სწავლების ხარისხი?

ამ კითხვებზე პასუხისთვის   ისევ ჩვენი მასწავლებლების გამოცდილების და იმ რეალობის გათვალისწინებაა საჭირო, რომლის წინაშეც  საქართველოს სხვადასხვა რეგიონში აღმოჩნდნენ მასწავლებლები, მოსწავლეები, სკოლები და  მშობლები.

გამოვყოთ რამდენიმე  სეგმენტი, რომელიც უნდა იქნეს გათვალისწინებული:

1. მასწავლებელმა შეძლოს თავისი თემატური გეგმის რეალისტური გადაწყობა;
2. ახალი თემატური გეგმის შესრულებისთვის ყველა ხელმისაწვდომი შესაძლებლობის გამოყენება;
3. მოსწავლესთან კომუნიკაციის ყველა შესაძლებლობის გამოყენება;
4. მოსწავლის და მისი ოჯახის ემოციური მხარდაჭერა.

შეუძლებელია, ვისაუბროთ რაღაც ცალსახა, ზოგად რეკომენდაციებზე, რადგან არსებული კონტექსტი  სხვადასხვა ვარიაციებს გულისხმობს და დისტანციური სწავლების  ფორმატიც განსხვავებულია.

სასკოლო ასაკის ბავშვებთან, სკოლის მოსწავლეებთან მიმართებაში შესაძლოა, განვიხილოთ  ტიპური ვარიანტები:

1. მოსწავლეს აქვს ინტერნეტში ჩართულ კომპიუტერთან ხელმისაწვდომობა;
2. მოსწავლეს არ აქვს ინტერნეტში ჩართულ კომპიუტერთან ხელმისაწვდომობა;
3. მოსწავლეს აქვს ინტერნეტში ჩართულ ტელეფონთან ხელმისაწვდომობა;
4. მოსწავლეს არ აქვს ინტერნეტში ჩართულ ტელეფონთან ხელმისაწვდომობა;
5. მოსწავლეს აქვს ტელეფონზე ხელმისაწვდომობა;
6. მოსწავლეს არ აქვს ტელეფონზე ხელმისაწვდომობა;
7. მოსწავლეს აქვს ტელესკოლის გაკვეთილებზე ხელმისაწვდომობა;
8. მოსწავლეს არ აქვს ტელესკოლის გაკვეთილებზე ხელმისაწვდომობა.

სკოლის მასწავლებლებთან მიმართებაში კი  შეგვიძლია, განვიხილოთ შემდეგი მოცემულობა ვარიანტების სახით:

1. მასწავლებელს აქვს ინტერნეტში ჩართული კომპიუტერი;
2. მასწავლებელს აქვს ინტერნეტში ჩართული ტელეფონი;
3. მასწავლებელს აქვს ტელეფონი;
4. მასწავლებელს არ აქვს ტელეფონი.

საქართველოს რეალობაში გვაქვს ასეთი მოცემულობა:

თუმცა შესაძლებელია, განვიხილოთ მათი კომბინაციებიც, რაც მოცემულობათა რაოდენობას გაზრდის.

გთავაზობთ იმ რეკომენდაციებს, რომლებიც მეტნაკლებად ითვალისწინებენ ზემოთ აღწერილი სიტუაციების მოცემულობებს და რეალურად დაეხმარებიან მცირეკონტინგენტიანი სკოლების მასწავლებლებს  სასწავლო პროცესის  დისტანციურ წარმართვაში.

შემთხვევა  პირველი – დისტანციური სწავლებისას მასწავლებელს აქვს ხარისხიან ინტერნეტთან  ხელმისაწვდომობა, მაგრამ მის მოსწავლეებს არ აქვთ შესაძლებლობა, დაესწრონ პედაგოგის მიერ ორგანიზებულ ვიდეო გაკვეთილებს.

რეკომენდაცია – ეს მოცემულობა შესაძლებლობას აძლევს მასწავლებელს, მუდმივად გაეცნოს იმ საქმიანობას, რასაც მისი კოლეგები ეწევიან. დაეუფლოს სხვადასხვა პლატფორმებს, პროგრამებს, გაეცნოს იმ ელექტრონულ რესურსებს, რომლებსაც  მისი კოლეგები ქმნიან. თვითონაც შექმნას ასეთივე რესურსები და ასე იზრუნოს პროფესიულ განვითარებაზე. მოსწავლეებისთვის კი, შეუძლია, დისტანციური სწავლების სხვადასხვა აქტივობები გამოიყენოს.

