ეროვნულ სასწავლო გეგმაში გამჭოლ კომპეტენციათა შორის გამორჩეული ადგილი უჭირავს წიგნიერების კომპეტენციას, რომელიც მოიცავს ზოგადსაკომუნიკაციო უნარ-ჩვევებს – კითხვის, წერის, მოსმენის და ლაპარაკის უნარებს, რასაც ადამიანი მთელი ცხოვრების განმავლობაში იძენს და ავითარებს. კითხვისა და წერის უნარები მნიშვნელოვნად განსაზღვრავს მოსწავლეთა წარმატებას ნებისმიერ სფეროში, ამიტომ მათ გაძლიერებაზე ზრუნვა განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია, როგორც წინასასკოლო, ასევე სასკოლო პერიოდშიც.
მხატვრული ლიტერატურის კითხვა ესთეტიური გემოვნების ჩამოყალიბებასთან ერთად, ასევე უდიდეს გავლენას ახდენს ადამიანის ემოციურ და პიროვნულ განვითარებაზე – აღიქვას, განიცადოს, გამოხატოს, გაიაზროს პერსონაჟთა არჩევანი და თანაუგრძნოს მათ. ყველაზე მნიშვნელოვანი სარგებელი კი, რაც კლასგარეშე საკითხავისგან შეიძლება მიიღოს მოსწავლემ ტექსტთან ურთიერთობა და კითხვისგან მიღებული სიამოვნებაა – გამოცდილება, რომელიც ცხოვრების ბოლომდე გაჰყვება ადამიანს.
დღეს, როდესაც დრო საგრძნობლად აჩქარებულია და მოსწავლეების რუტინა მკაცრად არის გაწერილი, კლასგარეშე ლიტერატურის კითხვას განსაკუთრებული დროის გამონახვა სჭირდება. თანამედროვე მოსწავლეს დატვირთული გრაფიკი აქვს – სკოლა, დამატებითი მეცადინეობები – სკოლის გარეთ, დავალებები – სახლში, სახლს გარეთ – სპორტული თუ შემოქმედებითი წრეები, ამას ემატება სოციალური მედია, გასართობი აპლიკაციები, უამრავი სასაუბრო ჯგუფები და სხვა ათასი ყურადღების გამფანტავი საქმიანობა ინტერნეტში; ამ რეჟიმში მცხოვრები მოსწავლისთვის კლასგარეშე ლიტერატურის კითხვა ფუფუნებაც არის და დიდი გამოწვევაც – გაანაწილოს და მართოს დრო რაციონალურად; დავალებებთან, დამატებით მეცადინეობასთან, გაჯეტებთან ერთად – გამონახოს დრო ღირებული საქმიანობისთვის – კითხვისთვის, ისე რომ დასვენებისთვისაც და განტვირთვისთვისაც დარჩეს დრო.
მნიშვნელოვანია სწორად შევარჩიოთ მოსწავლისთვის კლასგარეშე ლიტერატურა, სწორად განვსაზღვროთ საკითხავი მიზნები. წიგნები უნდა ეფუძნებოდეს მოსწავლეთა სურვილებსა და ინტერესებს, იყოს საინტერესო, შთამბეჭდავი და დადებითი ენერგიის მატარებელი. საკმაოდ პირქუშ, დამაბნეველ და უცნაურ ეპოქაში, რომელშიც ვცხოვრობთ, მოზარდებს სჭირდებათ ტექსტები, რომლებიც მათ ძალიან კეთილ ფიქრებს, განცდებს და ემოციებს გაუღვიძებენ და სამყაროსა და საკუთარი თავის შეცნობაზე დააფიქრებენ.
