არცთუ ისე შორეულ წარსულში პოსტსაბჭოთა ქვეყნებში მშობლისა და შვილის სასწავლო საბაზისო პრაქტიკა ასეთი იყო – ‘’შენ მომზადებ გაკვეთილებს და თუ რამეს ვერ გაიგებ, იმ შემთხვევაში დაგეხმარები’’. ამჟამად კი დაწყებით კლასებში სასწავლო სისტემა იმაზეა გათვლილი და დაფუძნებული, რომ მშობელმა და შვილმა გაკვეთილები ერთობლივად მოამზადონ. აი, სწორედ აქ იქმნება მორიგი დილემა იმ მოცემულობით, რომ სასკოლო პროგრამები საკმაოდ შეიცვალა, ასევე რადიკალურადაა შეცვლილი დაწყებითი კლასების პედაგოგების მიმართება მოწაფეებისადმი. არცთუ იშვიათად სასწავლო დაწესებულებები ისეთ ბავშვებს ელოდებიან, რომლებმაც წერა-კითხვა უკვე იციან. უცხო ენის სწავლება კი, უკვე პირველი-მეორე კლასებიდან იწყება. სავარაუდოდ, ამა თუ იმ სკოლის ადმინისტრაცია მიიჩნევს, რომ მოზარდს უცხო ენის ათვისებაში მშობელი დაეხმარება, მაგრამ რა მოიმოქმედოს მშობელმა იმ შემთხვევაში, თუ მან ეს უცხო ენა არ იცის? ასევე აღსანიშნავია, რომ პოსტსაბჭოთა ქვეყნებში ბოლო პერიოდში ძალიან იმატა უმუშევარ მშობელთა რიცხვმა და სამსახურის გარეშე დარჩენილი დედები მზად არიან, მთელი თავიანთი დრო შვილის აღზრდა–განათლებას მოახმარონ, რაც შესაბამისად უარყოფით გავლენას ახდენს მოზარდზე. კერძოდ, საშინაო დავალების შესრულებისას თუ სხვა გადაწყვეტილების მიღებისას მასში ბოლომდეა ჩახშობილი დამოუკიდებლობის გრძნობა. ხსენებული ცვლილებები მშობლებს საკმაო დისკომფორტს უქმნის თუნდაც იმიტომ, რომ მათ პირდაპირ პასუხისმგებლობას აკისრებს შვილების განათლების საქმეში. გრძელვადიან პერსპექტივაში უარყოფითი დამოკიდებულება ყალიბდება მშობლებსა და შვილებს შორის. იმის გამო, რომ მოსწავლეები გაკვეთილს დამოუკიდებლად არ ამზადებენ, მათში ნელდება თავისუფალი აზროვნების სურვილი, იკლებს მშობლების დახმარების გარეშე მეცადინეობის მოტივაცია.
სამწუხაროა, მაგრამ ფაქტია, რომ პოსტსაბჭოთა ქვეყნების სკოლების მშობელთა კრებებზე მასწავლებლები მშობლებს მოუწოდებენ, აქტიურად ჩაერთონ დაწყებითი კლასის მოსწავლეებთან ერთად საშინაო დავალების მომზადებაში. მასწავლებლების აზრით, მშობლების დახმარებით მოზარდი გაცილებით უფრო ხარისხიანად მოახერხებს მიცემული დავალების შესრულებას. თუ ადრე მასწავლებლების ფუნქციას სწავლება წარმოადგენდა, ახლა მათი მოვალეობა მხოლოდ საშინაო დავალების მიცემით შემოიფარგლება, რომლის შესრულებაზე მშობელმა უნდა იზრუნოს. რაც შეეხება უცხო ენის სწავლებას, პროგრამა ისეა შედგენილი, რომ მისი დაძლევა მოზარდს უფროსის დახმარების გარეშე არ შეუძლია. ‘’მასალა ვერ გაიგე? საკუთარ თავს დააბრალე! მე ავხსენი გაკვეთილი და თუ ის გაუგებარი აღმოჩნდა, ან დამატებით გაკვეთილზე იარე, ანდა მშობელს სთხოვე დახმარება’’, – მასწავლებლის მხრიდან ამგვარი დამოკიდებულებისადმი თანამედროვე მშობელი ყოველთვის მზად უნდა იყოს.
