დღეს ბევრს ვსაუბრობთ ინტეგრირებული გაკვეთილის უპირატესობებზე. სწორედ ინტეგრირებული გაკვეთილი იძლევა საშუალებას, მოსწავლეები დაწყებითი კლასებიდანვე შევაჩვიოთ სინთეზურ აზროვნებას. ინტეგრირებული გაკვეთილი მოსწავლეს ეხმარება, ერთი საგნის წინარე ცოდნა გამოიყენოს მეორე საგნის ასათვისებელი მასალის საფუძვლად. საინტერესოს და სახალისოს ხდის სასწავლო პროცესს და ამაღლებს მოტივაციას. ასეთი მუშაობის პროცესში პედაგოგს შეუძლია დაანახოს ბავშვს, რომ ცალკეული სასწავლო საგნები სხვა არაფერია, თუ არა განსხვავებული თვალსაზრისები რეალურად არსებულ შესასწავლ ობიექტებზე. ინტეგრაცია სასწავლო პროცესში სამყაროზე მთლიანობითი წარმოდგენის ფორმირების, მოვლენებისა და პროცესების არსებითი ურთიერთკავშირის გაგების ხელშემწყობი ხდება. თანამედროვე პედაგოგიკის ამოცანაც ხომ ის არის, რომ ბავშვის აღქმაში გააერთიანოს, დააკავშიროს ცალკეულ საგნებში მიღებული ცოდნა, დაეხმაროს მას, შეიქმნას ერთიანი, მთლიანი, ფართო წარმოდგენა სამყაროზე, ბუნებაზე, საზოგადოებაზე და საკუთარ ადგილზე ამ სამყაროში.
ეროვნულ სასწავლო გეგმაში მკაფიოდაა ჩამოყალიბებული ცოდნის სამი ტიპი:
- დეკლარატიული,
- პროცედურული,
- პირობისეული.
ეს უკანასკნელი კი გულისხმობს დეკლარატიული და პროცედურული ცოდნის გამოყენების პირობების გააზრებას და სხვადასხვა კონსტექსტში ტრანსფერის შესაძლებლობას. სწორედ ამიტომ გადავწყვიტე მესამე კლასში აღნიშნული ტიპის გაკვეთილის ჩატარება (ინტეგრირებული საგნები: ქართული ენა და ბუნება). გაკვეთილის მთავარი მიზანი იყო, მოსწავლეებს ახალი მხატვრული ტექსტის თითოეული მონაკვეთი დაეკავშირებინათ ბუნების გაკვეთილებზე მიღებულ ცოდნასთან და მთავარი პერსონაჟის საქციელი აეხსნათ ორგანიზმის სასიცოცხლო თვისებების გათვალისწინებით.
დიმიტრი უზნაძის აზრით, აზროვნებას ახასიათებს გადატანის უნარი. მას შემდეგ, რაც მოსწავლე ერთხელ გადაჭრის ამოცანას, მას უკვე აღარ უჭირს ანალოგიური ამოცანების გადაჭრა სხვა სიტუაციებში. ტრანსფერი არ ხდება თავისთავად. ამისთვის საჭიროა სწავლების საგანგებოდ დაგეგმვა.
ამ ტიპის გაკვეთილის ჩატარება უფრო გვიადვილდება, როდესაც რამდენიმე დისციპლინას ერთდროულად ვასწავლით. ამ შემთხვევაში უკვე ვიცით, რა თემები გვაქვს შესწავლილი ორივე საგანში, ვიცით მოსწავლეთა სწავლის ტიპი, მათი შესაძლებლობები. ყველა შემთხვევაში გვიწევს რამდენიმე ეტაპის გავლა:
- ვარჩევთ გაკვეთილის თემას ერთ საგანში.
- ვარჩევთ მეორე საგნიდან მსგავს თემას.
- ვეძებთ ესგ-ში ორივე საგნიდან დამაკავშირებელ შედეგებს და ინდიკატორებს.
- ამის შემდეგ ვაყალიბებთ გაკვეთილის მიზანს.
- ვიძიებთ და ვქმნით რესურსებს გაკვეთილისთვის.
- ვწერთ გეგმას. სსსმ მოსწავლისთვის (ასეთის არსებობის შემთხვევაში) მოდიფიცირებას ვუკეთებთ აქტივობებს.
- ვატარებთ გაკვეთილს.
- გაკვეთილზე აუცილებლად ვიწვევთ კოლეგებს და დირექციის წარმომადგენლებს.
