სტატიაში განხილულია ის სიახლეები, რომელზეც აქტიურად იწერება უცხოურ პედაგოგიკურ პრაქტიკაში. ამდენად, სტატია პედაგოგებს სთავაზობს გაკვეთილზე მუსიკის გამოყენების დადებით და უარყოფით მახასიათებლებს ნეიროლოგიურ დონეზე. სტატიაში გაანალიზებულია მუსიკისა და ენის მახასიათებლები, მათ შორის მსგავსება და განსხვავება, თუ რამდენად ავსებენ ისინი ერთმანეთს ენის სწავლების პროცესში და როგორ უწყობს ხელს მოსწავლეებს მუსიკა სტრესის გარეშე მიიღონ ცოდნა უცხო ენაში, ხალისით ისწავლონ და კარგი განწყობის თანხლებით შეიმეცნონ ენის ლექსიკური თუ გრამატიკული მახასიათებლები.
გრაინის [1] მიხედვით სწავლის პროცესში განსაკუთრებულ ღირებულებას იძენს ორი ფაქტორი, ერთი მხრივ, ტვინი და მეორე მხრივ, ნეირონები. ამდენად, მოსწავლეები მაშინ სწავლობენ, როცა მათ შორის მჭიდრო კავშირია ან კავშირები ნეირონებს შორის ჰარმონიულად იცვლება. გაკვეთილზე საჭიროა გამომწვევი ფაქტორები და ბიძგები, რომ ტვინი არ მოდუნდეს .
აგრეთვე მუსიკას აქვს უცხოური ენისა და ზოგადად ენის შესწავლის პროცესზე პოზიტიური ზეგავლენის მოხდენის შესაძლებლობა. მეცნიერულად დასაბუთებულია, რომ მუსიკის მოსმენა განაპირობებს კოგნიტური უნარების გააქტიურებას და ა.შ. ასეთი დავალების პირობებში მოსწავლეები ავლენენ სწრაფ, ლოგიკურ და კრეატიულ აზროვნებას. მაგრამ როცა მუსიკა ნაკლებ სასიამოვნოდ აღიქმება, ასეთ შემთხვევაში ტვინის ნაწილები მელოდიას არაპროპორციულად აღიქვამს. მუსიკას აქვს აღგმზნები ფუნქცია მაშინ, როცა სიმღერა რომელიმე ინსტრუმენტის აკომპანემენტით სრულდება. სიმღერის მოსმენის დროს აქტიურია ტვინის ის არეები, რომლებიც ენის სწავლების პირობებში ვერ იქნებოდა აქტიური.
მრავალენოვანი სწავლების პირობებში მუსიკა დიდ როლს თამაშობს აღქმისა და დამახსოვრების თვალსაზრისით.
გონებას ესაჭიროება როგორც შესვენება, ასევე გამეორება, რათა ინფორმაცია გრძელვადიან მეხსიერებაში გადაიტანოს. ამრიგად, აუცილებელია ტვინს მიეცეს საკმარისი დრო ინფორმაციის დამახსოვრებისა და შინაარსობრივად ერთმანეთთან დასაკავშირებლად, იქამდე სანამ ის კვლავ ახალ ინფორმაციას მიიღებს. განათლების ექსპერტების მოსაზრებით აუცილებელია შესვენება, რადგან ამ დროს ხდება მიღებული ინფორმაციის გადამუშავება.
აგრეთვე სწავლის პროცესში დიდი მნიშვნელობა აქვს გამეორებას, რადგან ტვინში მყარი კავშირების წარმოქმნა მხოლოდ მაშინაა შესაძლებელი, როცა ცოდნა განსაზღვრულ ფაზაში მეორდება. ფსიქოლოგი ულრიხ ჰერმანი [2] ამტკიცებს თავის ნაშრომში, რომ ესა თუ ის ინფორმაცია ხშირი განმეორების შედეგად მეხსიერებაში რჩება. ერთი გაკვეთილის ფარგლებში მნიშვნელოვანია არა მხოლოდ დამატებით ახალი გრამატიკული მოვლენის ახსნა, არამედ ნასწავლი გრამატიკული მოვლენის გამყარება, ამისათვის ნიშანდობლივია გამეორება სათანადო მაგალითებით.
სწავლის პროცესში მნიშვნელოვანია აღსაზრდელთა ყურადღების შენარჩუნება, რათა ინფორმაცია მყარად დაიმახსოვროს მოსწავლემ. რაც მაღალია ყურადღების ხარისხი, მოსწავლეს მით მეტი სტიმული ეძლევა სწავლის პროცესში. ყურადღების ხარისხს ზრდის სხვადასხვა სასწავლო საშუალებები, განსაკუთრებით მაშინ თუ ისინი სასწავლო თემატიკის ადეკვატურადაა გამოყენებული.