სასკოლო ‘’თაიმ მენეჯმენტი’’
საშინაო დავალების მოსამზადებლად, ბუნებრივია, გარკვეული დროა საჭირო. ამისათვის აუცილებლობას წარმოადგენს დღის განრიგის დაგეგმვა: გაღვიძება, ხელ–პირის დაბანა, საუზმე… და საშინაო დავალების მომზადება. ბავშვისთვის გაცილებით იოლია, როდესაც ყველაფერი შემუშავებული რიტმის მიხედვით მიმდინარეობს. ყალიბდება დინამიკური სტერეოტიპი – მოზარდი წინასწარ ემზადება და განეწყობა შემდგომი დავალების შესასრულებლად. ამგვარი სისტემა ბავშვების 85 პროცენტისთვის სრულიად მისაღებია, თუმცა არსებობს ბავშვების კატეგორია, რომლებიც ქაოტურ სიტუაციაში თავს უფრო კომფორტულად გრძნობენ. სკოლიდან დაბრუნების შემდეგ მოზარდისათვის აუცილებელია ე.წ. ‘’წყნარი საათი’’, რის შემდეგაც გაკვეთილების მომზადების პროცესი უნდა დაიწყოს. მშობლებს შეუძლიათ შვილს საკუთარი დღის განრიგი აჩვენონ და აგრძნობინონ, რომ მათაც შეუძლიათ მსგავსი განრიგის შედგენა. მოზარდი ხვდება, რომ ამგვარი განრიგის შედგენა მოზრდილების პრეროგატივაა და თავადაც ხალისით შეუდგენს საკუთარ თავს მსგავს განრიგს.
თანამედროვეობის ერთ–ერთი დიდი პრობლემა დროის ფაქტორია. აუცილებელია გავითვალისწინოთ, რომ მოზარდებს დროის შეგრძნება ნაკლებად აქვთ, ვიდრე მოზრდილებს. სხვადასხვა კლასის მოსწავლე გაკვეთილების სწავლაზე დროს სხვადასხვაგვარად უნდა ანაწილებდეს: პირველკლასელი მოსწავლე სწავლას 40 წუთს უნდა უთმობდეს; მეორეკლასელი – საათს, საათნახევარს; მესამე და მეოთხეკლასელები – საათნახევარს, 2 საათს, ხოლო მეხუთე კლასის მოსწავლეები – 2–3 საათს. როცა მოზარდი გაკვეთილების მომზადებაზე ძალიან დიდ დროს კარგავს, ეს იმის ნიშანია, რომ მისთვის შრომა (მუშაობა) არ უსწავლებიათ. ბავშვი დროს სრულფასოვნად ვერ გრძნობს და მშობელი მას დროის შეგრძნების აღქმაში აუცილებლად უნდა დაეხმაროს. იმ შემთხვევაში, თუ ბავშვი გაკვეთილების მომზადებას განსაზღვრულ დროზე მეტს ანდომებს, ის უბრალოდ კარგავს საკუთარსა და მშობლის დროს. სულაც არაა საჭირო აქტიურად დავეხმაროთ ბავშვს საშინაო დავალების მომზადებაში, მაგრამ დროის სწორად განსაზღვრაში კი აუცილებლად უნდა დავეხმაროთ.
გაკვეთილების მომზადებისას აუცილებელია ერთგვარი გეგმის ჩამოყალიბება – მეცადინეობა იოლი საგნიდან უნდა იწყებოდეს, მისი მომზადებიდან ხანმოკლე შესვენების შემდეგ უფრო რთულ საგანზე გადადიოდეს და ასე შემდეგ.