- კოლეგები და დირექციის წარმომადგენლები გვაძლევენ უკუკავშირს. ისინი აკვირდებიან, რამდენად მოხდა ცოდნის ინტეგრირება, როგორ განხორციელდა ცოდნის ტრანსფერი, ჩართული იყო თუ არა აქტივობებში ყველა მოსწავლე, როგორ განხორციელდა მათი შეფასების პროცესი.
გთავაზობთ ინტეგრირებული გაკვეთილის გეგმას ქართულ ენასა და ბუნებაში.
საგანი: ქართული ენა, ბუნებისმეტყველება
სწავლების საფეხური: დაწყებითი საფეხური, მესამე კლასი
მოსწავლეთა რაოდენობა: 25; სსსმ მოსწავლე – 1
გაკვეთილის თემა: ქართული ენა – „ბაბუაწვერა“; ბუნება – „მცენარის ძირითადი ორგანოების აგებულება და ფუნქციები“
გაკვეთილის მიზანი: მოსწავლეებმა შეძლონ:
- ახალი მხატვრული ტექსტის წაკითხვა;
- ტექსტის გაგება-გააზრება;
- ცოდნის ტრანსფერი ქართულ ენასა და ბუნებას შორის, კერძოდ, ყვავილოვანი მცენარის აგებულებისა და ორგანოების ფუნქციის დაკავშირება ლიტერატურული ნაწარმოების პერსონაჟის მოქმედებასთან.
- ბუნებრივი მოვლენის, ქარის, დახასიათება.
გაკვეთილის ბოლოს მისაღწევი შედეგები
ესგ-ის სტანდარტი ქართულ ენაში:
ქართ.დაწყ.(I).3. მოსწავლემ უნდა შეძლოს პირადი დამოკიდებულების გამოხატვა ტექსტის თემის, მასში განხილული საკითხების მიმართ; მხატვრული ნაწარმოების პერსონაჟ(ებ)ის, მისი/მათი ქცევის შეფასება და საკუთარი თვალსაზრისის ახსნა
მოსწავლე:
- აღწერს და ახასიათებს პერსონაჟებს თვალსაჩინო ნიშნების მიხედვით;
- ავლებს პარალელს მოსმენილ ტექსტში ასახულ ამბავსა და პირად/ლიტერატურულ გამოცდილებას შორის.
ქართ.დაწყ.(I).6. მოსწავლემ უნდა შეძლოს გაწაფულად კითხვა.
- თავისუფლად კითხულობს ნაცნობ და უცნობ სიტყვებს, ცდილობს დაიცვას სათანადო ტემპი;
- ხმამაღლა, თავისუფლად კითხულობს მასწავლებლის მიერ მითითებულ ეპიზოდს, მცირე ზომის ტექსტებს;
- ხმამაღლა კითხვისას იცავს პაუზას სასვენ ნიშნებთან.
ბუნ.III.2. მოსწავლემ უნდა შეძლოს ყვავილოვანი მცენარეების ზოგადი დახასიათება. შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:
- ამოიცნობს ყვავილოვანი მცენარის ძირითად ორგანოებს და მსჯელობს მათი დანიშნულების შესახებ (ფესვი – წყლის შეწოვა, ღერო – წყლისა და საკვების გატარება, ფოთოლი – საკვების წარმოქმნა, ყვავილი – თესლისა და ნაყოფის წარმოქმნა გასამრავლებლად);
- აკვირდება და აღწერს ყვავილოვანი მცენარეების ზოგიერთ გარეგნულ ნიშანს (მაგ., ეკლები, თესლის გავრცელების სამარჯვები, ფესვის სიგრძე და ფორმა), გამოთქვამს ვარაუდს, თუ როგორ ეხმარება ესა თუ ის ნიშან-თვისება მცენარეს გარემოსთან შეგუებაში.
ბუნ.III.7. მოსწავლემ უნდა შეძლოს ამინდის განმსაზღვრელი ბუნებრივი მოვლენების დახასიათება. შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:
- ჩამოთვლის და ახასიათებს მისთვის ნაცნობ ბუნებრივ მოვლენებს (მაგ., წვიმა, სეტყვა, ცისარტყელა, თოვლი, ქარი, ჭექა-ქუხილი.
| # | აქტივობის მიზანი და აღწერა | გამოყენებული მეთოდი/მეთოდები | კლასის ორგანიზების ფორმა | სასწავლო რესურსები | დრო (წთ) |
| 1
2 |
კლასთან მისალმება, გაკვეთილის თემის, მიზნის, შეფასების რუბრიკების გაცნობა
მიზანი: მოსწავლეთა მოტივაციის გაზრდა აღწერა: გაკვეთილს დავიწყებ საიდუმლო ყუთის წარდგენით. ყუთში მოთავსებული მექნება ჰერბარიუმიდან აღებული მცენარე – ბაბუაწვერა. ბავშვებმა მინიშნებით უნდა ამოიცნონ, რა დევს ყუთში.