მაგალითები ქართული რეალობიდან –  საქართველოს მაღალმთიანი რეგიონის სოფლის სკოლის მასწავლებელთა ნაწილმა    ინტერნეტ სივრცეში არსებული შესაძლებლობები გამოიყენა, შეისწავლა სხვადასხვა პლატფორმები და პროგრამები, მოისმინა ვებინარები და  შექმნა სასწავლო ელექტრონული რესურსები „სხვისი მოსწავლეებისთვის“, რადგან მათ მოსწავლეებს ინტერნეტთან ტექნიკური და ფინანსური ხელმისაწვდომობა არ აქვთ.

შემთხვევა მეორე – ტიპურია შემთხვევები, როდესაც მასწავლებელს და მოსწავლეს აქვს ინტერნეტში ჩართული ტელეფონების ხელმისაწვდომობა, მაგრამ მოსწავლის ტელეფონს  დაბალი სიხშირის ინტერნეტის გამო, არ შეუძლია, ჩაერთოს რომელიმე პლატფორმით მიმდინარე ვიდეო გაკვეთილებს.

რეკომენდაცია – ეს მოცემულობა შესაძლებლობას აძლევს მასწავლებელს, ჰქონდეს მოსწავლესთან აქტიური კომუნიკაცია:

• მშობლის ფეისბუქის პირადი გზავნილის ველში გაუგზავნოს დავალება მოსწავლეს-მიიღოს შესრულებული დავალების ფოტო;
• მშობლის ელექტრონულ ფოსტაზე გააგზავნოს დავალება მოსწავლისთვის და ამ ფორმითვე მიიღოს შესრულებული დავალება და დაუბრუნოს უკუკავშირი;
• მოსწავლეს მესენჯერით გაუგზავნოს დავალება და მისი შესრულების დაწვრილებითი ფოტო ინსტრუქცია, მესენჯერითვე  მიიღოს შესრულებული დავალება და  განახორციელოს  უკუკავშირი;
• თუ მოსწავლეს უჭირს დავალების შესრულება,  გაამარტივოს დავალება და მისცეს არჩევანის საშუალება, 3-4 ალტერნატივიდან შეასრულოს ერთი ან ორი;
• თუ მოსწავლეს, ამასთან ერთად, აქვს ტელესკოლის გაკვეთილებზე ხელმისაწვდომობა, მასწავლებელს შეუძლია, სთხოვოს მოსწავლეს ტელესკოლის გაკვეთილების შესრულებული დავალებების ფოტოები გამოუგზავნოს  ელექტრონული  ფოსტის ან მესენჯერის საშუალებით;
• მასწავლებელს შეუძლია, ინტერნეტში სხვადასხვა სანდო საიტებზე განთავსებული სავარჯიშოებს გადაუღოს ფოტოები და ისიც გამოიყენოს სასწავლო პროცესში.

რამდენიმე მაგალითი ქართული რეალობიდან 1. მათემატიკის მასწავლებელი, რომელიც მცირეკონტინგენტიან  სკოლაში ასწავლის, თავის  ოთხ მეცხრეკლასელ მოსწავლეს,  ტელეფონით  რამდენიმეწუთიან  ინსტრუქციას აცნობს -ტრანპორტირის, თოკის, ფანქრის და   პატარა ქვის ან გირის გამოყენებით,   როგორ დაამზადონ ხელსაწყო კლინომეტრი და ავალებს,  ამ ხელსაწყოს  გამოყენებით  გამოთვალონ  საკუთარ  ეზოში ყველაზე მაღალი ხის სიმაღლე. 2. ბიოლოგიის მასწავლებელი მოსწავლეებს საშინაო ექსპერიმენტის ფოტო ინსტრუქციას უგზავნის.  სთხოვს,  აიღონ ორი კარტოფილი, ერთი უმი, მეორე მოხარშული, გაუკეთონ ღრმულები ფოტოს მიხედვით,    ეს ღრმულები ამოავსონ მარილით, დაალაგონ თეფშზე და  დააკვირდნენ,  რა მოხდება.   გამოიტანონ  დასკვნა  უმი და მოხარშული კარტოფილის მაგალითზე ოსმოსთან მიმართებაში.

შემთხვევა მესამე –დისტანციური სწავლება, როდესაც მოსწავლის ოჯახს არ აქვს ინტერნეტთან ხელმისაწვდომობა (მოსწავლის ოჯახს არ აქვს ტელეფონისთვის ინტერნეტპაკეტის  შეძენის საშუალება ან ტელეფონი არის იმდენად ძველი მოდელი, რომ ამის უზრუნველყოფა ვერ ხერხდება).

