დამკვიდრებული მოსაზრების მიხედვით, შემოქმედებითობა თანდაყოლილი უნარია და, შესაბამისად, მისი სწავლება შეუძლებელია, რეალობა კი საწინააღმდეგოს გვიჩვენებს. გამოკვლევებით დგინდება, რომ შემოქმედებითი უნარი სხვადასხვა დოზით ყველა ადამიანს ახასიათებს და მისი ჩამოყალიბება და განვითარება შესაძლებელია, განსაკუთრებით სწავლების დაწყებით საფეხურზე, როცა განსაკუთრებით ძლიერია წარმოსახვა.
როგორ ვასწავლოთ შემოქმედებითი აზროვნება? მნიშვნელოვანია, მასწავლებელმა მოსწავლეს მისცეს სრული თავისუფლება, არ დაუწესოს ჩარჩოები, რათა მიეცეს გასაქანი მის წარმოსახვას. შემოქმედებითი პროდუქტის წარდგენას აუცილებლად უნდა მოსდევდეს შეფასება. როდესაც პოზიტიურ კომენტარებს ახლავს კონსტრუქციული შენიშვნები, ეს მოსწავლეს ეხმარება შემოქმედებითი უნარების განვითარებასა და, ზოგადად, აზროვნების დახვეწაში.
ჩვენ, მასწავლებლებმა, ამ უნარის ხელშეწყობის მიზნით მოსწავლეებს უნდა შევუქმნათ შესაბამისი შემოქმედებითი გარემო. სასწავლო პროცესში საინტერესო და მრავალფეროვანი სტრატეგიების გამოყენება დაგვეხმარება მოსწავლეთა შემოქმედებითი აზროვნების, წარმოსახვის უნარის გააქტიურებაში.
წერის სწავლების აქტივობებს შორის (იდეები შემოქმედებითი წერისათვის, წერა ილუსტრაციების მიხედვით, ხუთსაფეხურიანი წერა, ხუთსტრიქონიანი ლექსი და სხვ.) რაფთი არის ის მეთოდი, რომელიც ძალიან მოსწონთ ჩემს მოსწავლეებს და ხშირად ვიყენებ საგაკვეთილო პროცესში სწავლების სამივე საფეხურზე.
რა არის რაფთი?
მეთოდი მოსწავლეს ეხმარება ტექსტის სიღრმისეულად გააზრებასა და ინტერპრეტირებაში.
მეთოდის დახმარებით მოსწავლეებს გამოუმუშავდებათ:
- შემოქმედებითი წერისა და თვითგამოხატვის უნარები;
- ნაწერისთვის შესაბამისი სტილის შერჩევის უნარი;
- ტექსტის ინტერპრეტირების უნარი.
მუშაობის ფორმა: ინდივიდუალური, წყვილური, მცირე ჯგუფები.
რესურსები: რვეული, კალამი/ფლიფჩარტი, მარკერი
მოსწავლეები ქმნიან ტექსტებს სხვადასხვა პოზიციიდან (მაგ., მკითხველის, პერსონაჟის) ნებისმიერი აუდიტორიისთვის (მაგ., ავტორისთვის) სხვადასხვა ფორმით (მაგ., პირადი წერილი, ჩანახატი) შერჩეულ თემაზე (მაგ., ნაწარმოებში ასახული პრობლემის შესახებ).
მასწავლებელს შეუძლია თვითონ შეურჩიოს მოსწავლეებს თითოეული სეგმენტი (მეთოდის დანერგვის საწყის ეტაპზე) ან შესთავაზოს ცხრილი, რომლის მიხედვითაც მოსწავლეები თვითონ გააკეთებენ არჩევანს.
გიორგი ლეონიძის „მარიტას“ შესწავლის შემდეგ მერვეკლასელ მოსწავლეებს ვთავაზობ რაფთის მეთოდით წერითი ნამუშევრების შექმნას. დაფაზე ვაკრავ ცხრილს, რომელზეც გრაფიკულად გამოსახულია დავალება.
| რ-ოლი | მკითხველი, მარიტა, ჩაჩიკა, გედია, შეთე, ციციკორე, ტელეჟურნალისტი, ბრბო… |
| ა-უდიტორია | ავტორი, მარიტა, სოფიო, შეთე, დიდედა, ბალბალუკა, ციციკორე, ტელემაყურებელი, მკითხველი, ბრბო… |
| ფ-ორმატი | წერილი, ინტერვიუ, დღიური, რეპორტაჟი, ტელეშოუ, ესე… |
| თ-ემა | მარიტას ტრაგედია |
გთავაზობთ აღნიშნულ გაკვეთილზე მერვეკლასელ მოსწავლეთა მიერ შექმნილ რამდენიმე ნამუშევარს.