მეცნიერთა გარკვეული ნაწილის აზრით მუსიკალური ვარჯიშები ტვინში იწვევს ნევროლოგიურ ცვლილებებს. მუსიკალური უნარის მატარებელ აღსაზრდელებს მარტივად შეუძლიათ თავის მიერ გამოთქმული ტონის ანალიზი, ამდენად, ენობრივი გამოთქმის კონტროლი, ამიტომ ენობრივ კომპეტენციებს მარტივად ეუფლებიან.
ამჯერად ყურადღებას ვამახვილებთ იმაზე, ღირს თუ არა მუსიკა როგორც სასწავლო საშუალება უცხო ენის გაკვეთლზე გამოვიყენოთ და რომელი კრიტერიუმებია გასათვალისწინებელი სიმღერის შერჩევის დროს. რთულია დასახელდეს ერთი რომელიმე კონკრეტული კრიტერიუმი, თუ რატომ უნდა გამოიყენობოდეს მოსიკა უცხო ენის გაკვეთლზე, ვინაიდან ეს ყოველთვის პიროვნების ინტერესებსა და მასწავლებლის გამოცდილებასთანაა კავშირში.
როცა მუსიკას ან სიმღერას უსმენენ, შეიძლება მრავალმხრივი ემოციები და გრძნობები წარმოიშვას. ამდენად, ეს მოვლენა მნიშვნლოვანია, ვინაიდან სწავლის არასასიამოვნო პროცესში მუსიკა სასიამოვნო ემოციას წარმოშობს. მაგრამ გასათვალისწინებელია, რომ მოსწავლეები ინდივიდუალურად განსხვავდებიან ერთმანეთისაგან იმით, თუ როგორ რეაგირებენ მუსიკაზე ან რა ასოციაციებს იწვევს ესა თუ ის მუსიკა მათში. მკვლევართა დიდი ნაწილი მიუთითებს, რომ ერთი და იმავე მუსიკა სხვადასხვა მსმენელზე განსხვავებულად მოქმედებს. ამ მოვლენამ კი შეიძლება პრობლემამდე მიგვიყვანოს, ვინაიდან მასწავლებელმა წინასწარ არ იცის, თუ რომელი მუსიკა აღძრავს მათში დადებით თუ უარყოფით ემოციებს. თუმცა გასათვალისწინებელია რომ მუსიკა არ იყოს არასასიამოვნო, რათა სასწავლო პროცესი მოსწავლეს არ დაუმძიმოს. მაგრამ ამასთანავე რთულია ამ მოვლენის წინასწარ განჭვრეტა.
მუსიკას აქვს კოგნიტური და ლინგვისტური გავლენა. მისი ეს უნარი განაპირობებს მოსწავლის ლექსიკური და ფონეტიკური ცოდნის მუდმივ განვითარებას. აგრეთვე სიტყვა მუსიკის გამოყენებით უკეთესად და ეფექტურად ისწავლება, რადგან სიმღერის საშუალებით გრამატიკული და ლექსიკური ასოციაციები წარმოიქმნება. როცა მოსწავლე პარალელურად სიმღერას ისმენს და სიმღერის ტექსტს კითხულობს, შესაძლებლობა ეძლევა ორგვარი შეგრძნებით სწავლისთვის. მოსწავლეები ასეთ დროს სწავლობენ პრინციპით –ხმისა და ტექსტის ასოციაციებისა და დამოკიდებულებების საშუალებით, ამდენად სიმღერა აღიქმება აუდიალურ და ვიზუალურ დონეზე. თავისი სპეციფიკით სიმღერის ეფექტი შეესაბამება გამეორების გაკვეთილს, რადგან სიმღერა იმ მნიშვნელოვან ელემენტს გულისხმობს, რომელიც განაპირობებს მიღებული ცოდნის დამახსოვრებას. ასეთი ელემენტი შეიძლება იყოს სიტყვა, სიტყვათა შეთანხმება ან წინადადება, რომელიც სიმღერაში გარითმულია და მრავალჯერ მეორდება.
სიმღერის გამოყენებას საგაკვეთილო პროცესში აგრეთვე აქვს სოციალური ღირებულება. ნამდვილად ღირს სიმღერა გაკვეთილზე გამოვიყენოთ, რადგან ის ავთენტურია და საგაკვეთილო ფორმალური გარემო არაფორმალურ კონტექსტში გადაჰყავს, რაც მოსწავლეებს შორის სოლიდარობის გრძნობას წარმოშობს. როგორც განათლების ექსპერტები ამტკიცებენ, ურთიერთობები მოსწავლეებსა და პედაგოგს, ასევე მოსწავლეებს შორის პოზიტიური ატმოსფეროს საშუალებით ღრმავდება. სასწავლო გარემო შესაძლებელია ადაპტირდეს, თუ სასწავლო სიტუაცია განმტვირთველი და მშვიდია. მუსიკის შეცვლა შესაძლებელია მაშინ, თუ ამას საჭიროება და მოსწავლეთა ინტერესები ითხოვს. მოსწავლეები მხოლოდ მაშინ სწავლობენ სიამოვნებით მუსიკით უცხო ენას, თუ სასწავლო მასალად მათი საყვარელი მუსიკაა გამოყენებული. ასეთი გაკვეთილი არის მოსწავლეზე ორიენტირებული, ვინაიდან მოსწავლეებს გავლენა აქვთ საგაკვეთლო მასალის შერჩევაზე, ეს მათთვის მნიშვნელოვან საკითხს წარმოადგენს.