ქართველი გამომცემლები მოზარდებს ახალ-ახალი წიგნებით ანებივრებენ. ბაკურ სულაკაურის გამომცემლობის “მოსწავლის ბუბლიოთეკა” და სერია “საოცრება” მოზარდ მკითხველს ძალიან საინტერესო, აქტუალურ და შთამბეჭდავ საკითხავებს სთავაზობს რეგულარულად. წიგნები დიდ დახმარებას გაუწევს მოსწავლეს არ დარჩეს მხოლოდ სასკოლო საგნების პირისპირ, არ მოიწყინოს და წაიკითხოს ისეთი ტექსტებიც, რომლებიც მათ მრავალმხრივ განავითარებს და შთაბეჭდილებებით აავსებს. ახლა მოგიყვებით, ხუთ არაჩვეულებრივ, საბავშვო წიგნზე, რომლებიც სამ თუ ოთხ დღეში წავიკითხე, საოჯახო თუ სამსახრეობრივი საქმიანობებისგან მოპარულ დროს და სიხარულით ავივსე. ისე, როგორც სჩვევია, ზოგადად, საბავშვო ლიტერატურას…
ანტონის დღიური, იუტა რიხტერი
უნგრული ნაგაზი, ანტონი, გვიყვება თავის ამბავს. დიახ, არ მოგესმათ. ძაღლი გვიყვება თუ როგორ მოხვდა ახალ ოჯახში და რა ამბები გადახდა თავს იმ დღიდან, როდესაც მუყაოს ყუთში იპოვეს ცხოველთა თავშესაფრის წინ. ნაწარმოები 7-8 წლის მკითხველისთვის არის განკუთვნილი, თუმცა, ამ შემთხვევაში ასაკობრივი კატეგორია, მაინც პირობითია, ზრდასრული მკითხველიც კი ერთი ამოსუნთქვით წაიკითხავს, ამბავს ანტონის შესახებ და დააფიქრებს ცხოველების მიმართ ადამიანების მზრუნველობის მნიშვნელობასა და პასუხისმგებლობაზე. ამას გარდა, იუტა რიხტერის სამწერლო სტილი, თხრობის დინამიკა და დღიურის სტილში მოთხრობილი ანტონის ამბები ისე მოგხიბლავთ, შეიძლება მცირეტანიანი წიგნის დაწერის სურვილიც კი გაგიჩნდეთ. ნაწარმოები პატარა მკითხველს მიუსაფარი ცხოველების მიმართ თანაგრძნობასაც გაუღვივებს და იმაზეც დააფიქრებს, რას შეიძლება გრძნობდეს ცხოველი და რატომ არის მისთვის მნიშვნელოვანი თბილი ოჯახი.
ჩიტინა, იოკე ვან ლეეუვენი
ნიდერლანდელი იოკე ვან ლეეუვენი, ჩიტინას ავტორი, თავად არის ილუსტრაციების ავტორიც და არაერთი ლიტერატურული პრემიის ლაურეატიც. თანამედროვე ნიდერლანდურ ლიტერატურაში ზღაპარი ჩიტგოგოზე კლასიკად არის აღიარებული და მისი წაკითხვის სიამოვნება უკვე ქართველ მკითხველსაც აქვს. ამბავი ჩიტინაზე, იგივე ჩიტგოგოზე, ისეთ მივიწყებულ, ბავშვობის დროინდელ სურვილებსაც გაგვახსენებს, როცა ვფიქრობდით -” ნეტა, ფრენა ხომ არ შეგვიძლია, ან რატომ არ შეგვიძლია”. ამ სურვილს იოკე ვან ლეეუვენმა ფრთები არა, მაგრამ სიტყვები კი შეასხა და მოიგონა ზღაპარი ჩიტინაზე. “მიწისთხილი-ნი კირიქი-ნი პირი მინ-დ” – გაჰკივის ჩიტინა და გვაფიქრებს იმაზე, თუ როგორი მნიშვნელოვანია თავისუფლება, სხვისი გადაწყვეტილების პატივისცემა და საკუთარი თავის შეცნობისკენ ფრენა-ფრენით სვლა.
ბილი და ბო, კრისტინე რუი შლეტებაკენი,
ბილი და ბო საუკეთესო მეგობრები არიან, ერთად თამაშობენ, დროს საუკეთესოდ ატარებენ ერთად ეძებენ თავგადასავლებს, ერთად ცდილობენ ერთმანეთის ან სხვების დახმარებას. მათი მეგობრობა ბავშვობის ყველაზე გულწრფელ და საინტერესო მხარეებს გვაჩვენებს – იყო გაბედული, იყო მხარდამჭერი, იყო შიშის დამძლევი, იყო ძლიერი – შენი მეგობრისთვის. ტექსტი განსაკუთრებით ემოციური იქნება იმ ბავშვებისთვის, ვისაც საცხოვრებლის შეცვლის გამო, მეგობარი დაუკარგავს და მასთან კავშირი ვეღარ გაუგრძელებია. ასეთი ცხოვრებისეული ცვლილებები ბავშვებზე მტკივნეულ, ემოციურ გავლენას ახდენს და სწორედ, ამიტომ ნაწარმოების მთავარ გმირს, არ ასვენებს ასეთი აზრი. “საუკეთესო მეგობრის ყოლა საშიშია, რადგან ერთ დღესაც შეიძლება საცხოვრებლად სხვა ქვეყანაში წავიდეს”. და, მაინც, ყველაფრის მიუხედავად, შეიძლება, გაგიმართლოს და შეხვდე ისეთ ადამიანს, რომელიც უამრავ რამეს აღმოგაჩენინებს, ბევრ რამეში დაგარწმუნებს და მის გვერდით თავს უფრო გაბედულად და ძლიერადაც იგრძნობ. ” ბილიმ ისეთი რამეების კეთება გამაბედვინა, რასაც მგონი, ვერასდროს გავბედავდი.” – ამბობს ბო. სწორედ, ამიტომ გვჭირდება მეგობრები – დაგვარწმუნონ საკუთარ ძალებში, გაგვამხნევონ, როცა გვიჭირს და საუკეთესო გადაწყვეტილებებისკენ გვიბიძგონ. თქვენ გყავთ ასეთი მეგობარი?