რეკომენდაცია – მასწავლებელს ეს მოცემულობა შესაძლებლობას აძლევს,  ჰქონდეს მოსწავლესთან  შემდეგი  სახის ინტერაქტივი:

• მასწავლებელმა „ახალი ცხრილის“ შესაბამისად  განახორციელოს ხელმისაწვდომ ტელეფონზე სატელეფონო ზარი და 5-10 წუთის განმავლობაში:  ა) კონსულტაცია გაუწიოს მოსწავლეს და დაეხმაროს  საპროგრამო საკითხის აღქმაში; ბ) მისცეს შესასრულებელი დავალება; გ) მოისმინოს მოსწავლის მოსაზრება შესასწავლ საკითხებთან დაკავშირებით; დ) მოისმინოს მოსწავლის კომენტარი;
• მოსწავლეებს გაუგზავნოს სმს შეტყობინება და მიაწოდოს  ინფორმაცია, როდის ექნება  სატელეფონო კონსულტაციის საშუალება;
• როდესაც მასწავლებელი და მოსწავლე ერთ სოფელში, რამდენიმე ასეული მეტრის დაშორებით ცხოვრობენ, მასწავლებელს შეუძლია დისტანციური სწავლების უძველესი (დისტანციური სწავლება სათავეს იღებს 1728 წლიდან) მეთოდის გამოყენებით, ჰიგიენის წესების სრული დაცვით გაუგზავნოს წერილობითი ინსტრუქცია მოსწავლეს და ასევე მიიღოს მის მიერ შესრულებული დავალების რვეული, რომელსაც გადახედავს და 2-3 კვირაში ერთხელ დაუბრუნებს პოზიტიურ უკუკავშირს.

რამდენიმე მაგალითი ქართული რეალობიდან: ა) ერთ-ერთი სოფლის სკოლის ქართულის მასწავლებელი სთხოვს თავის მეექვსეკლასელ მოსწავლეს, წაიკითხოს მოთხრობა, რომელიც წიგნის 65-67გვერდებზეა და  მისწეროს წერილი მოთხრობის იმ პერსონაჟს, რომელიც არ მოეწონა, ურჩიოს, როგორ გამოსწორდეს.  ბ) მაღალმთიანი სოფლის სკოლის გეოგრაფიის მასწავლებელი წერილობით სთხოვს თავის მეცხრეკლასელ მოსწავლეს, მშობლების დახმარებით, მიგრაციის თემაზე შემდეგი სამუშაო შეასრულოს: გაიხსენონ ამბები თითქმის დაცლილი სოფლის შესახებ და შეგროვებული ინფორმაცია შეიტანონ  ოთხსვეტიან ცხრილში 1. ქვეყნიდან წასული პირი;   2. ასაკი; 3. წასვლის მიზეზი;   4. ქვეყანა, სადაც წავიდა  პიროვნება და ამ დავალების შესრულების შემდეგ წაიკითხოს პარაგრაფი – მიგრაცია.

შემთხვევა მეოთხე – დისტანციური სწავლება, როდესაც მოსწავლის ოჯახს არ აქვს ტელეფონი, მაგრამ  ტელესკოლაზე ხელმისაწვდომობა შესაძლებელია.

რეკომენდაცია – მასწავლებელს ეს მოცემულობა შესაძლებლობას აძლევს,  ჰქონდეს მოსწავლესთან  შემდეგი  სახის ინტერაქტივი:

• როდესაც მასწავლებელი და მოსწავლე ერთ სოფელში, რამდენიმე ასეული მეტრის დაშორებით ცხოვრობენ, მასწავლებელს შეუძლია დისტანციური სწავლების უძველესი მეთოდის გამოყენებით, ჰიგიენის წესების სრული დაცვით, მოსწავლეს გაუგზავნოს წერილობითი ინსტრუქცია თხოვნით: მოუსმინოს ტელესკოლის  გაკვეთილებს, შეასრულოს  დავალებები და 2 კვირაში ერთხელ დავალების რვეული გაუგზავნოს მასწავლებელს.
• რვეულში მოსწავლის მიერ შესრულებულ დავალებას გადახედოს მასწავლებელმა, დაუბრუნოს პოზიტიური უკუკავშირი და  ჰიგიენური წესების დაცვით  გაუგზავნოს „მეზობლად“ მცხოვრებ მოსწავლეს.
• მასწავლებელს შეუძლია, სთხოვოს მოსწავლეს, უყუროს ტელესკოლის გაკვეთილებს და აწარმოოს დღიურის ტიპის ჩანაწერები,  ანუ აღრიცხოს, როდის, რა გაკვეთილებს დაესწრო და  გამოყოს, გაკვეთილზე  რა იყო მთავარი.