მინიშნებები: 1. იზრდება მინდორში, გზის პირებზე, გვხვდება ჩვენს ეზოებშიც. ბალახოვანი მცენარეა. 2. აქვს ყვითელი ყვავილი. 3. მას ბავშვები წერილებს და სურვილებს ატანენ ხოლმე.
მას შემდეგ რაც ბავშვები ამოიცნობენ, რა დევს საიდუმლო ყუთში, გადავალ შემდეგ აქტივობაზე. |
ვერბალური კომუნიკაცია
„საიდუმლო ყუთი“ |
მთელი კლასი
მთელი კლასი |
მოსწავლის შეფასების რუბრიკები ფლიფჩარტზე
საიდუმლო ყუთი, მცენარე ბაბუაწვერა |
2 წთ
2 წთ |
| 3 | მიზანი: ახალი ტექსტის გაცნობა
აღწერა: მოსწავლეებს წავაკითხებ მოთხრობის ტექსტს ჯერ ერთობლივად, შემდეგ კი გაგრძელებით. |
ქოროში კითხვა
გაგრძელებით კითხვა |
მთელი კლასი
ინდივიდუალური |
თაბახის ფურცლებზე დაბეჭდილი ტექსტი | 8 წთ |
| 4 | მიზანი: ყველა სიტყვის მნიშვნელობის გაგება
აღწერა: ბავშვები თავად შეეცდებიან განმარტონ სიტყვები, შეადგინონ წინადადებები მათი გამოყენებით. |
ვერბალური ინტერაქცია | მთელი კლასი | დაფა, ცარცი | 2 წთ |
| 5 | მიზანი: წაკითხულის გააზრება
აღწერა: მასწავლებელი დასვამს ტექსტის გასააზრებელ კითხვებს: 1) დაასახელეთ მოთხრობის პერსონაჟები. 2) თქვენი აზრით, რომელია მთავარი პერსონაჟი? 3) მოთხრობის მიხედვით, როგორი ყვავილია ბაბუაწვერა? 4) რა გადაწყვიტა მან? 5) როგორ დასრულდა მისი მცდელობა? 6) ვინ ესტუმრა ბაბუაწვერას? 7) შეძლეს თუ არა მათ დახმარება? 8) ვისი ხმა გაიგონა ბაბუაწვერამ? 9) რისი შეეშინდა ბაბუაწვერს? 10) რა დაეხმარა ბაბუაწვერას გაფრენაში? 11) სად გაფრინდა იგი? 12) რატომ იყო ბედნიერი ბაბუაწვერა?
|
ვერბალური ინტერაქცია | მთელი კლასი | ————– | 3 წთ |
| 6 | მიზანი: ტრანსფერის უნარის განვითარება
აღწერა: მასწავლებელი სთხოვს მოსწავლეებს, მოეწყონ ჯგუფებად. გაიხსენებენ ჯგუფური მუშაობის წესებს და იწყებენ მუშაობას. სსსმ მოსწავლე დახატავს ყვავილოვან მცენარეს და დაწერს ძირითად ორგანოებს. პირველი ჯგუფის დავალება ტექსტში ვკითხულობთ: „ერთ დღეს გადაწყვიტა, ფრენა ესწავლა, მაგრამ ფესვებით მიწაზე იყო მიბმული და არ იცოდა, რა ექნა“. დავალება: დახატე, როგორი ფესვთა სისტემა აქვს ბაბუაწვერას. გაიხსენე ფესვის ფუქციები. იმსჯელე, რა მოუვიდოდა ბაბუაწვერას, ფესვები მიწაში რომ დაეტოვებინა და პეპელას და ბზიკებს გაჰყოლოდა. მეორე ჯგუფის დავალება ტექსტში ვკითხულობთ: „მას ადრე დედა უამბობდა, რომ ადამიანები ზოგჯერ ცუდად იქცევიან, ფოთლებს გაწიწკნიან“. დავალება: დახატე ბაბუაწვერას ფოთლები. იმსჯელე, რატომ ეშინოდა ბაბუაწვერას ფოთლების დაწიწკვნის. რა მოხდებოდა, ბაბუაწვერა უფოთლებოდ რომ დარჩენილიყო? მესამე ჯგუფის დავალება ტექსტში ვკითხულობთ: „ფეხს დაგადგამენ, ყვავილს მოგაწყვეტენო“. დავალება: დახატე ბაბუაწვერას ყვავილი. იმსჯელე, რატომ ეშინოდა ბაბუაწვერას