მუსიკით სწავლებას აგრეთვე აქვს კულტურული ეფექტი, რადგან მუსიკალური ტექსტით ხდება ამა თუ იმ კულტურული ღირებულების, იდეალების, ისტორიისა და კულტურული მახასიათებლების გაზიარება. გერმანელი განათლების ექსპერტები დასძენენ, რომ გერმანული ენის შესწავლის საკითხში გერმანული მუსიკა ატარებს ერთგვარი ელჩის როლს და ყველა იმ ელემენტს მოიცავს, რომელიც გერმანული კულტურული ღირებულებების ბაზისს წარმოადგენს. ამა თუ იმ ენის შესწავლის პროცესში ზოგჯერ ყველაზე ოპტიმალური მეთოდია მუსიკის საშუალებთ ქვეყანათმცოდნეობითი საკითხების მიმოხილვა.
ენასა და მუსიკას შორის არსებობს საერთო. სამეცნიერო ლიტერატურაში წარმოდგენილია მოსაზრება, რომ როგორც მუსიკასთვის, ისე ენისთვის დამახასიათებელია ისეთი თვისებები, როგორებიცაა: ხმის სიმაღლე, რითმი, ტემპი, ტემბრი, რეზონანსი, ხანგრძლივობა და ჟღერა, რომლებიც მნიშვნელოვანია არა მხოლოდ მუსიკის აღსაქმელად, ასევე ენობრივი მოცემულობების დასამუშავებლად. დამტკიცებულია, რომ ენა და მუსიკა ერთმანეთთან ნერვოლოგიურ დონეზეა დაკავშირებული. მკვლევართა ნაწილი [5] ამტკიცებს, რომ მუსიკალური და ენობრივი სინტაქსი, ისევე როგორც სემანტიკა, ტვინში ერთნაირად, ნაწილობრივ იდენტური ნეირონული მექანიზმებით გადამუშავდება. მუსიკალური სტრუქტურისა და ენობრივი სინტაქსის გადამუშავებას ბევრი საერთო მახასიათებელი აქვს. ეს პროცესი წარიმართება ტვინის სხვადასხვა რეგიონებში და მათ მსგავსი ნევროლოგიური პროცესი უდევს საფუძვლად.
ენასა და მუსიკას შორის არსებობს მსგავსებები, ესენია:
- როგორც მუსიკა, აგრეთვე ენა არის უნივერსალური. ადამიანს აქვს უნარი ორივე მათგანი ისწავლოს და აღიქვას.
- მუსიკისა და ენის საშუალებით შესაძლებელია უამრავი ფრაზისა თუ მელოდიის შექმნა.
- ბავშვს აქვს უნარი მუსიკისა და ენის წესები მაგალითებით შეისწავლოს. როგორც მუსიკალური, ასევე ენობრივი განვითარება, მიმდინარეობს პარალელურად, რაც იძლევა იმის საშუალებას, რომ მუსიკამ და ენამ ერთმანეთი გაამდიდროს.
- როგორც მუსიკა, ასევე ენა ვოკალურად გამომუშავდება და აუდიალური გზით აღიქმება.
გამოყენებული ლიტერატურა:
- Grein, Marion, Neurodidaktik-Grundlagen für Sprachenlehrende. Hueber Verlag GmbH&Co., Ismaning, Deutschland, 2013
- Herrmann, Ulrix, ,,Neurodidaktik-die Kooperation von Neurowissenschaften und Didaktik “. Als PDF : https://www.slvn.de/wp-content/uploads /2012/10/Herrmann-HT-2012.pdf
- Huotilainen, Minna, ”Musiikki ja oppiminen aivotutkimuksen valossa”. In: Taide- ja taitokasvatuksen julkaisu, Helsinki 2009. Als PDF: https://extranet.nuorisuomi.fi/download/attachments/3245039/_taide_ja_taito+op etushallitus.pdf#page=41
- Särkämö, Teppo, „Musiikki tuntuu aivoissa“. In: Lilja-Viherlampi, Liisa-Maria (toim.), Care Music – sairaala- ja hoivamusiikkityö ammattina. Turun ammattikorkeakoulun raportteja 158, Suomen yliopistopaino – Juvenes Print Oy, Tampere 2013
- Lensch, Juliane, „Rap im Französischunterricht auf der Basis einer sich wandelnden Lernkultur“. In: Blell & Kupetz (Hrsg.) 2010.