რამდენიმე მაგალითი ქართული რეალობიდან – ქართულის მასწავლებელი  სთხოვს  მეშვიდეკლასელ მოსწავლეს უყუროს ტელესკოლის გაკვეთილს და შეასრულოს დავალება.  გაკვეთილზე  ნათია მასწავლებელი შეეხო  ბესიკ ხარანაულის პოეზიას. განიხილა  ერთ-ერთი ლექსი და დავალებად მისცა მოსწავლეებს,  დაეხატათ ლექსის სტრიქონი „ ლექსები გულის მარაოა,  რომლითაც ცეცხლს ვინელებთ…“

ბიოლოგიის მასწავლებელი – სთხოვს თავის მეშვიდეკლასელ მოსწავლეს, უყუროს ბიოლოგიის გაკვეთილს და შეასრულოს დავალება. ნატო მასწავლებელმა ტელესკოლის გაკვეთილი დაასრულა დავალებით –  შეადგინე სქემა, რომლითაც გამოხატავ თევზებთან შედარებით,  ამფიბიების ორგანოთა სისტემის გართულებას.

სამოქალაქო განათლების მასწავლებელი – სთხოვს თავის მეშვიდეკლასელ მოსწავლეს, უყუროს სამოქალაქო განათლების გაკვეთილს და შეასრულოს დავალება. გიორგი მასწავლებელმა ტელესკოლის გაკვეთილი დაასრულა დავალებით – ჩამოწერეთ, რა პრობლემებია  თქვენს სკოლაში, აღწერეთ და დაასაბუთეთ თითოეულის გადაჭრის გზა.

შემთხვევა მეხუთე  – დისტანციური სწავლება, როდესაც მოსწავლის ოჯახს არ აქვს არც ინტერნეტის, არც ტელეფონის და არც სატელევიზიო მაუწყებლობის ხელმისაწვდომობა. ასეთი  მოსწავლეები მოწყვლად ოჯახებში ცხოვრობენ.

რეკომენდაცია –  ეს მოცემულობა მასწავლებელს მწირ  შესაძლებლობას აძლევს,  ჰქონდეს მოსწავლესთან   ინტერაქცია. ამ შემთხვევაში, მხოლოდ წერილობითი კომუნიკაციაა შესაძლებელი.

რამდენიმე მაგალითი ქართული რეალობიდან – 1. დაწყებითი კლასების მასწავლებელმა თავისი ორი მოსწავლისთვის სპეციალურად შეადგინა ინტერაქტიური დღიური. რვეულში გამოყო მასწავლებლის და მოსწავლის გვერდები. მოსწავლემ მასწავლებლის გვერდის და სახელმძღვანელოდან შესაბამისი მასალის გამოყენებით უნდა შეავსოს თავისი გვერდი. 2. ბიოლოგიის მასწავლებელმა სოფლის რწმუნებულის დახმარებით მეცხრეკლასელ მოსწავლეს წერილი, ფერადი ფანქრები და თაბახის ფურცლები  გაუგზავნა. წერილით სთხოვა, მომდევნო ორი კვირის განმავლობაში,  გადახედოს  სახელმძღვანელოს ოთხ პარაგრაფს, მითითებული  სქემები გადახატოს თაბახის ფურცლებზე და აქციოს პლაკატებად. დავალების გაგზავნისთვის იგივე გზა გამოიყენოს, რაც მასწავლებელმა გამოიყენა.

მცირეკონტინგენტიანი სკოლების  პედაგოგები,  გამომდინარე იქედან, თუ რომელ რეგიონში, თემში, სოფელში (გასათვალისწინებელია სოფლის სტატუსი,  სიღარიბის  მაჩვენებელი,  დაბერების მაჩვენებელი და ა.შ.) არსებულ სკოლაში ასწავლიან, სხვადასხვა  მოცემულობაში იმყოფებიან  და მათ   თამამად უნდა მიიღონ  კონტექსტის  შესაბამისი გადაწყვეტილებები, მიმართონ  „იმპროვიზაციებს“,   გახდნენ „ცვლილებების აგენტები“. ამით ისინი  შეძლებენ, გაზარდონ საკუთარი მოსწავლეების განათლების ხელმისაწვდომობა.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. https://mastsavlebeli.ge/?p=25189
2. https://mastsavlebeli.ge/?p=25364
3. https://moderndiplomacy.eu/2020/05/04/the-covid-19-pandemic-changes-global-dynamics-in-education/?fbclid=IwAR2e1reG9flBkg1Fv34Irj2aoB8IfJhUbxIx-Vs96K0ZgFUz8wUigEX4zRM

სტატია მომზადებულია ახალი საგანმანათლებლო პროექტის “iსკოლა”-ს  ფარგლებში.