ყვავილის მოწყვეტის. რისგან შედგება ყვავილი? რა მნიშვნელობა აქვს მას მცენარისთვის? მეოთხე ჯგუფის დავალება ტექსტში ვკითხულობთ: „მინდორში ცხოვრობდა პატარა ბაბუაწვერა. ის ძალიან მოუსვენარი იყო. ხან პეპელას შეუღიტინებდა, ხან ბზიკებს აბრაზებდა“. დავალება: დახატე პეპელა და ბზიკი. იმსჯელე, რატომ მოდიოდნენ ბაბუაწვერასთან პეპლები და ბზიკები. მეხუთე ჯგუფის დავალება ტექსტში ვკითხულობთ: „არა, არ მოწყვიტო. თუ გინდა, სული შეუბერე, – უთხრა დედამ. ბავშვი მიუახლოვდა ბაბუაწვერას. უცებ თითქოს თბილი ქარი ამოვარდა. ბაბუაწვერამ იგრძნო, რომ ადგილს მოსწყდა და ჰაერში აფარფატდა“. დავალება: დახატე ბაბუაწვერას თესლის სამარჯვები. იმსჯელე, რა მნიშვნელობა აქვს თესლის სამარჯვებს ამ მცენარისთვის. რისთვის არის საჭირო ქარი და სულის შებერვა? მეექვსე ჯგუფის დავალება ტექსტში ვკითხულობთ: „შენ როგორ დაფრინავო? – ჰკითხა ბაბუაწვერამ. ქარს უნდა დაელოდო, მოვა და თვითონ გაგაფრენსო, – უთხრა ფოთოლმა. ელოდა, ელოდა ქარს, მაგრამ ქარი არ ჩანდა“. დავალება: დახატე ქარიანი ამინდი. იმსჯელე, როგორ წარმოიქმნება ეს ბუნებრივი მოვლენა. რამდენი სახისა არსებობს? რა მნიშვნელობა აქვს მას ყვავილოვანი მცენარეებისთვის?
|
ჯგუფური მუშაობა | ჯგუფები | თაბახის ფურცლები, უბრალო ფანქარი, ფერადი ფანქრები, კალამი, საშლელი | 6 წთ |
| 7 | მიზანი: ჯგუფმა შეძლოს კლასის წინაშე ნაშრომის წარდგენა
აღწერა: ყველა ჯგუფი დაფასთან წარმოადგენს ნაშრომს და პასუხობს მასწავლებლის კითხვებს. თავის ნაშრომს წარმოადგენს სსსმ მოსწავლეც. |
ჯგუფური პრეზენტაცია | ჯგუფები | თაბახის ფურცლები, მაგნიტები, მაგნიტური დაფა | 15 წთ |
|
8
9 |
მიზანი: მოსწავლეებმა შეძლონ გაკვეთილის შეჯამება
აღწერა: მასწავლებელი სთხოვს მოსწავლეებს, გაიხსენონ შესწავლილი მოთხრობები, რომლებიც გაახსენდათ ამ მოთხრობის კითხვის დროს. სავარაუდოდ, გაიხსენებენ ერლომ ახვლედიანის მოთხრობას „თეთრი ყვავილი და თეთრი პეპელა“, ლეონარდო და ვინჩის „აბრეშუმის ჭიას“. ბოლოს ერთი წინადადებით შეაჯამებენ გაკვეთილს. მიზანი: მოსწავლეებმა ჩაინიშნონ საშინაო დავალება აღწერა: მასწავლებელი სთხოვს მოსწავლეებს, გააგრძელონ მოთხრობა. |
ვერბალური კომუნიკაცია | მთელი კლასი | ———– | 3 წთ
2 წთ |
|
|
მიზანი: მოსწავლეებმა შეფასების კრიტერიუმებზე დაყრდნობით მოახდინონ თვითშეფასება და ურთიერთშეფასება | საერთო ინტერაქცია | მთელი კლასი | შეფასების რუბრიკა | 2 წთ |
გაკვეთილის ბოლოს მისაღწევი შედეგები
- მოსწავლეები კითხულობენ ახალ ტექსტს;
- გაიაზრებენ წაკითხულს;
- ახდენენ ცოდნის ტრანსფერს: ყვავილოვანი მცენარეების აგებულებასა და ფუნქციებს აკავშირებენ პერსონაჟის მოქმედებასთან;
- ახასიათებენ ბუნებრივ მოვლენას – ქარს.