წერილი ციციკორეს
გამარჯობა, ბატონო ციციკორე!.. არ მინდა პირფერობა დავიწყო, უმჯობესია, პირდაპირ გითხრათ ჩემი სათქმელი. არ დაგიმალავთ და ერთობ გაბრაზებული ვარ თქვენს საქციელზე. ვიღაც ენაკეცია ბალბალუკას ნათქვამს დაეყრდენით, მთელი სოფელი შეაცდინეთ და უდანაშაულო ადამიანს სიკვდილის ტოლფასი განაჩენი გამოუტანეთ. თქვენ ადამიანის სხეულში დაბუდებული ეშმაკები, ბუნების შეცდომები ხართ. ჩემი აზრით, ღმერთთან შერცხვით, რადგან ხელყავით ასეთი სილამაზე. თქვენს კისერზე განა მარტო მარიტასი, გედიას და მთელი მათი ოჯახის სიკვდილია. თქვენ და ბალბალუკას ჯოჯოხეთშიც არ მიგიღებენ, თქვე საცოდავებო! გრცხვენოდეთ, ბატონო, გრცხვენოდეთ!
ანანო
წერილი ბალბალუკას
გამარჯობა, ქალბატონო! როგორ ბრძანდებით? კარგად იქნებით, რატომაც არა, იმის შემდეგ, რაც მარიტასა და მის საყვარელ ადამიანებს შეამთხვიეთ. გახსენით ბარემ თქვენი ჭორბიურო და თქვენისთანა და ციციკორესთანა გაუნათლებლებმა დახოცეთ თქვენი თანასოფლელები. ნუთუ ვერ ხვდებით, რომ თქვენი საქციელის გამო უდანაშაულო ადამიანი წევს ახლა სამარეში? არა, უნდა გკითხოთ, სად დაინახეთ მარიტასა და გედიას ურთიერთობაში საცოლქმრო შეყრა. ერთ რამეს გირჩევთ, არ გაწყენთ. როცა არ იცით სიმართლე, ჭორი არ უნდა გაავრცელოთ და საერთოდ, არავის არა აქვს სხვის პირად ცხოვრებაში ჩარევის უფლება. სამარცხვინო მარიტა კი არა, თქვენა ხართ! არიქა, არაფერი გამოგეპაროთ, მიაწოდეთ ციციკორეს ახალი ამბები, თორემ დაიღუპება სოფელი!
თქვენს საქციელზე ძალიან გაბრაზებული ანო
წერილი მარიტას
გამარჯობა, მარიტა! მუხათწყაროში მოვლენილო ანგელოზო, ზღაპრულო პრინცესავ, ქალებში დედოფალო! როგორ განვიცდი შენს ამბავს. შენი დამცირება დიდი დანაშაულია… როგორ გაგიმეტა სოფელმა… მაგრამ სიმართლე უნდა გითხრა. შენს ტრაგედიაში ისევ შენ გადანაშაულებ. სუსტი ყოფილხარ, ვერც შენ და ვერც გედიამ ვერ იბრძოლეთ თქვენი სიყვარულისთვის. რატომ დათანხმდი დიდედას, რატომ გაჰყევი შეთეს ცოლად? რატომ მიეცი ადამიანებს შენი ცხოვრების დანგრევის უფლება? ხმა ამოგეღო, გეთქვა, რომ გედია გიყვარდა. აგცდებოდა კუპრივით შავი დღეები… არ გიფიქრია ამაზე? როგორ მენანები!
მარიამი
წერილი ბალბალუკას
იმის ღირსიც არ ხარ, რომ გამარჯობა გითხრა! ცოდვილი ხარ. თუ ხვდები მაინც, რა მოხდა შენი ფანტაზიების გამო?! უდანაშაულო ქალი შენი ჭორების მსხვერპლი გახდა. საწყალს პატარა ობოლი დარჩა. იცი, რამდენ ადამიანს სძულხარ? მარიტასა და გედიას სიყვარულს შენ ვინ გეკითხებოდა? რატომ ჩაყავი ცხვირი სხვა ადამიანების ცხოვრებაში? ნუთუ ვერ ხვდები, რომ ამის უფლება არ გქონდა?
ნინი
ინტერვიუ ციციკორესთან
მოგესალმებით! მადლობა, რომ დამთანხმდით ინტერვიუზე.
– ბატონო, ციციკორე, თქვენ მთელი სოფლის სახელით სასტიკი განაჩენი გამოუტანეთ მის გამორჩეულ შვილს, მთელი ხეობის თვალს, მარიტას. რატომ მიიღეთ ასეთი გადაწყვეტილება?