გაკვეთილების მომზადება ენთუზიაზმით
იმისათვის რათა მოზარდმა უკეთ და ხარისხიანად შეძლოს საშინაო დავალების შესრულება, მშობელმა მას უნდა ასწავლოს შრომისადმი განსაკუთრებული მიდგომა. ბავშვისათვის გაკვეთილების მომზადება სატანჯველი და უსიამო კი არა, სახალისო, გასართობი საქმიანობა უნდა იყოს. იმ შემთხვევაშიც კი, თუ მოზარდს სკოლაში საშინაო დავალება არ მისცეს, სასურველია, მშობელმა მას რაიმე სხვა სახის დავალების შესრულება დაავალოს, რათა არ მოხდეს იმ პროცესის წყვეტა, რომელსაც მოზარდში დროის სწორად განაწილება ჰქვია. როდესაც ბავშვი დამოუკიდებლად ასრულებს მიცემულ დავალებას, მშობელმა ის აუცილებლად უნდა შეაქოს. შესაძლოა, რიგ შემთხვევაში მოზარდმა გარკვეული შეცდომებიც დაუშვას, მაგრამ ეს არაა მთავარი – შექებამ უფრო მონდომებული უნდა გახადოს მოსწავლე, რათა მან განსაზღვრულ დროში შეასრულოს მიცემული დავალება. ნებისმიერი მშობლის მხრიდან დაბალი შეფასების გამო უკმაყოფილების გამოხატვა, მოსწავლის თავმოყვარეობაზე საკმაოდ ნეგატიურად აისახება. „მე ვცდილობ, კარგად შევასრულო დავალება, მაგრამ არ გამომდის, შენ კი საყვედურებით მავსებ” , – ასე ფიქრობს დაწყებითი კლასის თითქმის ყველა მოსწავლე. ამიტომ მშობლის ყურადღება მხოლოდ შედეგზე არ უნდა იყოს გამახვილებული. მან განსაკუთრებით უნდა აღნიშნოს და შეაქოს მოზარდის მონდომება და შრომისმოყვარეობა.
დაწყებითი კლასების მოსწავლეების უმთავრესი ფუნქცია გახლავთ იმის გათავისება, რომ სწავლა მათი სამუშაოა და მასზე ისინი სრულად არიან პასუხისმგებლები. თუ მოზარდს პირველი პედაგოგი გამოცდილი და კომპეტენტური შეხვდა, ესე იგი, მას გაუმართლა. პირველი მასწავლებლის ავტორიტეტი საყურადღებო და საპასუხისმგებლო ფაქტორია, რადგან ის რიგ შემთხვევებში მშობლის ავტორიტეტსაც კი აღემატება. იმ შემთხვევაში, როცა პედაგოგი არასწორად იქცევა, მაგალითად, გამოარჩევს ბავშვებს, უხეშობს და ასე შემდეგ, მოსწავლეს უნდა დავეხმაროთ საუბრებით, რათა მან არ დაკარგოს მასწავლებლის პატივისცემა. ბავშვის აღზრდის საქმეში დიდ როლს თამაშობს მშობლის სასკოლო მოგონებები. მოზარდის მშობელმა საკუთარი ბავშვობა უნდა გაიხსენოს. სასარგებლო იქნება, თუ მშობელი საკუთარ საშინაო დავალებების რვეულს მოიძიებს და სახელმძღვანელოდ გამოიყენებს მას. კარგი იქნება, თუ მოსწავლე მშობელს მოუყვება სკოლაში გატარებული დროის შესახებ – რა მოხდა საინტერესო, სასიხარულო და პირიქით – ნეგატიური და უსიამოვნო შემთხვევა. აუცილებელი ფაქტორია თანაკლასელებს შორის მეგობრული ურთიერთობების ჩამოყალიბებაც. ხშირია შემთხვევები, როდესაც ბავშვები სკოლაში სახლიდან საკმაოდ შორს დადიან. ასეთ შემთხვევაში მშობლები უნდა დაეხმარონ შვილებს თანაკლასელებთან კარგი ურთიერთობის ჩამოყალიბებაში – ხშირად ესტუმრონ ერთმანეთს ოჯახებით, მიულოცონ დაბადების თუ სხვა სადღესასწაულო დღეები და ასე შემდეგ.
მოამზადა კახა ჭაბაშვილმა