მოსწავლის შეფასების რუბრიკა
| კრიტერიუმები | გასაუმჯობესებელი | კარგი | საუკეთესო |
| კითხულობს ახალ ტექსტს | კითხულობს მასწავლებლის დახმარებით, უჭირს ზოგირთი სიტყვის ამოკითხვა | კითხულობს დამოუკიდებლად, არ აქცევს ყურადღებას სასვენ ნიშნებს და ინტონაციას | კითხულობს გაწაფულად |
| გაიაზრებს წაკითხულს | პასუხობს ზოგიერთ კითხვაზე მასწავლებლის დახმარებით | პასუხობს კითხვების უმეტესობას | პასუხობს ყველა კითხვას სწორად და სხარტად |
| ახდენს ცოდნის ტრანსფერს საგანთა შორის | უჭირს ცოდნის ტრანსფერი, ახერხებს იშვიათად მასწავლებლის დახმარებით | უმეტესად ახერხებს ცოდნის ინტეგრირებას | ტექსტის ყველა მითითებულ მონაკვეთს აკავშირებს ბუნების გაკვეთილებზე მიღებულ ცოდნასთან |
ჯგუფური მუშაობის შეფასების რუბრიკა
| კრიტერიუმები | გასაუმჯობესებელი | კარგი | საუკეთესო |
| ჯგუფის წევრების ჩართულობა | ჩართულია 1-2 წევრი | ჩართულია უმეტესობა | ჩართულია ყველა წევრი |
| ჯგუფის წევრების შეთანხმებული მუშაობა | ხშირად სჭირდებათ წესების შეხსენება | იშვიათად იღებენ შენიშვნას | მუშაობენ შეთანხმებულად
|
| დროის ლიმიტის დაცვა | ვერ ასწრებენ სამუშაოს შესრულებას განსაზღვრულ დროში | მასწავლებლის შეხსენებით თითქმის ასწრებენ | ზედმიწევნით იცავენ დროს |
| ჯგუფის პრეზენტაცია | უჭირთ პრეზენტაცია | ატარებენ პრეზენტაციას მცირედი დახმარებით | ატარებენ პრეზენტაციას დამაჯერებლად |
კოლეგებისა და დირექციის შეფასებით, გაკვეთილმა წარმატებით ჩაიარა. ყველა აქტივობა გეგმის მიხედვით წარიმართა, ბოლომდე განხორციელდა და შეფასდა. ყველაზე წარმატებულად მიმაჩნია ჯგუფური მუშაობა. ყველა ჯგუფმა შეძლო თანამშრომლობა, დროის ლიმიტის დაცვა, ჯგუფური პრეზენტაციის ჩატარება, მსჯელობა, ჯგუფის ყველა წევრი შესაძლებლობის ფარგლებში ერთვებოდა მუშაობაში.
ვაანალიზებ რა ჩემს მიერ ჩატარებულ ინტეგრირებულ სამოდელო გაკვეთილს, ვფიქრობ, შეჯამების ფაზაზე მეტი დრო რომ დამრჩენოდა, პარალელსაც ინტეგრირებულად გავავლებდით ნასწავლ მოთხრობასთან. ამ გამოცდილებას გავითვალისწინებ სამომავლოდ და უფრო მეტად დავფიქრდები საგაკვეთილო დროის განაწილებაზე.
ვფიქრობ, მას, ვინც ახლა გეგმავს და მომავალში აპირებს ინტეგრირებული სამოდელო გაკვეთილის ჩატარებას, ჩემი გამოცდილება გამოადგება.
გამოყენებული ლიტერატურა:
- ეროვნული სასწავლო გეგმა
- https://www.etaloni.ge/geo/main/index/5018
– „როგორ უნდა ჩატარდეს სამოდელო ინტეგრირებული გაკვეთილი“
- https://mastsavlebeli.ge/?p=1817- „სამოდელო ინტეგრირებული გაკვეთილი“
- https://mastsavlebeli.ge/?p=14304 – ქეთევან ოსიაშვილი, რატომ გვჭირდება ინტეგრირებული გაკვეთილი