ალასკა, ანა ვოლცი
“თითქოს სამყარო ცდილობს, დამიმტკიცოს, რომ არც ისე ბოროტია”. “მამაჩემი ადრე ადამიანი იყო, ახლა ცარიელი კოლოფია.”- პარკერი. ეს წინადადებები ისეთი ბასრია, შეგვიძლია ამოვიცნოთ, ვინ ამბობს ამ სიტყვებს. ეს მოზარდია, გარდატეხის ასაკის სირთულეებით, სიჯიუტით, მტკივნეული, დამაბნეველი, ამოუცნობი შეგრძნებებით. ალასკა, კი, თეთრბეწვიანი რეტრივერია, რომელიც ორ სრულიად განსხვავებულ მოზარდს დააკავშირებს ერთმანეთთან. ერთმანეთისგან სრულიად განსხვავებულ რეალობაში მცხოვრებ მოზარდებს – ერთმანეთის ტკივილის დანახვა, გაზიარება, დიდ ცხოვრებისეულ გაკვეთილსაც უტარებს. მასწავლებლის, მშობლის, მოსწავლის პერსპექტივიდან ნაწარმოების წაკითხვა, დაგვეხმარება, უკეთ დავინახოთ ერთმანეთი, დავინახოთ ერთმანეთის ტკივილი, განცდები და ცოტათი მაინც შევეხიდოთ ერთამენთს, ისეთ დროს, როდესაც გვგონია, რომ ვერავინ გვხედავს, არავის ესმის ჩვენი და ვერავინ დაგვეხმარება.
წერილი ოქროსფერი მარკით, ონჯალი რაუფი
ახლა ონჯალი რაუფის “წერილი ოქროსფერი მარკით” ვკითხულობ. 10 წლის ოდრი ავადმყოფ დედასა და უმცროს და-ძმაზე ზრუნავს და დედის ავადმყოფობის ამბავს ყველას საგულდაგულოდ უმალავს. სიღარიბე, არასრული ოჯახი, სრულფასოვანი სამედიცინო სერვისის არქონა, არასრულფასოვანი კვება – გზა, რომელსაც გადის 10 წლის გოგონა, არ არის უცხო და არც განსაკუთრებული იშვიათობა თანამედროვე მოზარდებისთვის, მათ შორის ჩვენი ქვეყნის მოზარდებისთვისაც. ოდრის თავგანწირვა საყვარელი მშობლის და და-ძმის მიმართ, მოზარდ მკითხველს იმაზე დააფიქრებს, რას ნიშნავს პასუხისმგებლობა საყვარელი ადამიანების წინაშე და როგორი დიდი მნიშვნელობა შეიძლება ჰქონდეს მათ დახმარებას ოჯახისთვის.
კლასგარეშე საკითხავისთვის დროის გამოყოფა ყოველდღიურად შესაძლებელია – მოსაწყენ საცობებში, ავტობუსის გაჩერებებზე, ხანგრძლივი მგზავრობის დროსაც და იმ დროს, როდესაც მოწყენილები “ვსქროლავთ” და დრო უმიზნოდ გაგვყავს. ვფიქრობ, თქვენც დამეთანხმებით, რომ წიგნებთან ერთად განტვირთვა და დასვენებაც უფრო სასიამოვნო, შინაარსიანი და აზრიანია მოსწავლისთვის, ვიდრე მის გარეშე.