– გეთანხმებით, რომ მარიტა გამორჩეული იყო თავისი სილამაზით, შრომისმოყვარეობით, რასაც ვერ ვიტყვი მის ზნეობაზე. მან შეარცხვინა სოფელი, ოჯახი, ქვეყანა. ის ფარულად ხვდებოდა თავისი შვილის ნათლიას. ეს არის უმძიმესი ცოდვა მირონის წინაშე. რა თქმა უნდა, ასეთ უზნეო საქციელს ვერ მოვითმენდი. მარიტა სასტიკად უნდა დასჯილიყო და დაისაჯა კიდეც.
– მაგრამ თქვენ ზუსტად არ იცოდით, რომ მარიტამ უღალატა შეთეს. თქვენ ეს გადაწყვეტილება მიიღეთ ისე, რომ სიმართლის დადგენა არც გიცდიათ.
– სიმართლეს რა დადგენა უნდოდა? ბალბალუკამ თავისი თვალით ნახა, როგორ მივიდა გედია მარიტას სახლში, როცა შეთე იქ არ იმყოფებოდა. პატარა ბავშვისა და მათ გარდა, არავინ იყო სახლში.
– ბატონო ციციკორე, არ ფიქრობთ, რომ თქვენი გადაწყვეტილება უსასტიკესია? მან შეიწირა ახალგაზრდა ქალის სიცოცხლე.
– ქალი, რომელიც ქმარსა და ნათელმირონს ღალატობს, უმკაცრესად უნდა დაისაჯოს. მარიტა მე არ მომიკლავს. ის თავისი სიკვდილით გარდაიცვალა. როგორც ახალგაზრდა, კი მენანება, მაგრამ როგორც ოჯახისა და რჯულის მოღალატე – არა.
– მადლობა ინტერვიუსთვის!
მარი
რეპორტაჟი
გუშინ სოფელ მუხათწყაროში უკანასკნელ გზაზე გააცილეს კახეთის უმდიდრესი ფერმერის, შეთეს, ულამაზესი ცოლი მარიტა. შეგახსენებთ, რომ რამდენიმე დღის წინ სოციალურ ქსელში გავრცელდა მარიტას პირადი ცხოვრების ამსახველი ვიდეო, რომელშიც კარგად ჩანს, როგორ მიდის შეთეს სახლში მარიტას ყოფილი შეყვარებული გედია ნათენაძე. ვიდეო გაავრცელა სოფლის ენაკეცია ბალბალუკამ. სოფლის მეუფროსის, ციციკორეს, გადაწყვეტილებით, მარიტა უსასტიკესი ფორმით დაისაჯა. წვიმიან ამინდში ქალი უკუღმა შესვეს და ფუნა და ტალახი ესროლეს. მარიტამ ასეთი შეურაცხყოფა ვერ აიტანა და რამდენიმე დღეში დარდისგან გარდაიცვალა. სამართალდამცველებმა ციციკორე დააპატიმრეს. მას ბრალი ედება სხვის პირად ცხოვრებაში ჩარევაში.
ციციკორე ბრალს არ აღიარებს. ის ამბობს, რომ სოფლის ძველთაძველი ზნეობა დაიცვა და სირცხვილი არავის შეარჩინა. გამოძიებამ დაადგინა, რომ გედია მარიტას სახლში შეთეს დედის, გულიზარის, გარდაცვალებასთან დაკავშირებით სამძიმრის სათქმელად იყო მისული. როგორც ცნობილია, შეთესა და გედიას ოჯახებს ნათელმირონობა აკავშირებთ.
სასამართლოს სხდომა, რომელიც ციციკორეს საქმეს განიხილავს, ორშაბათს გაიმართება.
ნინი
რაფთი ეხმარება მოსწავლეებს, სხვადასხვა პოზიციიდან შეაფასონ მოვლენები, გაიაზრონ პრობლემა, გამოხატონ საკუთარი დამოკიდებულებები. ეს არის ეფექტური სტრატეგია, რომელიც ააქტიურებს მოსწავლეთა წარმოსახვას, ავითარებს შემოქმედებითობასა და წერითი მეტყველების უნარებს.
გამოყენებული ლიტერატურა:
მ.ინასარიძე, შემოქმედებითი აზროვნების შესახებ https://mastsavlebeli.ge/?p=16961
სასწავლო-მეთოდოლოგიური რესურსების კრებული, კითხვისა და წერის სწავლება დაწყებით საფეხურზე (I-VI კლასები) https://kargiskola.ge/teachers/resource_books/kitxva/resursi_kitxva.pdf
შემოქმედებითი უნარების განვითარების ეფექტიანი სტრატეგიები
https://old.tpdc.ge/uploads/pdf_documents/saazrovn%20unarebi.pdf
